Dilin şirinliyi, şeirin dərinliyi
Hüseyn Kürdoğlu mənim sevdiyim və
tez-tez oxuduğum söz ustadlarından biridir. Əslində hər bir şairin oxucu
ürəyində öz yozumu var. Ədəbiyyatşünasların, tənqidçi və digər qələm
sahiblərinin bu şair haqqında müxtəlif məramlı, amma bir məcrada birləşən
yazıları çoxdur. Özüm də bir neçə dəfə Hüseyn Kürdoğlu yaradıcılığı barəsində
yazmışam. Mənə görə şairin bütün şeirləri vətən, onun təbiəti, dərdləri və
sevgisi deməkdir. Hara üz tutmağımızdan asılı olmayaraq, sonda məhz doğma yurda
dönmək , onun havasını udmaq istəyirik. Əlimiz çatanda xoşbəxtik, ünümüz
yetməyəndə dərdli. Hüseyn Kürdoğlunun şeirləri bax, bu vətənin özü deməkdir.
Gözünü yum, amma o misraları dönə-dönə təkrar et, gör xəyalında hansı
mənzərələr açılacaq:
Hər
gecə bir payız gürşadı gəlir,
Qaçqın el
gözünün muradı gəlir.
Viranə
dağlarda bayquşdur yuxum,
Xəzər
sahilinə fəryadı gəlir.
Həqiqətən də gözəl Xəzərimiz bizi öz
camalına nə qədər möhkəm bağlasa da, beşiyin yellənən yerlərinin dadı bir
özgədir. İllərdir ki, erməni vandalları tərəfindən öz ocaqlarından didərgin salınan
bizlər bu xiffətin, dərdin içində doğma yurda dönəcək yolların həsrətindəyik.
Hüseyn Kürdoğlunun şeirlərində bu ağrının çəkilməzliyi var. Bəlkə də elə buna
görə belə vəsiyyət edirmiş: "Laçın torpağına qismət olmasam, məni basdırmayın,
atın qurd-quşa, kök atıb dünyanı dərdim
tutmasın...”
Şairin
şeirlərindəki maqnit gücün bir sehri də məhz onun vətən sevgisi ilə birgə
doğulmasıdır. Bu dərin məhəbbət onun bütün şeirlərinin mayasında var. Müəllifin
poeziyası həyatımızın özüdür. Burada hər şey var. Olum da, ölümdə və bu bir addımlıq ömür yolunda əbədi
abidəyə dönmək fədakarlığı da. Bəri başdan filologiya elmləri doktoru,
professor Qəzənfər Paşayevə bir minnətdarlıq duyğusunu da bildirim ki, böyük ehtiramla yazdığı "Hüseyn Kürdoğlunun
poetik dünyası” adlı kitabında şarin portreti çox dolğun yaradılıb.
Azərbaycanda kərkükşünaslığın banisi sayılan professor Qəzənfər Paşayev
çoxsaylı elmi əsərlərin, kitabların müəllifidir. Ədəbiyyatşünas alimlər, yazıçı
və şairlər barəsində də ayrıca kitablar, monoqrafiyalar yazıb.
Müəllifin bu portret kitabları
elmiliyi ilə bərabər, səmimiyyəti, dərinliyi və qəhrəmana bəslənən ehtiramı ilə
seçilib. Bu səbəbdən, Qəzənfər Paşayevin təqdimatı həmişə inandırıcı olub.
Çünki yazdıqlarının hamısını ürəyinin diktəsilə araşdırıb və mükəmməl bir
nəticəyə gəlib: "Hüseyn Kürdoğlu təbin, ilhamın, fitri istedadın, el-obaya,
vətənə sonsuz məhəbbətin sayəsində əsl poeziya nümunəsi yaradan, Azərbaycan
poeziya bağçasında məxsusi yeri olan
şairdir.”
Kitaba ön söz yazan AMEA-nın vitse-prezidenti,
Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, akademik İsa Həbibbəylinin
münasibəti yeni nəşrin əhəmiyyətini dəyərləndirmək baxımından maraqlıdır:
"Tanınmış ədəbiyyatşünas, filologiya elmləri doktoru, professor Qəzənfər
Paşayevin " Hüseyn Kürdoğlunun poetik dünyası” adlı monoqrafiyası bu orijinal
şairin həyatı və yaradıcılığını bütün əsas mahiyyəti və istiqamətləri ilə geniş
oxucu auditoriyasına, ictimaiyyətə təqdim edən qiymətli elmi əsərdir”.
