Dünya nizamı üçün böyük təhdid
Noyabrın 20-də
Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi, Avropa Azərbaycanlıları Konqresi
və Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə Belçikanın paytaxtı
Brüsseldə "Separatizm beynəlxalq sülhə və təhlükəsizliyə təhdiddir” mövzusunda
Beynəlxalq Forum keçirilib. Forumun "Yeni dünya düzənində separatizm dalğası:
Problemi necə həll etməli? Separatizmə məruz qalmış ölkələrin təcrübəsi”
adlanan ilk panelində toplantı haqqında məlumat verən Beynəlxalq və Avropa
məsələləri üzrə İrlandiya İnstitutunun nümayəndəsi, Ukraynada rezident
əlaqələndiricisi, səfir Fransis Martin Odonel separatizmin müasir dünyanın ən
aktual problemlərindən biri olduğunu, bir çox ölkələrin bu problemdən əziyyət
çəkdiyini vurğulayıb. O, Azərbaycanın da separatizmdən əziyyət çəkən ölkələrdən
biri olduğunu diqqətə çatdıraraq, ölkəmizin bu mövzu ilə bağlı mövqeyini ifadə
etmək üçün sözü Azərbaycan Prezidentinin
ictimai-siyasi məsələlər üzrə köməkçisi Əli Həsənova verib.
Forumun müasir
dünyanı narahat edən çox aktual bir mövzuya həsr olunduğunu vurğulayan Əli
Həsənov deyib ki, tədbirdə beynəlxalq terrorizmin və etnik separatizm kimi
təhlükəli meyillərin doğurduğu böhranın həlli yollarının axtarılması ilə bağlı
müzakirələrin aparılması mühüm əhəmiyyət daşıyır. O, müasir dövrdə dünyada
etnik separatizm meyillərinin güclənməsinin regional və beynəlxalq
təhlükəsizliyin təmin olunmasına, bəşəriyyətin sülh və əmin-amanlıq şəraitində
yaşamasına mənfi təsir göstərən mühüm amillərdən biri olduğunu diqqətə çatdırıb.
Etnik münaqişələrin yayılma coğrafiyasından söhbət açan Ə.Həsənov soyuq müharibənin
başa çatmasından sonra keçmiş SSRİ məkanında etnik separatizm meyillərinin yeni
dalğasının meydana gəldiyini diqqətə çatdırıb. Deyib ki, Azərbaycanda Dağlıq
Qarabağ, Gürcüstanda Abxaziya və Osetiya, Moldovada Dnestryanı münaqişələr
regionun sabitliyini hər an poza biləcək potensial təhlükə mənbəyinə çevrilib. Onun
sözlərinə görə, bu münaqişələr beynəlxalq hüququn prinsiplərinin kobud şəkildə
pozulmasına, dövlətlərin ərazi bütövlüyünə və suverenliyinə qarşı ciddi
təhdidlərin yaranmasına gətirib çıxarır.
Tarixi faktları
dilə gətirən Prezident köməkçisi bildirib ki, hələ 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq
Cümhuriyyəti özünün dövlət müstəqilliyini elan etdiyi dövrdə erməni separatizmi
ilə üz-üzə qalıb. Keçmiş SSRİ dövründə isə ermənilərin Azərbaycana qarşı separatçı
hərəkətləri fəal fazadan nisbətən közərən münaqişə fazasına keçib. Lakin
SSRİ-nin süqutundan sonra Ermənistan Azərbaycana qarşı əsassız ərazi iddiaları
irəli sürərək, etnik separatizm və işğalçılıq siyasəti aparmağa başlayıb. Ə.Həsənov
bildirib ki, Ermənistan silahlı qüvvələri 1992-ci ilin fevral ayında Xocalı
şəhərinin azərbaycanlı əhalisinə qarşı soyqırımı törədib, ermənilərin etnik
separatizm və ərazi iddiaları əsasında meydana gəlmiş Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin nəticəsində Azərbaycanın 20 faiz ərazisi işğal olunub. Onun
sözlərinə görə, erməni separatçılarının Ermənistanın dəstəyi ilə Azərbaycanın
ərazisində yaratdığı qondarma "Dağlıq Qarabağ” rejiminin fəaliyyəti beynəlxalq
hüququn normalarının kobud şəkildə pozulması deməkdir. Prezident köməkçisi təəssüflə
vurğulayıb ki, bu məsələyə münasibətdə BMT başda olmaqla, beynəlxalq hüququn
prinsiplərini təmin etmək missiyası yerinə yetirdiyini iddia edən təşkilatlar,
eləcə də dünyanın aparıcı dövlətləri seyrçi mövqe tutmaqda davam edir. Ə.Həsənov
deyib ki, Azərbaycan dünya birliyini Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin regionda
törədə biləcəyi təhlükələr haqqında xəbərdar edərək, qəti şəkildə praktik
addımlar atmağa və Ermənistanı işğalçılıq siyasətindən çəkindirməyə çağırır. O,
qeyd edib ki, təcavüzkarın qarşısı alınmazsa, beynəlxalq dairələrin dünyada
sülhün və sabitliyin bərqərar edilməsinə yönəldilmiş səyləri nəticəsiz qalacaq,
etnik münaqişələrin miqyası daha da genişlənəcək. Prezident köməkçisinin
fikrincə, bu, dünya nizamı üçün böyük təhdid deməkdir.
