“Düstur əzbərlətməyi sevən müəllimlərdən deyiləm” - Örnək
Deyir
ki, hələ şagird olarkən riyaziyyat fənnini sevməyə başlayıb. Ailənin də bu
sevgidə müəyyən payı olur, ancaq o özü istədiyi üçün riyaziyyat muellimi olmağı
qərarlaşdırır. Nəhayət, sevdiyi ixtisasa qəbul olunur və arzusunu reallaşdırır.
Bu yaxınlarda "Erasmus+” mübadilə proqramı vasitəsilə İngiltərənin Keele
universitetində təcrübə keçən həmsöhbətim sözügedən universitetdə öz tədqiqat
işini aparıb. Müsahibim Bakı Mühəndislik
Universitetinin riyaziyyat kafedrasının müəllimi və dissertantı Süheyla
Bəhlulzadədir.
Keçmiş
Qafqaz Universitetinin riyaziyyat fakültəsindən məzun olan Süheyla xanım
magistr təhsilini Bakı Mühəndislik Universitetinin differensial tənliklər
ixtisası üzrə alıb. Gənc tədqiqatçı deyir ki, riyaziyyata sevgisinin
yaranmasında ailədəki mühitin böyük rolu olub: "Riyaziyyata marağımın
yaranmasında valideynlərimin də təsiri olub. Atam və anam texniki elmlər üzrə
ixtisaslaşıblar. Belə demək olarsa, bu elmə ailəlikcə marağımız var. Hələ
məktəbdə oxuyarkən riyaziyyata daha çox diqqət edirdim. Birinci sinfə gedəndə
məktəbdəki müəllimlərimin işinə fikir verirdim, mənim üçün maraqlı gəlirdi.
Müəllimlik peşəsi o vaxtdan mənim üçün çox müqəddəs idi. Orta məktəbdə
oxuyanda, qərar vermişdim ki, müəllim olacağam. Bəxtimdən həm məktəbdə, həm də universitetdə öz peşəsini
sevən, vicdanla yerinə yetirən müəllimlər qarşıma çıxıb. Mən də həmişə onlar
kimi olmağı təsəvvür edirdim. Məktəbi bitirdikdən sonra bu marağımı davam
etdirmək qərarına gəldim. Universiteti bitirdim və nəhayət öz istəyimə nail
oldum. Artıq beş ildir ki, bu peşəyə yiyələnmişəm”.
Müəllimlik ixtisasına maraq artır
Həmsöhbətim
deyir ki, adətən riyaziyyat sahəsi üzrə təhsil alanlar, məktəbi, yaxud
universiteti bitirən məzunlar bu sahə üzrə işləmək istəmirlər. Çünki haqlı
olaraq qısa fasilədən sonra yenidən eyni mühitə düşmək istəmirlər: "Çoxları iş
həyatını fərqli sferada təsəvvür edir. Bundan başqa, riyaziyyat çoxşaxəli
elmdir. Əksər sahələrdə riyaziyyat tətbiq oluna bilir. Texnologiyanın inkişaf
etdiyi bir dövrdə əksər tələbələrin İT sahəsinə daha çox marağı yaranır. İT-nin
əsasını isə riyaziyyat elmi təşkil edir. Ancaq deyərdim ki, son illər ərzində
bu tendensiya dəyişməkdədir. Müəllimlik ixtisasına maraq daha da artır. Bu sahə
üzrə yetişən mütəxəssislərə yaranan tələbat, vakansiyaların çoxluğu riyaziyyat
sahəsi üzrə məzun olanların müəllimliyə meyllənməsinə səbəb olur”.
Süheyla
xanım deyir ki, hər bir müəllimin öz üslubu, dərsə yanaşma tərzi var: "Mənim
əsas qayəm ondan ibarətdir ki, tələbə dərsi auditoriyada mənimsəyə bilsin.
Tələbə auditoriyada dərsi mənimsəməli, auditoriyadan kənarda isə təcrübi
biliklərə yiyələnməlidir. Düstur əzbərlətməyi sevən müəllimlərdən deyiləm.
Əksinə, hər şeyi izah etməyə, nəyin necə olmasını başa salmağa üstünlük
verirəm”.
Qazandığım təcrübə karyeramda böyük rol oynayacaq
Gənc
müəllim Keele Universitetindəki tədqiqat işi haqda danışdı: "Keele
Universitetinə gedəndə, professorlar bu vaxta qədər apardığımız tədqiqat
işlərimizlə maraqlandılar. Tədqiqat işimi davam etdirmək üçün məni ora dəvət
etdilər. İlk dəfə idi ki, mübadilə proqramı ilə təcrübəyə qatılmışdım. Orada
olduğum müddətdə çox şey əldə etdim. İlk növbədə təcrübə ingilis dilində olduğu
üçün ingilis dilimi inkişaf etdirmək imkanım oldu. Həmçinin bir çox
seminarlarda iştirak etdim. Bu seminarlar fərqli ölkələrdən gələn professor və
tədqiqatçılar tərəfindən təşkil edilmişdi. Seminarlarda xarici ölkələrin elmi
mühiti ilə yaxından tanış olmaq fürsəti əldə etdim. Həm müəllim, həm də tələbə
olaraq Keele Universitetinin təcrübələrindən yararlandım. Düşünürəm ki,
qazandığım təcrübə mənim gələcək karyeramda böyük rol oynayacaq”.
