Bakı 25°C
Ənəlhəq!!!
Heyy!!!
Can dediyim bəy ərənlər!!! Dünya mənim deyənlər!!! Əcəl almaz! Yer gizləməz! Yaşar
dünyanın zərrəsi də fani olmaz! Səksənində səksənmədin! Doxsanında duruxma!
Addımların yüzünə sarı! Nə sıtqa, nə zarı! Vaysınma! Bükülmə! Qatlanma! Sınma! İkinci
Dünya Müharibəsinin son ilində, Qarabağ savaşının ilk illərindən, yaşlı olsan
da, oğullarınla çiyin-çiyinə döyüşübsən! Vətəninə güllə, ürəyinə dağ dəyib! Dağ
kimi nişanlı oğlunu şəhid veribsən!!! Qarabağı almadan, Azərbaycanı birləşdirmədən
ölmək... ayıbdır axı! Kirpiyinlə od götürübsən illər uzunu... Bilməyibsən
qışını-yazını... Oğullarını evləndiribsən... Qızlarını köçürübsən...
Toy-bayramda oğul-uşaq, nəvə-nəticə bir yerə yığışanda, həyət-bacan arı pətəyi
kimi qaynayır... Hürr bayrağımız tək dalğalanır gur nəslin! Evin tək oğlu idin,
Qoca! İndi bir Ordunun başındasan! Atanın yetmiş yaşı olanda doğulmuşdun. Anan
da əllini ötmüşdü. "Sonsuz” demirdilər, deyirdilər ki, "nəsil burda qırılır...”
Amma qırılmadı. Birdən! Doğuldun – Sən! Cavan gəlinlər çevrəsində, boyluluğunu qonşu-bacadan
utana-utana gizlədən anan da bir nur parçası – buz baltası doğduğuna inana
bilmirdi, heyrətindən donmuşdu, sevincindən, ya nədən döşləri qurumuşdu. Qışın
oğlan çağı bibin səni adyala büküb ərk elədiyi döşüsüdlü anaların yanına
aparırdı – "Ay qız, sən allah, bu uşağı əmizdir, ölür acından!” – südəmər
yaşıdlarının payına şərik olurdun! Sən yad süd əmmədin, hətta südü ilə bir-birinə həyan olan anaların
köynəyindən keçdin, döşünü əmdin! Bir kəndin balası tək!.. Böyüdün, ərsəyə
çatdın! Soyun ürüyüb-artdı! Açdığı yol – mərdin! Daha nə dərdin, Qoca?! Bəs
indi... arada kal-kal büzüşməyin, dəm-dəm içinə çəkilməyin nədir?! Heç uca
boy-buxununa, şax yerişinə yaraşırmı bu, oğlan?! Yaşın uyuğu uydurmasın səni! "El
gücü – sel gücü” – axı, sən dilinin bu şah atalar sözünü əməlinlə təsdiq edən,
"El üçün ağlayan göz kor olar” – deyibən yaxasını kənara çəkənlərin ağzından
vuran kişilərdən oldun! Şəriət hörgüsündən bir barmaq arasınca dünyanı görməyə
göz qıymayan qaramollaları, qız uşaqlarının taleyinə orta əsrlərdəki kimi hökm
verən danabaşları yerində oturtdun! Ali məktəbləri fərqlənmə diplomu ilə
qurtaran oğulların seçkin mütəxəssis, qızların başına and içilən müəllim, həkim
oldular! El içində başı uca, alnı açıq, sözü bütöv, ən çətin işə iradəsi yetərli
gəzdin! Sən o kişisən ki, ömrünün hər ilində kəndinə xeyir əməlindən sovqatın
oldu! Yadındamı: kəndin başındakı göl, ona axan çay, ondan axan kəndiçi bala arxlar
quruyub gedirdi... Sən gedib rayon rəhbərliyini bir-birinə vurdun, dağların
arasındakı sututardan o çaya ayrılan suyun həcmini artırtdın, dedilər, daşqın
olacaq, dedin olmayacaq! – camaatı başına yığıb bütün yayı qan-tər içində, cadar-cadar
olub qabarmış gölün də, çayın da, arxların da yatağını qazıyıb hamarladınız,
çökəkliklərin lilini-palçığını təmizlədiniz. Çay boyu bölük-bölük kəndlərin
ağsaqqalları ilə də sözü bir yerə qoydunuz ki, daha heç kim heç yandan bura natəmiz
sularını axıtmasın, çirkli nəsnələrini tullamasın. Tullantıları daşıyan araba
da işə düşdü bundan sonra. Yol qırağına səliqə ilə çinar ağacları əkildi,
suvarıldı, bəsləndi. İçindən, yan-yörəsindən axan bol su kəndi durultdu, çörəkləndirdi,
əkin-biçini dirçəltdi... Sonra yol, körpü, bağ-bağat... Daha neçə-neçə
dua-alqış qazandıran savab işlər... Harada oldunsa, oranı lehmələnməyə,
vağamlaşmağa qoymadın, diriltdin! Ulu peyğəmbərlər kimi! Hə, nə olub indi sənə,
Qoca?! Qaldır əllərini, damarlarına bax! Arteriyalarında gəziş! Hüceyrələrinlə
danış! Sızıltılarınla dostlaş, zarafatlaş, barış! Görürsən, necə suludur canın!
