Dünyanın ən hündür zirvəsinə bayrağımızı sancan azərbaycanlı - Gör-götür
"Onunla
oturub 5 dəqiqə söhbət edirsən, duranda evə yox, birbaşa dağlara getmək istəyirsən”.
Gənc səyyahlardan biri onun haqqında bu cümləni yazmışdı. Əslində, belə olması
təbiidir, çünki, o, dağlara olan sevgisinin ardınca gedib bu sahədə adını tarixə
yazdıran bir şəxsdir. Söhbət Azərbaycan alpinizminin canlı əfsanəsi
adlandırılan İsrafil Aşurlıdan gedir.
Yazmaqla bitməyəcək dərəcədə nailiyyətləri o, 20 il ərzində əldə
edib. Hazırda 50 yaşı olan müsahibimiz deyir ki, bu yaş alpinistin dağlara getməsi
üçün əla dövrdür.
- Heç
kim sizə dağları niyə sevdiyini və nəyə görə hər dəfə dağlara geri qayıtmaq istədiyini
2-3 cümlə ilə qısa və dəqiq şəkildə izah edə bilməz. Bu asılılığı təsvir etmək
elə də asan deyil. Bunu bədənin bütün hüceyrələri ilə hiss etmək lazımdır.
Eyforiya, cəsarət, gərginlik, sevinc hisslərini izah etmək çətindir. Əfsanəvi
Corc Mellorinin bir fikri həmişə xoşuma gəlib. O, jurnalistin "Nə üçün
Everestə qalxmaq istəyirsiniz?" sualına qısaca olaraq belə cavab verib:
"Çünki o var".
- Mən də
onlar kimi bir xəyalpərəstəm. Sadəcə, mən artıq arzularımın bəzilərini həyata
keçirməyə nail oldum, onlarda isə hələ hər şey qabaqdadır. Əsas odur ki, bu
yalnız sadə bir arzu olaraq qalmasın. Arzuları həyata keçirmək üçün səy göstərmək
lazımdır. Kiminsə bu səyləri sizin əvəzinizə edəcəyini gözləmək lazım deyil. Mən
bizim gənclərimizin yüksək motivasiyasına inanıram və bəzilərinin yüksək
potensialını görürəm. Əminəm ki, daha çox gənc var, hansı ki, mən hələ şəxsən
tanış deyiləm. Alpinizm mənim həyatımın bir hissəsidir. Dağları sevirəm, ailəmin
və işimin mənə imkan verəcəyi qədər dağlara çox vaxt ayırıram. Mən dağlara ilk
düşdüyüm andan vuruldum. Anladım ki, imkanım olduğu qədər dağlara gedəcəm.
Arzuladığım və çıxa bildiyim zirvələr olub. Hazırda arzularla yaşadığım zirvələr
var və ümidvaram ki, bu zirvələrə də çıxmağa nail olacam. Arzusunda olduğum dağın zirvəsində dayanarkən - hansı ki, bu arzuya
çatmaq üçün mən çox şey vermişəm - inanılmaz gözəl bir hiss keçirirəm.
Burada
ruh yüksəkliyi də, eyforiya da, sevinc də var. Yüksək və çətin dağlardan
danışırıqsa, daha sonra yorğunluq gəlir və bərpa olmaq üçün zaman tələb olunur.
Amma sonra mən yenə yeni zirvəyə çıxmaq arzusu ilə alışıb yanıram və yeni
arzumun gerçək olması üçün yenidən yol qət edirəm.
- Bu
ekspedisiyanın çətinliyindən asılıdır. Məsələn, 2011-ci ildə Kançencanqa zirvəsinə
qalxmaq olduqca çətin idi və mən ora çox fiziki və mənəvi güc sərf etdim. Bu
ekspedisiyadan sonra mən "sıxılmış limon" kimi idim. Ekspedisiyadan
sonra təxminən altı ay bərpa olunmaq mərhələsi getdi. Amma ümumiyyətlə, yüksək
olmayan dağlardan sonra bərpa çox sürətlə gedir.
- Əvvəllər
dağların arzusunda deyildim. 1999-cu ildə mənə Hindistana səfər etmək və
dünyanın üçüncü ən hündür zirvəsi olan Kançencaqanın (8586m) ətəyinə - Qoça La
(5000 m
yüksək) aşırımına trekkinq etmək təklif olundu. Bu səfərə gedərkən dağlar və
onlara gedən insanlar haqqında heç bir şey bilmirdim. Mənim üçün bu, keçmiş
SSRİ sərhədləri xaricinə ilk səfər idi. Bu səfər mənim ürəyimdə dərin silinməz
təəssürat yaratdı. Himalay zirvələri mənim ürəyimi fəth etdi. Bu ekspedisiyada
hansısa zirvəyə çıxmaq kimi hədəfimiz yox idi, biz müxtəlif yüksəkliklərdə olan
aşırımları keçərək dağ yürüşü edirdik. Mən özümü əla hiss edirdim və hətta
hündürlüyə bizim yürüşün digər iştirakçılarından daha tez adaptasiya olundum.
