Bakı 16°C
“Dost” itirməməyə hesablanan taktika
Bir ili də beləcə geridə qoyuruq. 2018-ci ilin həyatımıza qədəm
qoymasına sayılı günlər qalıb. Geridə qalan il isə bir çox hadisəlilərlə
yaddaşlara həkk olundu. Bu bir il ərzində ölkənin ən qabaqcıl mədəniyyət xəbərlərini
yaxından izlədik. Teatrşünas kimi teatrdakı prosesləri də nəzərdən qaçırmamağa
çalışdım.
"Kaspi” qəzetinin "Teatr əlavəsi”ndə 6 ildir ki, teatr sahəsində baş
verən ən son prosesləri qələmə alır, hətta ölkəmizin, sərhədlərin o tayındakı uğurlarından
da xəbər veririk: yeni tamaşalar, premyeralar, qastrol səfərləri, müsahibələr,
portret yazıları, tərcümələr və sair.
Ənənəvi olaraq, ilin sonunda "Teatr əlavəsi” üçün rejissorlardan, kifayət
qədər nüfuz qazanan, sənət aləmində deməyə sözü olan aktyorlardan 2017-ci ildə
izlədikləri ən yaxşı tamaşanın adını xəbər aldıq. Tamaşa ilə bərabər, "bu il
hansı aktyoru "İlin ən yaxşı aktyoru və ya aktrisası” kimi görürsünüz?” sualını
da verdik.
15-ə yaxın rejissordan aldığımız cavabların əksəriyyəti bizi təəccübləndirmədi.
Anladıq ki, dəyişən sadəcə, illər, günlərdir. Nə ümumi təfəkkür, nə də teatra
olan yanaşma dəyişməyib. Tarix yenə də təkrarlanır. Belə ki, bir qədər nüfuza
və geniş çevrəyə malik olan rejissorlar sualı eşitcək "Teatrdakı rejissorlar mənim dostumdur, ad çəksəm,
onların xətinə dəyə bilərəm. Aktyor və aktrisaya gəlincə isə hamısı bizim üçün
dəyərlidir. Qəlb qırmaq istəmirəm” kimi cavablarla qarşılaşdıq. Hələ bu
harasıdır, bəzi rejissorlardan "öz tamaşamdan başqa heç bir tamaşaya baxmamışam,
xəbərim yoxdur, il ərzində hansı tamaşaların hazırlanmasından xəbərsizəm” kimi
cavablar da eşitdik. Aralarında "olarmı mən bu suallara cavab verməyim”
deyənlər də az olmadı. Hətta "elə hesab edin ki, siz mənə bu sualı verməyibsiniz,
mən də eşitməmişəm” deyənlər də tapıldı. Görəsən niyə? Biz onlardan Röya Ayxanın
Nigarla olan qalmaqalı, Aygün Bəylərin evlənmək xəbərinin nə üçün yalan çıxdığı
barədə soruşmuruq ki, belə də reaksiya ilə qarşılaşaq? Rejissorun işi tamaşa
hazırlamaq və bunu tamaşaçıya qədim etməkdirsə, onda bu "qorxaqlıq” nə üçündür?
Müraciət etdiyimiz şəxslər də ölkənin ən tanınan, hər tamaşa öncəsi mətbuata
yekə-yekə müsahibə verən, sənətdən, sənətkardan ağızdolusu danışan "qaymaqlı” rejissorlarıdır ha, elə belə
insanlar da deyil. Yaxşı, onlar belə davranırlarsa, tərifə və ya tənqidə bu cür
qısqanclıq göstərirlərsə, bəs gənclərdən hansı münasibəti gözləyək? Heç yeri
gələndə, gənc rejissorları da bəyənmirlər.
Açığı bu suallara onlardan da eyni cavabı gözləyirdim. Tək-tük cəsarətli
teatr rejissorları var ki, onlar qısa və konkret şəkildə ad çəkərək, hansı
tamaşanı bəyəndiklərini dedilər. Hətta, belə bir məqamla da qarşılaşdıq: bir
teatrda çalışan rejissor yalnız öz çalışdığı teatrdakı rejissorların işini təriflədi.
Sözsüz ki, eyni teatrda çalışırlar, hər gün üz-üzə gəlirlər. Özünün hazırladığı
tamaşanı tərifləməyi etik görməyən rejissor, çalışdığı teatrın rəhbərliyi
tərəfindən töhmət almasın deyə, birgə işlədiyi həmkarının adını çəkir. Ad çəkərkən
isə ifadə tərzindəki ironiya bütün çılpaqlığı ilə sezilir. Yəni o qədər laqeyd
olasan ki, bunu anlamayasan?
Bir neçə il öncə ilin "Ən”ləri adlı sorğu keçirmişdik. Sorğuda bir
çox ziyalıların mövqeyi və cavabları əsnasında ilin ən yaxşılarının adlarını açıqlamışdıq.
Hansı ki, cavab verməkdən imtina edən bir çox rejissor və aktyorlar nəticədən
narazı qaldıqlarını və rəylərin heç də ədalətli olmadığını yazmışdılar. Bizə
ədalət "dərsi” keçən həmin yaradıcı
insanlar bu dəfə də öz "ədalət prinsipləri”ndən imtina etdilər. Görünür, ədalət
düsturu onlar üçün başqa cür işləyir.
Onu da deyim ki, hər ilin sonlarında "Nömrə 1”, "Bestlərin besti”, nə bilim
"Şouların 1-cisi” kimi mükafatlandırma mərasimləri keçirilir. Əslində, bu
mükafatların hansı əsaslarla, kriteriyalarla verildiyi hər kəsə məlumdur:
qohumluq, tanışlıq ya da pul... Çünki ölkənin tanınmış simalarının aldığı
mükafatlardan (heykəl, boşqab, çərçivə) əldə etmək istəyirsinizsə, "min
manatınızdan keçməlisiniz” kimi təklifləri az eşitməmişik.
Əvvəla, teatr sahəsində ən yaxşıları müəyyənləşdirmək üçün il ərzində
bu prosesi izləmək lazımdır ki, layiq olanların adlarını xatırlamaq çətin
olmasın.
Yazıya başlayarkən düşünürdüm ki, sorğuda iştirak etmək istəməyən
rejissorların adlarını yazacağam. Amma yazdıqca, sabahımı da düşünməyə başladım.
Axı biz teatrşünasların sabah işi onlardan keçəcək. Cəmi 27 teatrımız və bir o
qədər də rejissorumuz var. Bu arealda hamı bir-birini yaxşı tanıyır. Sözsüz, sabah
tədbirlərdə, teatrda onlarla üz-üzə gələcəyəm. Elə ona görə də mən də onların taktikasından
yararlanmağa qərar verdim. Axı bizim "dost” itirən vaxtımız deyil...
Xəyalə Rəis