İngiltərədə müəllim tələbəyə, sadəcə istiqamət verir
Söhbət
əsnasında iki ölkənin təhsil sistemi arasındakı fərqli və oxşar cəhətlərə də
toxunduq: "Bizim dərs mühitimizlə oranın dərs mühiti arasında fərqli və oxşar
məqamlar var. Əvvəlcə deyim ki, hər iki ölkədə riyaziyyat elminin tədrisinə
böyük əhəmiyyət verilir. Oxşar cəhət kimi bunu qeyd edə bilərəm. Bizdən fərqli
olaraq İngiltərədə dərsdə iştirak məcburi deyil, sərbəstdir. Tələbə istəməsə,
auditoriyada oturmaya bilər. Universitetdə olduğum müddətdə fikir verdim ki,
müəllimlər tələbələrə qarşı çox tələbkar yanaşır. Onlar tələbəni tərifləməkdən
daha çox onun səhvlərini göstərirlər ki, tələbələr öz üzərində işləsin.
Həmçinin öyrətmə üsullarımızda müəyyən oxşarlıqlar var. Müəllimlər tələbələri
daha çox sərbəst buraxmağa meyllidir. Onlar tələbənin özünün araşdırıb
öyrənməsinin tərəfdarıdırlar. İngiltərədə təhsil alan tələbə özü müstəqil
araşdırma aparmağı universitetdə öyrənir. Bizim müəllimlər isə əksinə, tələbə
ilə daha çox vaxt keçirir. Bizdə tələbə demək olar ki, öz araşdırmasını
müəllimlə birgə aparır. Biz müəllimlər də hər bir tələbənin çətinliyi, problemi
ilə yaxından maraqlanır, kömək etmək üçün əlimizdən gələni əsirgəmirik. Amma
orada gördüm ki, müəllim tələbəyə sadəcə istiqamət verir. Qalan hər şeyi tələbə
özü tapıb araşdırmalıdır. Düşünürəm ki, müəllimin tələbəyə kömək etməyi yaxşı
haldır. Amma bu müəyyən yerə qədər davam edə bilər. Bir müddətdən sonra sən onu
sərbəst buraxmalısan ki, bilik və bacarıqlarını özü inkişaf etdirsin”.
Deyir
ki, orada olduğu müddətdə həm müəllim, həm də tələbə kimi bilik və
bacarıqlarını artıra bilib: "Orada olduğum müddətdə geniş elmi bazadan istifadə
etmək şansım var idi. Özümün və tələbələrimin maraqlandığı sahələr üzrə bir
sıra kitablar və elmi məqalələrlə tanış ola bildim. Bundan sonrakı tədqiqat
işimdə bu kitablardan istifadə edəcəm. Bir çox tələbələrim var ki, diplom işi
üzərində işləyir, yaxud magistr dərəcəsi üzrə təhsil almaq istəyirlər. Onlar
məndən kömək istəyirlər. Artıq tələbələrimə daha dolğun elmi baza və məlumat
verə biləcəm”.
S.Bəhlulzadə
bildirdi ki, Azərbaycanda "Erasmus+” mübadilə proqramına əsasən magistr təhsili
alanlar daha çox müraciət edir: "Amma təhsilini doktorantura üzrə davam
etdirənlər də bu proqrama qatıla bilər. Proqram onlara da təqaüdlü təhsil almaq
imkanı verir. Həmçinin proqram gənc tədqiqatçılara bir sıra geniş imkanlar
yaradır. Xüsusilə tədqiqat işlərinin bütün dünyaya tanıdılması baxımından
proqramın əhəmiyyətini vurğulamaq istərdim. Mən şəxsən başqa ölkələrin elmi
işçiləri ilə fikir mübadiləsi aparmaq və təcrübələrini bölüşmək şansı qazandım.
Hətta öz işində maliyyə dəstəyinə ehtiyacı olanlara proqram müəyyən dəstək
göstərir. Mən özüm də təqaüd qazanmışdım. Orada olduğum müddətdə bütün
xərclərimi bu təqaüdlə qarşılaya bildim”.
Tədqiqatçılara yaxşı şərait yaradılıb
Müsahibim
deyir ki, tədqiqat işlərində çətinlik çəkmir: "Son illər ərzində ölkəmizdə
müəllimlərə və tədqiqatçılara yaxşı şərait yaradılıb. Bu sahəyə diqqət daha da
artmaqdadır. Elmi baza daha da əlçatan olub. Bu vaxta qədər xüsusi çətinliklə
rastlaşdığımı deyə bilmərəm. Çalışdığım universitetdə ötən il rektor Havar
Məmmədovun təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə ilk beynəlxalq konfrans keçirildi.
Tədqiqatçılar öz elmi yeniliklərini təqdim etdi. Bundan əlavə, stimullaşdırıcı
mükafatlar var. Beynəlxalq jurnallarda çap olunan məqalələrə görə "Müəllif
tədqiqatçı” adlı mükafat təqdim olunur. Bu da bizə öz işimizi genişləndirməyə
və beynəlxalq arenaya çıxarmağa dəstək olur. Vaxtaşırı bizimlə görüşlər
keçirilir, problemlərimiz dinlənilir. Həmçinin öz sahəmizə aid olan
yeniliklərlə tanış olmağımız üçün geniş elmi baza yaradılıb. Beynəlxalq
jurnallara girişimiz var”.
Sonda
gənc tədqiqatçı gələcək planları haqda da danışdı: "Hazırda elmi məqalə
üzərində işləyirəm. Hədəfim bu məqaləmin beynəlxalq jurnallarda çap
olunmasıdır. Növbəti illərdə də əsas hədəfim elmi işlərimi beynəlxalq arenaya
çıxarmaq və tətbiq etməkdir. Həmçinin öz sahəm üzrə ixtisaslaşıb doktorluq
dərəcəsi almaq niyyətindəyəm”.
Şəbnəm Mehdizadə