Ətrafdakı zirvələr məni öz gözəllikləri ilə fəth etdi və daxili səsim mənə
onlara gələcəkdə qalxa biləcəyimi söyləyirdi. Amma qarşımda bütün əzəməti ilə
parlayan Kançencanqa zirvəsini görəndə və yürüşün rəhbərinin bu dağın fəthinin
tarixi ilə bağlı hekayəsini dinləyəndə, hətta ağlıma belə gətirməzdim ki, bu nəhəng
zirvəyə çıxa bilərəm. Amma 12 il sonra mən Kançencanqanın zirvəsində dayandım.
- "Mən nə
zaman arzularıma çatmağa başladım” sualına cavab olaraq, dərhal deyərdim. Artıq
getdiyim o ilk yürüşün sonunda qrupun rəhbəri - məşhur alpinist Rufina
Qriqoryevna Arefyevaya (SSRİ idman ustası) yaxınlaşdım və ona bu yürüşün çox
xoşuma gəldiyini və gələcəkdə hər hansı bir zirvəyə getmək istədiyimi
bildirdim. Rufina Qriqoryevna Afrikanın ən yüksək zirvəsi – Kilimancaroya (5895 m) ekspedisiya
hazırladığını söylədi və məni iştirak etməyə dəvət etdi. Dərhal razılığımı
verdim və 7 ay sonra, 31 yaşımı Tanzaniyada, Kilimancaroya uğurla çıxdıqdan
sonra sevinərək qeyd etdim. Gəncliyimdə mənim sevdiyim yazıçılardan biri Ernest
Heminquey idi. Və mənə Kilimancaroya səfər etməyi təklif edəndə, birinci yadıma
düşən şey onun əsəri "Kilimancaro qarları” idi. Məndə olan nəşrdə heç bir
illüstrasiya yox idi və oxuduğum zaman Klimancaro dağını, onun yamaclarında
donmuş bəbiri və Afrikanın gözəl təbiətini yalnız düşüncələrimdə təsəvvür edə
bilərdim. Bax, elə o vaxtdan bəri bu, belə olur. Məqsəd qoyuram və ona çatmağa
çalışıram. Nəyisə dərhal həyata keçirə bilmişəm və bəzi zirvələrə isə ilk dəfədən
çıxmaq mümkün olmayıb...
- Zirvədən
asılıdır. Məsələn, Elbrus dağının zirvəsinə tez-tez qalxıram.
Bəzən ildə bir neçə dəfə. Mən bu dağı sevirəm və bura ilin müxtəlif
vaxtlarında yürüş edərək məşq edirəm. Yayda Elbrus bir başqa dağ olur, qışda isə
tamamilə fərqli. Bununla yanaşı, son bir ildə Azərbaycan dağlarına çıxış xeyli
yaxşılaşıb. Hansı ki, mən bu dağlara qalxmağı çox sevirəm. Bu yay uzun bir
fasilədən sonra mən doğma dağlarımızda bir neçə yürüş etməyi planlaşdırıram.
Bundan əlavə,
"Bezengi” alpinist düşərgəsində təlimatçı olaraq işləyərkən, mən və Firuz
Dadaşov idman qruplarını müxtəlif zirvələrə bir neçə dəfə aparmalı oluruq. Həmçinin,
bələdçi qismində kommersiya qrupları ilə işləyərkən mövsüm ərzində bir neçə dəfə
eyni dağa yeni iştirakçılarla da gedə bilərik. Amma bu, bizim işimizin bir hissəsidir.
- Təəssüf
ki, çox vaxt qəzalar zirvədən enən zaman baş verir. Bəzən alpinistlər bütün
qüvvələrini qalxmaya verərək, imkanlarını - güclərini səhv hesablayırlar, sonra
düşən zaman ciddi problemlər yaşayırlar. Yorğunluq və diqqətin itirilməsi faciəyə
gətirib çıxara bilər. Alpinist, reallıq hissini, özünü idarə etməyi və ətrafında
baş verən hadisələrə nəzarəti itirməməlidir.
- 20
ildir dağlara gedirəm. Bunu sevirəm və ümid edirəm ki, hələ uzun müddət gedə
biləcəm. Əvvəllər dağlara özüm üçün gedirdim, təlimatçı və məşqçi işi barədə
düşünmürdüm. Lakin 2017-ci ildə dağlarımızda baş verən faciədən sonra, gənc
alpinistlər üçün lazımi təlim sisteminin hazırda olmadığını başa düşdüm. Əvvəllər
belə bir sistem var idi, amma indi vakuum yaranıb. Belə ki, klublar var, amma
kim və nə öyrədir, aydın deyil. Dostum və komanda yoldaşım Firuz Dadaşovla birgə,
öz klubumuzu (Azərbaycan Alpinist Klubunu - AAK) yaratmaq qərarına gəldik.
