Dünya yazarlarının 54-cü Belqrad görüşü
Dünya yazarlarının 54-cü
Belqrad görüşünə dəvət məktubu elektron ünvanıma 8 avqustda göndərilmişdi. Ötən
il də bu mötəbər tədbirdə ölkəmizi təmsil etdiyimdən, bilirəm ki, görüş olduqca
maraqlı və dünya miqyaslıdır. Bu festival vasitəsi ilə dünyanın müxtəlif
ölkələrindən tədbirə qonaq gələn şairlərlə qurulan dostluq, həmkar
münasibətlərimiz, serb, amerikan, yunan, fransız şairləri ilə yaranan ünsiyyətim
aradan sovuşan vaxt ərzində də davam edib, daha da möhkəmlənib. Xatırladım ki, adı çəkilən beynəlxalq tədbirdə Bədii Tərcümə
və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzinin xətti və şair Səlim Babullaoğlunun təqdimatı ilə
iştirak etmişəm. Ancaq ötən ilki bəyənilən
iştirakım, gələndən sonra gördüyüm ədəbi işlər də bu ədəbiyyat festivalında
ölkəmizi yenidən təmsil etməyimə haqq verib və onu da deməliyəm ki, dəvət edən
tərəf bu il mənim yenidən görüşə qatılmağımı istəmişdi.
"Kaspi”nin işləri
Qurulan ünsiyyətin
nəticəsidir ki, "Kaspi” qəzetinin "Ədəbiyyat” əlavəsinin müxtəlif saylarında və
Artkaspi.az saytında İvo Andriç, Danilo Kiş, Radomir Andriç, Milan Orliç, Adam
Pusloviç, Branislav
Velkoviç, Duşko Petroviç, Laza Kostiç, Voislav İliç, Aleksa Şantiç, Duşan Radoviç, Duşan Matiç, İvan Lali,Milan Nenadiç, Milovan
Danoyliç, Andrey Eliç Mariokov, Ranko
Radoviç, Teodor Rosiç, Zlata Koçiç, Corce Neşiç, Milan Nenadiç kimi olduqca
rəngarəng üslubu, deyim tərzi, ifadə əlvanlığı olan şairlərin şeirləri Günel
Şamilqızı və Xatirə Nurgülün tərcüməsində dərc edilib. Budəfəki səfərimdə
qəzetin nüsxələrini Serbiya Yazıçılar Assosiasiyasının arxivinə bağışladım.
Bundan başqa, dünya şöhrətli serb yazıçısı, şairi Milorad Paviçin həyat yoldaşı
Yasmina Mixayloviçdən ötən il aldığım müsahibənin dərc edildiyi "Kaspi” və
"Ədəbiyyat” qəzetlərinin nüsxələrini Paviçin arxivinə verdim.
Səfirliyimizin
diqqəti
Hələ
Bakıda olanda Serbiya Yazıçılar Assosiasiyasının kuratorlarından biri, dostum
Nina Smit və həyat yoldaşı Milan vaxtaşırı səfərlə bağlı məndən müxtəlif
məlumatlar alır, serb dilinə çevriləcək şeirlərimin rus dilindəki variantını və
iştirak edəcəyim müzakirə panelləri barədə bilgi istəyirdilər. Ardıcıl
ünsiyyətdən yaranan mehribanlıq, təkcə söz-sənət yox, həm də zarafatlar,
şuxluq, simsarlıq sarıdan da bizi biri-birimizə isinişdirib. Məni Nina və
Milanla bərabər, hava limanında Azərbaycanın Serbiyadakı səfirliyinin
nümayəndəsi, cənab konsul Elvin Əlizadə qarşıladı. Elvin bəyin avtomobili ilə
ötən il də qaldığım "Apartmens Skadarlija” otelinə gəldik. Həqiqət naminə
deməliyəm ki, Serbiyada qaldığım günlərdə cənab səfir Eldar Həsənovun diqqəti,
səfirliyin birinci katibi Cavanşir Məcidovun qayğısını daim hiss etdim. Ölkəmizin
ədəbiyyatını təmsil etdiyim bu tədbirdə iştirakımın Serbiyadakı səfirliyimiz
tərəfindən də önəm daşımasını duymaq, poeziyanın, ədəbiyyatımızın mədəni
həyatımızın vacib hissəsi kimi diqqətə layiq olduğunu görmək xoş idi.