Millət vəkili, "Dağlıq Qarabağ Bölgəsinin Azərbaycanlı İcması”
İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü Elman Məmmədovqeyd olunan Forumun əhəmiyyətli hadisə olduğunu dilə gətirib. Qeyd edib ki,
Forumun işində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ictimai-siyasi məsələlər
üzrə köməkçisi Əli Həsənov, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Nazim
İbrahimov, Milli Məclisin deputatları, Avropa Parlamentinin, habelə Avropa
ölkələri parlamentlərinin üzvləri, həmçinin separatizmdən əziyyət çəkən bir sıra
ölkələrin deputatları, siyasətçiləri, Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinə üzv
olan bir sıra ölkələrin sabiq prezidentləri, ictimai-siyasi xadimlər,
Avropadakı Azərbaycan diaspor təşkilatlarının rəhbərləri, elm xadimləri və KİV
əməkdaşlarından ibarət 200 nəfərə yaxın nümayəndə iştirak edib. Millət vəkili
bildirib ki, Forumda səslənən bütün fikirlərdə, o cümlədən Prezidentin
köməkçisi Ə.Həsənovun çıxışında separatizmlə beynəlxalq səviyyədə mübarizənin
rolu, effektivliyi vurğulanıb: "Hörmətli Əli müəllim çox dəqiqliklə, konkret
faktlara istinad etməklə, sərrast şəkildə mövqeyini, Azərbaycan reallıqlarını
ortaya qoydu. Qeyd olundu ki, vaxtında erməni separatizminin qarşısı alınsaydı,
bu məsələdə ikili standartlardan çıxış etmədən Azərbaycana dəstək verilsəydi,
vəziyyət indiki halına gəlib çatmazdı. Artıq bu gün Avropa da separatizmdən
əziyyət çəkir. Ona görə də Qərb dövlətləri bundan təşvişə düşüb. Əgər
separatizmin qarşısı beynəlxalq səviyyədə alınmazsa, dünya dövlətlərinin,
xüsusən də Avropanın böyük ölkələrinin ərazisində parçalanmalar olacaq, yeni
dövlətlər yaranacaq. Separatizmlə terror arasında heç bir ciddi fərq yoxdur.
Bunların hər ikisinə qarşı beynəlxalq səviyyədə mübarizə aparılmalı, ölkələrin
ərazi bütövlüyünə hörmətlə yanaşılmalıdır. Bütün bunlar barədə Brüsseldə
keçirilən tədbirdə mühüm müzakirələr aparıldı, Avropaya, Qərbə, ümumilikdə
dünyaya ciddi mesajlar verildi”.
Sözügedən Forumun iştirakçısı olan, eyni zamanda çıxış edərək tədbir
iştirakçılarına öz fikirlərini çatdıran siyasi şərhçi Azər Həsrət
"Kaspi”yə açıqlamasında deyib ki, Prezidentin köməkçisi Əli Həsənovun müzakirə
mövzusu olan məsələyə qlobal perspektivdən yanaşması ayrıca vurğulanmalıdır. Onun
sözlərinə görə, Ə.Həsənov separatizmin qlobal problem olduğunu, bu təzahürə
qarşı mübarizədə səylərin birləşdirilməsi zərurətini diqqətə çatdıra bilib: "Prezidentin
köməkçisi bənzər problemləri müqayisə etməklə dövlətimizin sadəcə özünü deyil,
ümumilikdə qlobal sülhü düşündüyünü, sülhsevər dünya güclərinin yanında
olduğunu öz geniş təhlil, müqayisə və şərhi ilə diqqətə çatdırdı. Bir daha əmin
oldum ki, Azərbaycanı beynəlxalq tribunalarda öz işini və qlobal məsələləri bu
qədər dərindən bilən insanlar təmsil etdikcə uğurlarımız daimi olacaq. Elə tədbirin möhtəşəm alınması da
dediklərimi təsdiq edir.Hörmətli Əli Həsənovun çıxışı şəxsən mənim üçün məsələyə qlobal
perspektivdən yanaşmayla əlamətdar oldu. Prezidentin köməkçisi bu çıxışında
Qarabağ məsələsini örnək göstərməklə, digər bənzər münaqişələrlə müqayisə
etməklə beynəlxalq ictimaiyyətə mesaj vermiş oldu".