Silkələnsən, varlığında şaha qalxar qanın! Sənin nə nərd, nə domino vuran, nə
qeybətə varan vaxtındır! Yenə əvvəlki tək saza da qulaq as, Bethovenə də,
santuru da dinlə, Stravinskini də, muğama da qərq ol, raqaya da! Götür baltanı,
bülövlə, kötüklərin ən düyünlüsünü yar! Gücün bir qışın odununu yarmağa çatar!
Hanı uşaqların arabaya bağladığı o at! Aç onu, yəhərlə, yalmanına yat! İtsin
çal saqqalın yalın qarasında! Çap, keç ormanlardan – doğma ağaclar arasından! Öt
gözləri bərəlmiş uşaqlar, qocalar sırasından!.. Yaşıdlarının yasında
hönkür-hönkür ağla, boşalt ürəyini! Onlara necə qardaş olmağından, yaxşılıqlarından,
gülməli əhvalatlarından danış – bilsinlər ki, əsil kişi necə olur! Göz yaşların
suvarsın toxum-insanların torpağını! Torpaq göyərtsin onları! Dostlarına yenə də
dayaq ol! Düşmənlərini yenə də sayğılarınla utandır! Hə, Qoca! Qırışığın
açılsın! El-oba toylarında qol açıb oyna "Cəngi”ni cavanlarla, yor onları –
görsünlər ki, adamın içində ruh oynayanda can yorulmur! Coşar heyindən-gücündən,
ərən cazibədarlığından, kəsilməz işığından, soyunun paklığından, qol-budaq
atmağındandır ki, yeddi kəsək kənd səninlə qohum olmağa can atır! Oğullarının,
qızlarının, gəlinlərinin oturuşundan-duruşundan ibrət, ismət alırlar! Nəvələrin
dünyanın ən üstün universitetlərində oxuyurlar! Bitirənləri yenilikçi hünərində!
Onların böyüyü ölkənin adlı-sanlı alimidir, kəndə qayıdanda, "Canım Babam! Gülləni
düz onluğa vurmağı sən öyrətmisən mənə!” – deyibən bağrına basır səni, sıxır,
sıxır, buraxmır, sən də kürəyinə vurub, sözün dərinində burulub zarafatla
deyirsən: "Hə... Sən Amerikanın Harvardını qurtarıbsan, mən də kənd
Harvardını!..” Təqaüd parasına heç zaman göz dikməyibsən, Qoca! Öz halal zəhmətinlə
dolanıbsan! Aynabəndli, eyvanlı ev tikməyi kənddə sən dəb saldın! Evinin kərpicini
də öz əlinlə kəsibsən, taxtasını öz əlinlə yonubsan, şüşəsini öz əlinlə
salıbsan, tirini öz əlinlə ucaldıbsan! İndi də... qoy "cızz!” eləsin tər
damcıların dəryazının ağzında! Xırmanını qızdıranda Günəş, sümüyü bərkimiş nəvələrinlə
bir güləş! Qayıtsın meydan sulayan pəhləvanlığın! Gülüşlərindən tutulsun
qulağın! Yığ başına dəkkəlləşmiş nəticələrini – dərsliklərini vərəqlə,
suallaş-cavablaş, sına onları da, özünü də. Yadına sal – gör Cəbəllütariq
boğazı hansı qitələri ayırır, hansı suları birləşdirir! Görüb-götürdüyün
dünyada nə qədər yarğan, uçurum var, Qoca, nə qədər çat! Cavanlara onları
anlat! Yerindən qartımış Şəri oynat! Onlarla birlikdə bir çiçəyin ləçəyini
tapdamamaqla ədalətsizliyi tapdalayıb yox etməyin eyni əxlaqi ucalıq, eyni mənəviyyat
dəyəri olduğunun çətin yolundan yenə keç! Azğınlığı, qudurğanlığı biç! İtilən,
kəsərlən bir daha haqsızlıqlarla savaşda! Sancılmasa Həqiqətə insan, getməyəcək
irəli bir qarış da! Bu dünyada heç kimə möhtac olmasan da, oğulların pul verəndə,
xətirlərinə dəymə, al! Xərclə gəlinlərinə, nəvələrinə... Aman allah! Axı, sənin
bir Qarın da var gözəl-göyçək – Oğuz elindən qopmuş Banu Çiçək! Ailənin altun tacı!