Serbiya
Yazıçılar Assosiasiyasında
Oteldə
bir az dincələndən sonra Serbiya Yazıçılar Birliyinə gedib, tədbirin gündəliyi
ilə tanış oldum. Və tədbirlə bağlı çap olunan toplunu əldə etdim, nəşrdə bioqrafiyam və "Anna Axmatovanın
dilindən” adlı şeirim işıq üzü görüb. Bu vaxt kəsiyində Serbiya Yazıçılar
Assosiasiyasının sədri Radomir Andriçlə görüşdüm. "Kaspi” qəzetinin
Ədəbiyyat əlavəsində ötən il ərzində dərc olunan Serbiya ədəbiyyatı ilə bağlı
nüsxələri adıçəkilən assosiasiyasının arxivinə bağışladım. Görüş zamanı
R.Andriçin dediklərini isə yaxşı xatırlayıram: "Serbiya ədəbiyyatı,
xüsusən şeirinə verdiyiniz önəmə və "Kaspi” qəzetində nəşr edilən əsərlərə
görə, çalışdığınız mətbu orqanına və sizə minnətdarlığımı bildirirəm. Biz bu
qəzetləri sizdən əvəzsiz hədiyyələr kimi qəbul edirik. Diqqətimi cəlb etdi ki,
bizim ədəbiyyatdan tərcümə etdiyiniz nümunələrin seçimində olduqca
diqqətlisiniz və Serbiya ədəbiyyatın dəyərli nümunələrini dilinizə çeviribsiniz.
Yalnız bu cür seçimlə hər iki ölkənin ədəbiyyatı qazanar, əməkdaşlıqlar uğurlu
müstəvidə davam edə bilər. Dəyərli və gərəkli şairlərimiz dünya dillərinə çevriləndə,
biz də sevinirik. Serbiya və Azərbaycanın arasında siyasi əlaqələr kimi, ədəbi
əlaqələr də güclüdür”.
Hardan, kimlər gəlmişdi?
Builki
görüşə Albaniya (Entela Kasi), Belarus (Mariya Kobeç), Böyük Britaniya (Geyl
Berns), İsrail (Xava Pnixas Koen), Kanada (Ranko Radoviç, Stefan Mekenzu)
Makedoniya (Violeta Paçevski, İvan Çepaprocki)), Almaniya (Peter Geriş),
Serbiya (Predraq Bjeloşeviç, Tixomir, Nestoroviç) Rusiya (Vyeçeslav Kupriyanov,
Nataliya Rumançuk, Nina Qabrielan), Türkiyə (Turqut Tanyol), Slovakiya (Boris
Brença, Ştefan, Çifra) Rumuniya (Lyçiyan
Aleksiy, Yyubiça Rajkiç, Slavomir Qvozdenoviç), Sloveniya (Esad Babaçih),
Ukrayna (Yelena Byeviç), Fransa (Anton Simon, Lyj Bertolom), Yunanıstan (İrini
Yekatirina, Kokis Kristos), Xorvatiya (Yelene Sabliş Tomiç), Çexiya (Lyadie
Romanska) və başqa ölkələrinin 30-dan artıq ən ünlü yazıçı və şairlərinin
qatıldığı tədbirin gündəliyi olduqca zəngin idi. Belə ki, dünyanın ədəbi
gündəmində olan aparıcı məsələlər – nəşriyyat, poliqrafiya, poeziya, yayım hüquqları,
tanıtım, ədəbi inteqrasiya, sürət əsrində bədii sözün imkanları və s.
mövzularda görüşlər, kitab təqdimatları, şeir gecələri nəzərdə tutulmuşdu.