Millət vəkili,
politoloq Hikmət Məmmədovda qəzetimizə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycan Prezidentinin ictimai-siyasi
məsələlər üzrə köməkçisi Əli Həsənovun çıxışı, hər şeydən öncə, hazırda bütün dünya üçün aktual olan bir
məsələnin, terrorizm və separatizmin nə qədər təhlükəli olduğunu aktuallaşdırmaqla,
həm də Azərbaycanın bu
bəladan uzun illərdir nə qədər əziyyət çəkdiyinin diqqətə çatdırılması ilə
yadda qaldı. O, qeyd edib ki, Forumun "Yeni dünya
düzənində separatizm dalğası: Problemi necə həll etməli? Separatizmə məruz
qalmış ölkələrin təcrübəsi” adlanan ilk panelində Qarabağ münaqişəsi və
beynəlxalq separatizm məsələlərinə toxunan Ə.Həsənov beynəlxalq münasibətlərin
hazırkı vəziyyətində terrorizmin və etnik separatçılığın az qala bütün dünya
ölkələrinin ərazi bütövlüyünü təhdid etdiyini bildirib: "Hindistandan başlamış
Şimali Avropaya, Avroatlantikadan başlamış Latın Amerikasına qədər olduqca
geniş bir geosiyasi məkanda çoxsaylı dövlətlərin belə problemlə üz-üzə
qaldığını xatırladan natiq vaxtında Azərbaycanda baş qaldıran etnik separatizmə
qarşı beynəlxalq birliyin və beynəlxalq təşkilatların biganə qalmasının, yaxud
problemə ikili standart siyasətilə yanaşmalarının da bu dəhşətli bəlanın geniş
yayılmasında olan rolunu önə çəkdi. Postsovet məkanında az qala kütləvi şəkildə
baş qaldıran etnik separatizmin Avropanın dərinliklərinə qədər irəliləməsində
bu problemin vaxtında həll edilməsi üçün yetərli cəhdlərin göstərilməməsi
səbəblərdən biri kimi diqqətə çatdırıldı. Doğurdan da Azərbaycan, Gürcüstan,
Moldova, Ukrayna kimi ölkələrdə baş qaldıran etnik separatizmə qarşı vaxtında
qətiyyətli mübarizə aparılsaydı sonrakı mərhələdə Balkanlarda, Şimali Qərbi
Avropada və nəhayət, İspaniyada separatçılıq bu həddə gəlib çatmazdı”.
Politoloq bildirib ki, separatizm və terrorizm biri digərini bəsləyən iki radikal vasitə kimi bu gün milli dövlətlərin dağılmasına qədər gedib çıxan dəhşətli dağıdıcı proseslərə səbəb olur: "Terror hazırda hibrid müharibə vasitəsinə çevrilməklə müsəlman Şərqində və Şimali Afrikada çoxsaylı dövlətlərin funksional dövlət aparatını dağıdıb, tarixdə görünməmiş vəhşətlərə və miqrasiyaya səbəb olub. Bu gün isə vaxtilə Avropadakı bəzi mərkəzlər tərəfindən dəstəklənərək üçüncü ölkələrə ixrac edilən terrorizm və separatizm şiddətlə Avropanın öz qapısını döyməyə başlayıb. Əli Həsənov haqlı olaraq qeyd etdi ki, bu problemə qarşı mübarizə birgə səylər tələb edir. Əgər beynəlxalq hüquq tərəfindən dəstəklənən dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipi sözdə deyil, əməldə müdafiə olunarsa, o zaman separatizmə qarşı effektiv mübarizə aparmaq olar. Hətta qısa müddətdə nəticələr də əldə etmək olar”.
Millət vəkili qeyd edib ki, Azərbaycan uzun illərdir separatizmdən və terrordan əziyyət çəkir: "Ərazilərimizin 20 faizindən çoxu Ermənistan tərəfindən işğal edilib. Problemin həlli üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasının qəbul etdiyi qətnamələrin yerinə yetirilməsinin vaxtı çoxdan çatıb. Ona görə də hazırkı mərhələ belə problemlərin həlli mərhələsi olmalıdır. Əks təqdirdə, bu gün əgər dünyada 50-dən çox belə problem mövcuddursa, gələcəkdə yüzlərlə ola bilər. Çünki dünyanın hər yerində xüsusilə Avropada potensial separatizm ocaqları həddindən artıq çoxdur. Əgər onların hamısı birdən aktiv fazaya keçərsə, onda hazırkı dünya nizamından əsər-əlamət qalmaz. Ən çox əziyyət çəkən isə elə terrorizmə və separatizmə geniş dəstək verən ölkələr olar. Ona görə də belə ölkələr imperialist ambisiyaları bir kənara qoyaraq, dağıdıcı separatizmə qarşı ciddi mübarizə aparmalıdırlar. Məhz Azərbaycanın bu cür qlobal problemi aktuallaşdırması, dünya ictimaiyyətinin diqqətini buna cəlb etməsi xüsusi qiymətləndirilməli bir hadisədir. Düşünürəm ki, ölkəmizin təşəbbüsü ilə başladılan bu beynəlxalq proses dostlarımızın və tərəfdaşlarımızın sayını artırmaqla, Qarabağ probleminin həllinə öz töhfəsini vermiş olacaq”.
Rufik İSMAYILOV