Qardaşdan artıq – altmış ilin can sirdaşı! Altmış ildir barmağına taxdığın
üzüyü hər gün, hər gün öpüb qoyur gözünün üstünə... Rəhmətliyin oğlu, iş-güc
başını qatıb! Çoxdandır hay vermirsən səsinə! Nəfəsin dəymir nəfəsinə! Bağından
evinə qayıdanda bax Qarının ay-tabaq çöhrəsinə! Yazın allandırdığı yanağına! Xalını
gizləmiş buxağına! Görürsən, ay insafsız, yanağının yanğısı necə vurur səni – təndir
kimi! Baxma uşaqların səs-küyünə! Baxma günorta çağına! Xəlvətcə şığıyan qırğı
tək həyətdən al onu caynağına, qaldır otağına, sal yatağına! Nazlana-nazlana
"Başına dönüm, a kişi, nə qayırırsan?!!– deməyinə baxma, ürəyincədir! Əldən
gedir sinəndən sarı! Çək özünə sarı! Sığalla ağarmış başının xınalı ipək
saçlarını, barmaqlarınla dara tellərinin qırışlarını! Üzünün ay haləsində,
boynunda-gərdənində dolandır öpüşlərini! Qulağına pıçılda: "Sevgilim!..” – lap
cavanlıqdakı tək! Al bir ömrə bərabər, güclə eşidiləcək, ehtiraslı doğma qadın
səsinin mehrini dalğa-dalğa: "Doyulmazım!..” – lap cavanlıqdakı tək! Hə, Qoca! Görürsən, necə təpərlisən! Ömrün
uzunu bir həb də atmayıbsan! Ağrı-acıya yenilməyibsən! Axı, ürəyini körpə ürəyi
tək saf saxlayıbsan! Bulandırmayıbsan içini! Bütün yavalıqlardan uzaq
dayanıbsan! Ərdəmliyin örnəyi olubsan! Ona görə yenə də çəkinmə haqq ocağını
sönməyə qoymayanları qorumaqdan! Yalnız saf adamların səlahiyyətidir bu şərəf!
Bilirsən axı, nə qədər sağlam olsan da, ölüm həyat pilləkəninin lap dibində
marığa yatıb gözləyir, gözləyir ki, onun hansı pilləsindən yıxılacaqsan! Sən isə
pilləkənlə qalxmaq istərkən, gəlininin yuxarıdan düşmək istədiyini görüb
dayanırsan. "Qızım, gəl!” – deyirsən. O isə ədəb-ərkanla sənə yol verir. Ölüm,
ürəyi çırpına-çırpına sənin mütləq büdrəyib-yıxılacağına əminliklə addımlarını
izləyir – bir, iki, üç... Sən isə heç pilləkənin sürahisindən də tutmadan gənclik
şövqü ilə yuxarı mərtəbəyə qalxırsan. Ölüm səssizcə qısılıb gedir... Sən
gülüzlü gəlininə yaxınlaşıb, alnından öpürsən. O da sənin əlindən öpür. Nisgil
qarışıq fərəh bürüyür içini: "Şükür Allaha! On dörd il övlad gözləyən oğlumun
oğlu olacaq, deyəsən...” Gəlinin uzaqlaşa-uzaqlaşa gülümsünür: "Balam babasının
üzünə tərpəndi, özü də necə bərk... Diksindirdin məni, canım... Deyəsən,
doğulmağına az qalıb...” Zaman ötür... Nəhayət, ömrünün mübarək günü açılır
üzünə. Səhər tezdən oyanıb, qapı-pəncərəni taybatay açırsan. Yazdan yaya
adlayan sübh Günəşi gözlərini qamaşdırır. Həyətə düşüb əkdiyin ağaclar altında
ciyərlərini təmiz hava ilə doldurursan – "Oxayyy!..” Boşalmış çəpər yerlərini bərkidirsən.
Toyuq-cücəyə dən atırsan. Şitillikləri, pöhrəlikləri, gülləri sulayırsan. Həyatında
ilk dəfə əllərin sezilməzcə titrəyir: "Bu gün bazardır. Hələ oyanmayıb
uşaqlar... Yaxşı ki, axşam arvada vəsiyyətimi elədim. Güldü. İnanmadı, bəxtəvərin
qızı. Vəsiyyət yüngüllükdür... Elə mən də yüngülləşirəm... Heç yerim də ağrımır...
