Dörd təkərli ölüm mələkləri
"Bax
əgər o içməsəydi, mənim uşağım indi sağ olardı. Uşağımın ürəyində o qədər
arzusu var idi... Hərdən düşünürəm ki, o yolu 5 dəqiqə gec keçsəydi, yəqin indi
yaşayardı...” Bu fikirləri sərxoş vəziyyətdə avtomobil idarə edən sürücünün
qurbanı olan Reyhan Məmmədovanın anası deyir. Həmin Reyhan ki, ölüm xəbəri
yayılanda, hamımız çox pis olmuşduq. Gənc, olduqca istedadlı, idmançı,
dağadırmanma üzrə çempion olan bu qız sərxoş, məsuliyyətsiz bir sürücünün səhvi
ucbatından həyata əlvida dedi.
Əslində
o qədər belə Reyhanlar var ki, ümidi, arzusu yarımçıq, ailəsi gözüyaşlı qalır.
Nə etsək də, nə qədər çalışsaq da, bəzi insanlara "sərxoş vəziyyətdə maşın
sürmək olmaz” fikrini başa sala bilmirik. Və ya onlar özləri anlamamaqda inad
edirlər. Sürücülər sərxoş vəziyyətdə sükan arxasına əyləşməklə həm öz, həm də
digər insanların həyatlarını riskə atırlar. Hətta "ayıq sürücü” xidməti də
yaradıldı, yenə də sərxoş sürücülərin sayı azalmadı. Bu insanlara bundan artıq
necə kömək etmək olar?
Qeyd edək ki, yol
hərəkətinin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı 2017-ci il yanvarın
1-dən noyabrın 11-dək Bakı şəhəri üzrə keçirilən tədbirlər nəticəsində 590
mindən artıq inzibati protokol tərtib edilib. Bu barədə Trend-ə Daxili İşlər
Nazirliyinin (DİN) Bakı şəhər Baş Polis İdarəsinin Dövlət Yol Polisi İdarəsinin
ictimaiyyətlə əlaqələr bölməsinin rəisi, polis polkovniki Vaqif Əsədov məlumat
verib. V.Əsədov bildirib ki, 11 mindən artıq sürücü avtomobili sərxoş idarə
etdiyinə görə, 6218 sürücü ötmə, manevr etmə qaydalarının pozulmasına, 127 568
sürücü yolayrıcını keçmə qaydalarının pozulmasına görə inzibati məsuliyyətə
cəlb edilib.
Mövzu ilə bağlı
ekspertlərin fikirlərini öyrəndik.
Avtosfer.az
saytının baş redaktoru, nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert Elməddin Muradlı deyir ki, maarifləndirmə işi öz yerində,
hər bir insan da cəmiyyətdə davranış qaydalarını bilməlidir: "Yəni insan
düşünməlidir ki, sərxoş vəziyyətdə avtomobili idarə etmək təhlükəlidir.
Rusiyada yol polisi əməkdaşlarının sərxoş sürücülərə güzəşt etməsi barədə bir
sosial çarx hazırlanmışdı. Orada göstərilir ki, rüşvət alaraq sərxoş sürücünü
buraxan polisi bir neçə dəqiqə sonra hadisə yerinə çağırırlar. Və o gəlib görür
ki, hadisəni törədən şəxs bayaq rüşvət alıb buraxdığı sürücü, vurduğu piyada
isə özünün (polisin – red.) həyat yoldaşıdır. Bu cür təsirli video çarxlar
qonşu ölkələrdə çəkilir, televiziyalarda yayımlanır. Amma çox təəssüf edirəm
ki, bizim televiziyalarda bu tendensiya çox az müşahidə olunur. Bəzən görürsən
ki, belə maarifləndirici verilişləri gecə saatlarında nümayiş etdirirlər. Gecə
saat 2-də, 3-də o verilişə kim baxacaq? Həmin video roliklər günün pik
vaxtlarında verilməlidir. Bu gün bizdəki yol hadisələri ilə bağlı vəziyyət təxminən
10-15 il əvvəl qardaş ölkə Türkiyədə müşahidə olunurdu. Onlarda "trafik
canavarı” deyilən bir termin formalaşdırmışdılar. Bununla bağlı onların bütün
televiziya kanallarında hər gün sosial çarxlar, animasiya filmləri gedirdi.