Builki tədbir Şarl Bodlerin ölümünün 125, Vladislav Petroviçin ölümünün 100,
Borislav Peçikin vəfatının 25, Nobel mükafatı laureatı İvo Andriçinin anadan
olmasının 125, Filip Visinjiçin 250 illiyinə həsr olunmuşdu.
"Arşın mal alan”
Serbiyaya
getdiyim gün – 18 sentyabr Azərbaycan musiqisi üçün tarixi bir gün idi (nə xoş
ki, illərdir belədir). Məlumdur ki, unudulmaz Üzeyir Hacıbəyli, məhz həmin
gündə doğulub və ölkəmizdə musiqi günü kimi həmin dəyərli tarix təntənəli şəkildə
dünyanın dörd bucağında qeyd olunur. Konsulumuz Elvin bəy müjdələdi ki, dahi
bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin doğum günü münasibətilə Belqrad Etnoqrafiya
Muzeyinin kino zalında "Arşın mal alan” filminin Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi
ilə bərpa olunmuş rəngli versiyası nümayiş olunacaq. Sağ olsun, məni də dəvət
elədi.
Azərbaycanın
Serbiyadakı Səfirliyi və Mədəniyyət Mərkəzinin təşəbbüsü və dəstəyi ilə
reallaşan filmin təqdimatında iştirak etmək, serblərin bu filmə münasibətini
görmək mənim üçün də maraqlı idi və axşam saat 18:00 da filmin nümayişi
başladı. Filmin nümayişində Belqraddakı diplomatik korpusun və Serbiya
ictimaiyyətinin nümayəndələri iştirak edirdilər. Tədbirdə Azərbaycanın
Serbiyadakı Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru, professor Zərifə Əlizadə
izləyicilərə Üzeyir Hacıbəylinin yaradıcılığı haqqında ətraflı məlumat verdi,
Üzeyir Hacıbəylinin həyat və fəaliyyətindən danışdı. Fəxarət hissi ilə
xatırlayıram ki, film böyük maraqla qarşılandı, serb tamaşaçıların diqqət
kəsilməsindən, bəzi səhnələrə ürəklə gülmələrindən, alt yazı ilə izlədikləri ekran
əsərini ruhən duya bilmələrindən həmin maraq nəzərdən yayınmırdı.
Xoş təsadüf
Film
başlamazdan 5-10 dəqiqə əvvəl muzeyin giriş qapısında Milorad Paviçin həyat yoldaşı
Yasmina Mixayloviçi görəndə gözlərimə inanmadım. Yasmina xanım əvvəl məni çətin
xatırlasa da, sonra yaddaşını təzələyib ötən ili yada saldı və onunla etdiyimiz
ədəbi söhbət barədə bəzi xoş fikirlərini bölüşdü: "Kaspi” qəzetinin elektron variantından
götürdüyümüz Paviçlə və mənimlə bağlı materiallar Paviçə aid sayta da
yerləşdirilib. Bu sayt dünyadakı milyonlarla Paviçsevərin ortaq ünvanıdır.
Sizin mənimlə apardığınız müsahibəni oxudum, olduqca razı qaldım. Həmin
söhbətdə məni heç vaxt düşündürməmiş məsələlərdən danışmışam. Sizi düşündürücü
suallarınıza verdiyim cavabları mən məhz müsahibə zamanı cavab verə-verə
fikirləşirdim. Həyat belədir: Biz yalnız suallar qarşısında qalanda cavablar
tapırıq. Bu, bir tərəfdən arzuolunmazdır, digər tərəfdənsə yaxşıdır.