Burada biz uşaqları yetişdirə, təcrübə və biliklərimizi onlara ötürə bilərik.
Biz xaricdə təlim keçib, alpinizm təlimatçı adı almışıq və hazırda Azərbaycanda
fəal şəkildə çalışırıq. Bizim vəzifəmiz gənc alpinistlərin dağlara dırmanma
zamanı ən əsas şeyi – təhlükəsizliyi unutmamağı öyrətməkdir. Bu gün AAK mükəmməl
peşəkarlar komandasıdır.
Firuz
Dadaşov və Rinat Rəhimxanov may ayında xaricdə ''Dağlarda xilasetmə'' təlimini
keçiblər. Rauf Zeynalov isə Azərbaycanda buza dırmanma, idman dırmanması və
qaydaya dırmanma üzrə yeganə sertifikatı olan marşrut qurucusudur.
İndi yay
mövsümüdür. Bu mövsümdə biz həm bizim dağlara habelə xaricdəki dağlara
ekspedisiyaları aktiv şəkildə təşkil edirik. Çox sevinirik ki özlərini dağlarda
sınayanların, təlimlərə qoşulmağa can atanların sayı artmaqdadır.
- Ən çətin 2013 və 2014-cü illərdə idi. "Nanga Parbat” ekspedisiyası
zamanı terroristlər ana düşərgəmizə hücum etdilər və 10 alpinist və bir
pakistanlı aşpazı qətlə yetirdilər. Hücum zamanı bizi ölümdən dağda olmağımız
xilas etdi.
Sonrakı
il "Şişapangma” ekspedisiyası zamanı, 6800 m yüksəklikdə. Ciddi xəstələndim,
lakin ağciyər ödəmi başlamasına baxmayaraq, aşağı düşə bildim. Sonrakı 5 il ərzində
mən yüksəklik alpinizmi barədə düşünmürdüm və əsasən texniki marşrutlara
qalxırdım və Elbrusun hündürlüyündən yuxarı qalxmırdım.
- Ən çətin
və təhlükəli anlarda maksimum özümü toplamağa, tez qərar qəbul etməyə və hərəkət
etməyə hazır olmağa çalışıram.
- Mənim
50 yaşım var. Bu alpinistin hündür dağlara getməsi üçün əla dövrdür. Bir qədər əvvəl
mən planetin hündürlüyə görə dördüncü yerdə qərarlaşan Lxotse (8516 m) zirvəsinə
ayaq basdım. Gələn ilə bizim Şimali Qafqazda bir sıra zirvələrə qalxmağı
planlaşdırıram. Bundan
başqa alpinizm üzrə təlimatçı olaraq, yeni başlayanlara və nisbətən təcrübəli
idman dərəcəsi olanlara təlimlər keçirəm və hesab edirəm ki, təlimatçı-müəllim
yalnız sözdə deyil, həm də real zirvə yürüşləri ilə öz bilik səviyyəsini göstərərək
tələbələr üçün yaxşı nümunə ola bilər.
- Yox,
dağlarda nə digər alpinistlərlə, nə də təbiətlə yarışmıram. Əgər belə demək
olarsa, özüm özümlə yarışıram. Bütün nasazlıqlarımı və çətinlikləri fəth edərək
özüm üzərimdə qələbə qazanıram.
- Kiçik
oğlum Əli 6 yaşındadır. Bu yaxınlarda, Everest filmini televiziyada birlikdə
izlədikdən sonra dedi ki, ata, böyüyəndə mən dağlara getməyəcəyəm, futbol
oynayacağam. Mən onu məmnuniyyətlə dəstəklədim.
Mən
uşaqları alpinizmlə məşğul olmağa təşviq etmirəm. Sadəcə olaraq, onlara ətrafımızdakı
təbiətin gözəlliyini göstərirəm. Dağlara getmək və ya getməməyi isə zaman gəldikdə
onlar özləri qərar verəcəklər.
- Mən axı daşdan deyiləm. Əlbəttə ki, mən də hər valideyn kimi uşaqlarım üçün nigaran olardım. Dağlar insan həyatı üçün potensial təhlükəli mühitdir və alpinistin ambisiya dərəcəsi onun hazırlığının dərəcəsi qədər olmalıdır. Mən uşaqlara dağlara getməyi qadağan etməzdim, amma onlardan dağlara təhlükəsiz getmək üçün lazımi bilgi əldə etməyi tələb edərdim ki, həm fiziki, texniki, həm də mənəvi hazır olsunlar.
Aygün
Asimqızı