“Dollar qıtlığı” nə vaxt həllini tapacaq?
Bir müddətdir ölkədə
davam edən dollar qıtlığı məsələsi hələ də həllini tapmayıb. Belə ki, bankların
dollar satışını məhdudlaşdırması müəyyən problemlər yaradıb. Xüsusilə, yanvar
ayının ilk günlərində turizm sahəsi bu problemdən daha çox əziyyət çəkdi. Qeyd edək ki, bu gün Azərbaycan Mərkəzi
Bankında (AMB) Dövlət Neft Fondunun da iştirak etdiyi növbəti ikitərəfli
valyuta hərracı keçirilib. AMB-dən "APA-Economics"ə verilən məlumata
görə, hərrac 1 ABŞ dolları üçün 1,7707 məzənnəsi ilə başlayıb və 1,7742
məzənnəsi ilə yekunlaşıb. Bəs görəsən bu
problem 2017-ci ilin ilk rübünə kimi öz həllini tapa biləcəkmi?
"Ölkədə xarici valyutaya tələb nizama düşməlidir”
İqtisadiyyat
Nazirliyi İqtisadi İslahatlar Elmi-Tədqiqat İnstitutunun aparıcı
elmi işçisi Pərviz Heydərovqəzetimizə açıqlamasında bildirdi
ki, dollar qıtlığı məsələsi bu və ya digər
ayla bağlı məsələ deyil. Ümumilikdə, ölkəyə valyuta daxili, onun kənara
çıxışından azdır. Problem məhz bundadır. Və bu da mövcud ixrac imkanlarımızla əlaqədardır.
Keçən ili "birtəhər" yola verə bildik. Məlum olduğu kimi sonuncu
aylar ərzində valyuta bazarında lap çox gərginlik yarandı. Bu da ondan irəli
gəlirdi ki, Mərkəzi Bankın keçirdiyi hərraclarda Neft Fondunun dollar satmaq
üzrə limiti vaxtından əvvəl başa çatmışdı. Belə ki, adı çəkilən qurumun dövlət
büdcəsinə transfertlə bağlı bəlli bir kvotası vardır və ARDNF ekvivalentdən artıq
valyuta çıxarıb satmaq imkanına malik deyildir”.
İqtisadçı bildirdi
ki, xarici valyutaya olan tələbat
mütləq nizama düşməlidir : "İndi
il yenicə başlayıb. 2016-cı ilin büdcə icrası artıq arxada qalmışdır. ARDNF-in
2017-ci il üçün dövlət büdcəsinə transferlə bağlı yenidən valyuta satışı həyata
keçirməsi üçün imkan yaranmışdır. Lakin
ölkədə xarici valyutaya tələb də nizama düşməlidir. Hesab edirəm ki, ötən ildəki
kimi biz yenə də daxili valyuta bazarında "dalğavari" tendensiyaların
şahidi olmaqda davam edəcəyik. Yəni, yenə müəyyən gərginliklərin və nisbi
yumşalmanın da baş verəcəyini müşahidə edəcəyik”.
"Dövlətin
bu prosesdə iştirakı mütləqdir”
İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov bildirdi ki, 2017-ci ildə faktiki olaraq valyuta bazarında
valyutanı təşviq edən tək iştirakçı Dövlət Neft Fondu olacaq: " Fondun kifayət
qədər manat ehtiyatı var və indiki halda demək olar ki, valyutaya ehtiyacı yoxdur. Həmin manat ehtiyatı imkan
verir ki, fond büdcə transferləri ilə bağlı öhdəliyini yerinə yetirsin. Böyük ehtimalla,
hökumət Neft Fondunun üzərinə valyuta bazarlarında təzyiqi neytrallaşdırmaq
məqsədi ilə öhdəlik qoyub. Lakin istənilən halda Neft Fondunun ötən il ay
ərzində bazara 400-450 milyon ABŞ dolları həcmində valyuta çıxardığının şahidi
olduq. Hesab edirəm ki, 2017-ci ildə də oxşar tendensiya davam edəcək”.
İqtisadçı bildirdi ki, belə olan təqdirdə hətta aylıq
tələbat da ödənilmir: "Qeyd edim ki, ölkədə aylıq tələbat təqribən 1-1,2
milyard dollar həcmindədir. Bu tələbatın ödənilməməsi valyutanın təşviqinin
artıqlığı tendensiyası risk ehtimalını
daha da artırır. Bu baxımdan hesab edirəm ki, hələlik banklar valyuta
satışındakı məhdudiyyəti davam etdirəcəklər. Çünki banklar bir çox hallarda öz
tələbatlarını belə ödəyəcək qədər
valyutanı hərraclardan ala bilmirlər. Digər bir məsələ isə bankların bu
prosesdə iştirakının müəyyən qədər
məhdudlaşdırılmasına cəhddir. Düşünmürəm
ki, banklar məhdudiyyəti aradan qaldırsın. Bu əslində kifayət qədər mürəkkəb
bir məsələdir. Mərkəzi Bankın açıqladığı pul siyasətində və həmçinin, hökumətin açıqladığı hədəflərdən məlum olur ki, 2017-ci
ildə tam üzən məzənnəyə keçidlə bağlı qərarın qəbul edilməsi gözlənilir. Yəni,
bu o deməkdir ki, hökumət Neft Fondu vasitəsi ilə hansısa formada valyuta hərraclarında
iştirak etməyə bilər. Bu da valyuta çatışmazlığını daha da dərinləşdirəcək.
Çünki faktiki olaraq qeyri-dövlət sektoru valyuta bazarlarında tələb olunan
valyuta həcminin təmin edəcək gücə malik deyil. Bu baxımdan da dövlətin bu
prosesdə iştirakı mütləqdir. Hesab edirəm ki, ən azından tam üzən məzənnə
rejiminə keçilərsə və Dövlət Neft Fondu
səviyyəsində hər hansı ciddi öhdəlik olmazsa,
bu o deməkdir ki, kifayət qədər gərgin bir vəziyyət yaranacaq. Təbii ki, sərt
pul siyasəti ilə hökumət bu təzyiqi müəyyən qədər neytrallaşdırmağa cəhd etsə
də, problem 2017-ci ili bütövlükdə əhatə edəcək”.
Şəbnəm Mehdizadə