Həmin çarxlarda ötmə əməliyyatını necə etmək, işıqfora diqqət yetirmək,
piyadalara necə yol vermək lazımdı - hamısı izah olunurdu. Ciddi səviyyədə
maarifləndirici işlər gedirdi. Bir valideynin övladsız, bir balanın atasız-anasız
qalmağını heç nə əvəz edə bilməz. Bu cür maarifləndirmə işini biz də etməliyik.
Bir sıra QHT-lər var ki, bu istiqamətdə maarifləndirici layihələr həyata
keçirir. "Asan radio”da da yol hərəkəti qaydalarının təbliği ilə bağlı
"Avtoarena” verilişi başlayıb. 2 həftədir ki, efirə gedən verilişin aparıcı
ekspertiyəm. Bacardığımız qədər, həm ənənəvi, həm də sosial mediadan insanları
maarifləndirməyə çalışırıq”.
Ekspert deyir ki, sürücülərin psixologiyasında səhv
bir stereotip formalaşıb: "Sürücülər istəyir ki, "avtoşluq” etsələr də, sərxoş
vəziyyətdə maşın sürsələr də, yol polisini səhv çıxarsınlar. Günah özlərində
olsa da, heç zaman bunu qəbul etmək istəmirlər. Bəzən görürük ki, qaydanı pozan
sürücü sonradan maraqlanır ki, mən bu cəriməni necə ləğv etdirə bilərəm. Amma
heç demirlər ki, mən necə edə bilərəm, bir
də qayda pozuntusuna yol verməyim. Hətta "ayıq sürücü” xidməti də
yaradıldı ki, sürücülər spirtli içki qəbul etdikləri halda sükan arxasına
əyləşməsinlər”.
Müsahibimiz deyir ki, son dövrlər ictimai qınağın
olması bu kimi hadisələrin azalmasına səbəb olub: "Hazırda belə hadisələrə qarşı
ictimai qınaq əvvəlki illərə nisbətən çox artıb. Xüsusilə də sosial şəbəkələrdə
bu dəyişikliyi görmək olar. Bəzən görürəm ki, hansısa bir izləyici sərxoş
sürücünün və ya buna oxşar bir hadisənin şəklini çəkib paylaşıb. Və ora yazılan
şərhlərə də baxanda görürəm ki, insanlarda belə məsələlərə ciddi qınaq
formalaşıb. Düşünürəm ki, hər bir insanın içində vətəndaşlıq mövqeyi olmalıdır.
Yəni hadisəni görən heç kim düşünməsin ki, bu onun başına gəlməyəcək”.
Məsələnin sosial problem olduğunu nəzərə alaraq, sosioloq
Cavid İmamoğlunun da fikirlərini öyrəndik. Sosioloq "Kaspi”yə açıqlamasında
qeyd edir ki, bu məsələ ona görə sosial problemdir ki, sərxoş vəziyyətdə sükan
arxasına əyləşən sürücü sadəcə özünə xəsarət yetirmir: "O, həmçinin digər
insanlara, ətraf aləmə ziyan vurur. Bu da birbaşa məsələni həm ekoloji, həm də sosial
problem kimi qiymətləndirməyə şərait yaradır. Baş vermiş hadisə fərdilikdən
çıxır və sosial kontekstdə araşdırılmalıdır. Bu, sosial problem olduğu üçün
sosial məsuliyyət hissinin aşılanması məqsədilə ilk növbədə sürücülər arasında
maarifləndirmə işi görülməlidir. Xüsusi təsiredici videoçarxlar göstərilməli,
təbliğat işi aparılmalıdır. Yəni sərxoş vəziyyətdə maşın sürərsə, hansı
hadisələrin olacağını, bunun nə ilə nəticələnəcəyini sürücüyə əyani göstərmək
lazımdır. Bu vasitələrə beynəlxalq təcrübədə daha çox rast gəlinir”.
Günel Azadə