Quş kimiyəm! Uçmağım gəlir, İlahi!..” Doyunca, lap doyunca evinə, həyətinə, həyətdən
uzanan yola, yolun qırağındakı qonşu evlərinə, kəndin çevrəsindəki dağların
yaşıllığı kükrəyən sıx meşəliyinə baxırsan... O meşəlikdəki uşaqlıqdan
sevdiyin, ürəyini açdığın palıd ağacı çəkir səni. Yola çıxırsan. Bir daha dönüb
yurduna baxırsan. Yoldan həmin palıd ağacının səmtinə ayrılan doğma cığırla
ağır-ağır addımlarını atırsan... Cığır səni sağ-solunun qalın gül-çiçəyi
bir-birinə uzanmış xiyabana çıxarır. Sən addımlarını yeyinlədirsən... Bu
dünyada dilinə gələn son sözlərini güclə bir-birinə çatdırırsan: "Sənə...
doğru... uçuram.., İlahi!..” Yolun dumana bürünmüş sonuna doğru, Sən getdikcə
sıxlaşan qızıl gül kollarının arasından irəli şığıdıqca, tikanları əvvəl
narın-narın, sonra dərin-dərin sıyırıb-deşir, qanadır səni, qanın axdıqca
xoşallanırsan, qanın qan-qırmızı güllərin rənginə-ətrinə bələşir, canın ləçəklənib
uçuşur... Sən, beləcə, "cənnət və cəhənnəm” ilğımlarından yan keçib, həyatını əbədiyyətlə
bağlayan xiyabanda güllərə qarışıb Tanrıya çatırsan! Qabağında diz çökürsən.
Yetmiş il dilindən düşməyən duanın ordan-burdan işaran sözləri güclə özünü bir
yerə toplayır: "...Sənin önündə diz çökmək – Səndən başqa heç kimin qabağında əyilməmək
deməkdi... Əvvəlimiz – Sən, Sonumuz – Sən! Əvvəlimizlə Sonumuz arasında
Varlığımız – Sən!..” Tanrı qolundan tutub qaldırır səni: "İtaət – sənin gəldiyin
dünyanın uydurulmuş adətidir, İnsan! Nə sən, nə mən ona möhtacıq, İnsan!” Sonra
səni Kainatın ana bətnində bağrına basır: "Nə gözəl yaşadın sən, İnsan! Ey
kamil İnsan! Ürəyim səni istər, İnsan! Ey Kainatın məqsədi! Biz hər zaman Vəhdətdəyik!
Gəl birlikdə deyək: "Ənəlhəq!!!” Ürəklərinizin birgə döyüntüsündə, varlığının
indiyədək olmadığı halında sən, nəhayət, dərk edirsən: "İlahi! Mən ki yer üzündə
bu Həqiqətə bircə addım qalmışdım: Doğuluş – Əbədiyyətdən insan həyatına
adlamaq, Həyat – Əbədiyyətdə ən yüksək məqama çatmaq, Ölüm – yenidən əbədiyyətə
qayıtmaq, yaranışın başlanğıcına qovuşmaqmış! Yaranışın başlanğıcı, hər zaman
var olması və sonaçatmazlığı imiş – Tanrı-İlahi Qüdrət!” Sonra Tanrının və
Özünün Vəhdətindən qopan sözləri milyon-milyon işıq ili məsafəsindən Kainatın çən
giləsinə – Yer planetinə varlığın əbədi harmoniyası dilində aram-aram
pıçıldayırsan: "Gəl birlikdə deyək: "Ənəlhəq!.. Cümlə cahan təndir mənə!.. Mən
Həqqə məkan, məkan mənəm mən!.. Mən dəhrü zəman, zəman mənəm mən!.. Lövhi-məhfuz
mənəm!.. Mənşəyimdir Kainat!.. Mən cümlə-cahanü Kainatəm!..” Sonra... sükunət... sonra... sıçrayışlar...
sonra.. dayanışlar... sonra... zülmətdən qurtuluş... sonra... Kainatın böyük
günəşlərinin çevrəsindəki planetlərdə fırlanmalar... varlıqdan yoxluğa, yoxluqdan
varlığa varmalar, körpə ulduz dumanlıqlarından sıyrılaraq aydınlanmalar...
sonra... ritmik hərəkətlər, milyon-milyon illərin çevrilmələrindən sonra... nəhayət...
maddə ilə ruhun nikah rəqsində... doğuluşun lacivərd qəsrində bir şeh giləsindən
Kainatın Toxumuna dönürsən!
...Amma
o zaman... Qocanın dünyadan getməsi hayından qabaq onun üzünə tərpənən nəvəsinin
dünyaya gəlməsinin hayı oyandırır ailəni: Səhərin mübarək, Körpə Pəhləvan!
Rahid
Ulusel