Müsahibənin və yazıların əvvəlcə Azərbaycan dilində yayımlanması, daha sonra
rus dilində "Kacпий” qəzetində nəşri söhbətimizin daha çox oxucuya
qovuşmasına səbəb oldu”.
Assosiasiyada görüş
və...
Sentaybrın
19-u saat 16:00-da qələm adamlarının Serbiya Yazıçılar Assosiasiyasında görüşü
oldu. Bu assosiasiyanın sədri, eyni zamanda dünyanın müxtəlif ölkələrindən
gələn şairlərin bir-birini tanıması üçün fürsət idi. Həmin gün Kosovalı
şairlərin görüşü də baş tutdu. Axşam isə ziyafət təşkil edildi.Sentyabrın
20-də səhər saatlarında ənənəvi olaraq İvo Anrdiçin heykəli ziyarət edildi.
Sonra Serbiya Parlamentinin binasında tədbirin açılış mərasimi baş tutdu.
Radomir Andriç qonaqları salamlayıb belə bir mötəbər tədbirdə iştirak
etdiklərinə görə, onlara minnətdarlığını çatdırdı və daha sonra şairləri təqdim
etdi. Serbiyanın Mədəniyyət Nazirliyinin nümayəndələrinin, müxtəlif ölkələrin
səfirlərinin çıxışı ilə davam edən görüş konsert proqramı ilə yekunlaşdı.
Tədbir iştirakçılarına şairlərin şeirləri nəşr edilən toplu bağışlandı.
Həmin
gün saat 14:00-da builki görüşün həsr edildiyi şairlərlə bağlı müzakirə saatı
keçirildi. Daha sonra isə gəmidə şeir gecəsi başlandı. Dunay çayında üzən böyük
bir gəmidə bütün şairlər şeirlərini oxudular. Olduqca səmimi ortamda davam edən
poeziya axşamında "Sevmədiyin qadınla” adlı şeirimi Azərbaycan və ingilis
dillərində səsləndirdim.
Vilayətlərdə poeziya tədbiri
Sentyabrın 21-də şairləri
qruplara bölüb Serbiyanın müxtəlif vilayətlərinə poeziya tədbirlərinə
göndərdilər. Mənim təmsil olunduğum qrup Serbiyanın dilbər guşəsi hesab olunan
Vrnyaçka-Banyaya səfər etdi. Qrupa Predrak Byeloşeviç (Serbiya) Peter Gehriç
(Almaniya) Vyaçeslav Kupriyanov (Rusiya), Natalya Rumarçuk (Rusiya), Esad
Babaçiç (Sloveniya) Lyadie Romanska (Çexiya) kimi ünlü şairlər daxil
edilmişdi. Belqraddan üç saatlıq
məsafədə yerləşən bu vilayət olduqca maraqlı bir yer kimi yaddaşıma hopub. Bu
yumru şəhərin hər tərəfi dağlardır, təbiət göz oxşayır, evlər o qədər fərqli və
gözəldir ki, səhər çağı buraları başmaqseyrinə çıxmağın, ətrafı nəzərdən
keçirməyin bir ayrı ləzzəti var. Getdiyimiz şəhərdə şeir axşamı həmin gün saat
19:00 da Mərkəzi kitabxanada baş tutdu. Tədbirdə çıxış edib, şeirlərimizi
oxuduq. Mən "Anna Axmatovanın dilindən” adlı şeirimi oxudum, daha sonra şeirin
serb dilindəki variantını Serbiyanın məşhur aktrisası, qiraətçi kimi də şöhrətli
olan xanım Yovanna Steviç səsləndirdi. Maraqlı və səmimi görüş iki saat çəkdi. Vaxt
uzansa da, əriyib-itən zamanın necə keçdiyini bilmədik...
