Dizellə işləyən avtomobillərdən imtina olunacaq
Son
dövrlərdə dizel yanacağı ilə işləyən avtomobilləri qadağan edən Avropa
ölkələrinin sayı artmaqdadır. Buna əsas səbəb kimi, ekologiyanın qorunması ilə
bağlı məqamlar göstərilir. Bəs görəsən dizel yanacağından imtinanın daha hansı
səbəbləri var? Azərbaycanda da nə vaxtsa dizellə işləyən avtomobillər qadağan
oluna bilərmi?
Nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert İlqar Hüseynli deyir
ki, bu proses mərhələli şəkildə həyata keçirilə bilər: "Son illər baş verən
iqlim dəyişikləri və texnoloji inkişaf modelləri dizeldən imtinaya şərait
yaradıb. Bu, xüsusən inkişaf etmiş Avropa ölkələrində özünü göstərir. Dizel
yanacağından imtina edilməsinin əsas səbəbi ekoloji fəlakətlərin və təbiətin
çirklənməsinin qarşısını almaqdır. Çünki dizel ən çox çirklənməyə səbəb olan
yanacaq növlərindən biridir. Onun yanması nəticəsində təbiətə dəyən ziyanın
həcmi kifayət qədər böyükdür. Dizel yanacağı ilə istifadə olunan avtomobillər
artıq qlobal istiləşməyə öz təsirini göstərməkdədir. Bundan başqa, dizel
yanacağı yanarkən ayrılan qazın insan sağlamlığına da böyük təsiri var. Bu
fəsadlar böyük şəhərlərdə daha çox hiss olunmaqdadır. Belə olan təqdirdə isə
dizeldən imtinanın vaxtı çatdığını düşünürəm. Bunun Azərbaycanda və dünyada
tətbiqinə böyük ehtiyac var. Hətta digər yanacaq növlərinin də keyfiyyət
göstəriciləri tələb olunan standartlara cavab vermir. Zamanla onların da istifadəsindən
imtina ediləcək. Əsas məqsəd daha keyfiyyətli benzindən istifadə etməkdir. Amma
bu heç də asan məsələ deyil. Bunun üçün çox böyük texnoloji dəyişikliklərə
ehtiyac yaranacaq. Xüsusilə kənd təsərrüfatı sahəsində istifadə olunan maşın və
texnikaların böyük əksəriyyəti dizel yanacağından istifadə edir. Bu özlüyündə
böyük bir prosesdir. Ona görə də bu mərhələ tədricən həyata keçirilməlidir.
İstər aqrar sektorda, istərsə də böyük yükdaşımalarda dizel yanacaqlarından
istifadə olunur. Onların mühərriklərinin gücü benzindən istifadəyə imkan vermir.
Yalnız yeni mühərrik növlərinin və digər texnoloji avadanlıqların istehsalı sayəsində
bu mərhələyə keçə bilərik. Əgər bunlar olarsa, o zaman təbiətə və ətraf mühitə
zərərli olan yanacaq növündən birdəfəlik imtina oluna bilər. Azərbaycanda da
zamanla bu məsələ öz həllini tapacaq”.
"Ekonomiks” Beynəlxalq İqtisadi Araşdırmalar Birliyinin rəhbəri,
sabiq maliyyə naziri Fikrət Yusifov deyir ki, dizellə işləyən avtomobillərdən
imtina təbii bir prosesdir: "Yanacağın daha keyfiyyətli
formasından istifadəyə keçilməsi ilə bağlı məsələ xeyli müddətdir ki, müzakirə
olunur. Elm
və texnikanın sürətli inkişafı buna əsas verir. Avropada ilk növbədə avtomobil
mühərriklərinin sinerji sisteminə keçidi yaxın bir neçə ildə tətbiq olunacaq.
Belə bir şəraitdə isə tədricən dizel yanacağından imtina olunacaq. Təqribən beş
il sonra bazarda elektromobillər tam dominantlıq edəcək. Hazırda dizel
yanacağının atmosferə buraxdığı zəhərli qazlar ciddi problemə çevrilib. Ekoloji
tarazlığın bərpası çox ciddi bir məsələdir. Ekoloji tarazlığın bərpası üçün
dünya birliyi müəyyən cəhdlər göstərir. Bu istiqamətdə görülən işlərdən biri də
dizel yanacağından imtinadır. Ümid edirəm ki, yaxın gələcəkdə təkcə dizel
yanacağı ilə deyil, hətta benzinlə işləyən avtomobillərin də sayı azalacaq. Bu
təbii bir prosesdir və Azərbaycan da bu prosesdən geri qalmayacaq. Dünyada baş
verən qlobal proseslərin ölkəmizə də ciddi təsiri var. Vaxtilə mobil telefonlar
Avropada istifadə olunarkən fikirləşirdik ki, görəsən, bu telefonlar nə vaxtsa
Azərbaycana da gələcəkmi? Bu isə qısa bir müddətdə baş verdi. Məncə bu proses
də eyni qaydada baş verəcək”.
İqtisadçı-eskpert Rəşad Həsənov söylədi
ki, uzun müddətdir ki, bu problem inkişaf etmiş ölkələrin gündəmində müzakirə
olunmaqdadır: "Ekoloji təmizliyin və təbiətin mühafizəsi istiqamətində həyata
keçirilən tədbirlərin bir hissəsi də dizel yanacağından imtina etməkdir. Dizel
yanacağı ilə istifadə olunan avtomobillərin istismarı zamanı təbiətə atılan
tullantıların məhdudlaşdırılması vacib məsələlərdən biridir. Bu mənada dizellə
işləyən avtomobillərdən imtina sözügedən
istiqamətdə atılan addım kimi qəbul oluna bilər. Amma Azərbaycan və
digər inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün bu prosesə qoşulmaq bir qədər
gecikəcək. Hətta deyərdim ki, hələlik bu ehtimal sıfıra bərabərdir. Hazırda
Azərbaycanda ekoloji sistemin qorunması ilə bağlı görülən işlər və eyni
zamanda, iqtisadi imkanlar bu tipli qərarların qəbul edilməsinə imkan vermir.
Əgər belə bir qərar qəbul edilərsə, bu, dövlət büdcəsi üçün ağır bir yük
formalaşdıra bilər. Belə avtomobillərin dövriyyədən kənarlaşdırılması böyük
xərc tələb edən bir prosesdir. Bununla yanaşı, Azərbaycan özü dizel
istehsalçısıdır. Hazırda dizellə işləyən avtomobillər dövriyyədən
kənarlaşdırılarsa, transport yanacağı idxalının artması baş verə bilər. Aİ-92
markalı avtomobil yanacağını Azərbaycan özü istehsal edir. Yerli müəssisələr isə
mövcud tələbatı ödəməkdə çətinlik çəkir. Əgər dizel yanacağından birdəfəlik
imtina edilərsə, o zaman tələbat kəskin şəkildə artacaq ki, belə olan halda
Azərbaycan Aİ-92 markalı yanacağının idxalçısına çevrilə bilər. Bu isə
arzuolunan hal deyil. Düşünürəm ki, bu kimi məsələlər mütləq nəzərə
alınmalıdır. Orta müddətli dövr üçün, yəni növbəti on il ərzində Azərbaycanda
dizel yanacağı ilə fəaliyyət göstərən avtomobillərin dövriyyədən
kənarlaşdırılması ehtimalı çox aşağıdır”.
Şəbnəm