Şərab
bayramı
Səhəri gün bizim qrupumuzu
Aleksandravaç şəhərinə qonaq apardılar. Əvvəlcədən dedilər ki, burda olduqca
böyük ənənəsi olan şərab bayramı keçirilir. Vyaçka-Banya ilə bir saatlıq
məsafədə yerləşən bu şəhər gözəlliyi ilə göz oxşayır. Əvvəlcə bizi traktorlar,
dərmansəpən maşınların sərgisinə apardılar. Burda üzüm yetişdirilən ərazilərin
əkilməsində hansı texnikalardan istifadə edilməsi ilə tanış olduq. Sonra yuxarı
mərtəbəyə qalxıb cürbəcür meyvələrdən, bitkilərdən hazırlanan, meyvə
şirələrini, ağ və qırmızı şərabları, araqları gördük. 1000-dən çox meyvədən çəkilən
bu içkilər dünyanın müxtəlif ölkələrinə ixrac olunur. Sərgidə hər şərabın
yanına onun hazırlandığı meyvədən də qoyulub ki, ziyarətçilər onlardan dada bilsinlər.
Daha sonra bizi üzüm
yetişdirilən ərazilərə apardılar. Orada hər üzüm ağacının üstünə növünün adı
yazılıb və hansı üzümün neçə metr ərazini əhatə etdiyi qeyd olunub. Peşəkarlıqla
yetişdirilən bu üzümlərdən eyni adlı şərablar hazırlanır. Digər maraqlı bir
ünvan isə həmin şəhərdə yerləşən Şərab Muzeyidir. Bu muzeydə şərabları
hazırlayan alimlər haqqında məlumatlar, cihazlar, şərab hazırlanan zaman istifadə
edilən qədim texnikalar, çəlləklər və şərablar nümayiş olunur. Muzeyin konfrans
zalında orta məktəb şagirdləri ilə görüşdük. Onlara şeirlərimizi oxuduq.
Şeirlərin serb dilindəki variantını yenə də aktrisa Yovanna Steviç səsləndirdi.
Xatırladım ki, "Anna Axmatovanın dilindən” adlı şeirimi şeiri serb dilinə
Serbiyanın tanınmış mütərcimi Milovoye
Bahoviç çevirib.
Tədbirdən sonra bizi
konsert meydanına gətirdilər, burda bayram münasibəti ilə Serbiyanın milli
musiqiləri səsləndirilir və rəqs edirlər. Şəhərdə Şərab Fontanı da var. Bu fontanın
ortasında üzüm heykəli qoyulub və durmadan şərab axır. Fontanın ətrafı zəncirlə
dövrələnib və orada əllərində iri dolçalar olan 4 qız dayanıb birdəfəlik
stəkanlarda şəhər əhalisinə qırmızı kəmşirin şərab paylayırlar. 21-24
sentyabrda keçirilən bu bayram möhtəşəmliyi ilə heç zaman yaddaşımızdan
silinməyəcək. Şərab festivalı ilə tam
tanış olandan sonra yenidən Vraçka-Banya şəhərinə geri qayıtdıq. Səhər yenidən
Belqradda olmalıydıq...
"Hər şey kimi... sonu var...”
Bu il ikinci dəfə
qatıldığım bu ədəbiyyat festivalı mənim gənc bir şair kimi yetişməyimdə,
dünyanın şeir mənzərəsi ilə birbaşa tanış olmağımda olduqca böyük rol oynadı. Dünya
şairləri ilə ciddi ünsiyyətlərim yarandı. Azərbaycanın adını, poeziyamızın
səsini gücüm yetən səviyyədə çatdırmağa çalışdım. Qurulan yeni ünsiyyətlər,
xarici ölkələrlə ədəbi əlaqələr həm də Azərbaycan həqiqətlərini, Qarabağ
problemini dünyaya çatdırmaq üçün bizə yol açacaq. İnşallah ki, ədəbiyyatımızın
dünyada tanınması, sevilməsi, layiqincə təqdimi yolunda bu kövrək qədəmlər sabahlarda
ötkəm addımlara çevriləcək.
Fərid Hüseyn