Belə bir fikir var ki, şair olmurlar, şair
doğulurlar. Hüseyn Kürdoğlunun həyat və
yaradıcılığının ilk illərini araşdıran
müəllif şairin uşaqlıq çağlarının
keçdiyi yerlərin təbii gözəlliklərindən, dağından, dərəsindən, çayından,
bulağından söz açaraq, Laçından Bakıya qədər uzanan yolun hansı bərədən,
döngədən keçdiyini qələmə alıb. Hüseyn Alışanovun necə Hüseyn Kürdoğlu
olduğunu araşdırıb: "Akademik Teymur
Bünyadov çox yaxın münasibətdə olduğu şair haqqında yazır: "Hüseyn Kürdoğlu
əsilli, nəsilli, köklü-köməcli, qollu-budaqlı bir türk tayfasının layiqli övladıdır. Gün kimi aydındır ki,
ətraf kəndlərdən fərqli olaraq, Mollaəhmədli türk kəndidir. Şairin "Kürdoğlu”
təxəllüsünə gəlincə, bu bir xoş təsadüfün nəticəsidir.”
Şairin
çoxcəhətli yaradıcılığını qədirbilənliklə tədqiq edən müəllif, qəhrəmanının
ədəbiyyatşünas, folklorşünas alim və tərcüməçi kimi fəaliyyətini də araşdırıb.
Nəticə maraqlıdır: "Hüseyn Kürdoğlu aşıq, klassik şeir ənənələri zəminində
formalaşan, əsasən milli heca vəznində yazan təkrarsız şair idi.” Onun poetik
dünyası təbiətimiz kimi əl-əlvandır: cinaslı və cinassız dördlüklər, cinaslı
bayatılar, təcnislər, qoşmalar, gəraylılar, rübailər, ağılar, təsniflər,
ithaflar və s. Hüseyn Kürdoğlu Azərbaycan poeziyasında ilk və hələlik yeganə
şairdir ki, bayatı janrında poema yazıb. Qəzənfər Paşayev onu "Zəmanəmizin bayatı ustası” adlandıraraq
vaxtı ilə unudulmaz alimimiz Tofiq Hacıyevin verdiyi qiyməti də yada salır:
"Dördlük tarixində era yaradan şair”. "Hüseyn Kürdoğlu yaradıcılığının böyük
bir qismini heyrətamiz poetik gücü və zənginliyi ilə seçilən, lirik növün bədii
cəhətdən kamil növü olan, ölməz sənət əsərləri səviyyəsinə yüksələn bayatılara
həsr etməklə, həm sınaq meydanında at çapmış, həm də göstərmişdir ki, folklorun
qədim növü belə yeni dövrün fikrini ifadə etməkdə münasib formadır”. Hətta bayatını, qoşmanı vaxtı keçmiş hesab edənlərə
şairin poetik cavabı da var:
Şeir yaraşıqdır insan oğluna,
Rəsul hümmətinə, Quran oğluna,
Kim
deyir köhnədir qoşma, bayatı,
Qoy desin, nə deyim nadan oğluna?
Başqa bir şeirindəki poetik fikirlər
həqiqətən də qürur doğurur ki, bizim belə dərin düşüncəli, dünyanın
təzadlarından bezməyən, Məmməd Arazın təbirincə desək, köhnə təzəliyin içində
yazıb-yaratmış şairlərimiz olub. Torpağımız qədər köhnə, həm də təzə:
Bir dağam başımın qarı təzədir,
Şerimə
bal çəkən arı təzədir,
Kökləri
uludur, barı təzədir,
Olmasın
bir dənə boyatım mənim.
Müəllifin dərindən tanıdığı və mükəmməl
araşdırmaları nəticəsində gəldiyi qənaəti ürəyimizdən xəbər verir: "Kürdoğlu
poeziyası bir məktəbdir”. Həqiqətən də onu oxuduqca. çox şey öyrənirsən və
bəzən də unutduqlarını yada sala bilirsən. Maraqlıdır ki, şair dördlüklərini
klassik şeir üslubunda yazsa da, müasir şerimizin çalarları da güclüdür. Klassik janrlara yenilik gətirən
Hüseyn Kürdoğlu deyirdi:
Saz
tutub, dərdimi saza deyirəm,
Sözü şax
deyirəm, üzə deyirəm,
Şerimin
əynində öz donumuz var,
Bu donda
hər şeyi təzə deyirəm.
Hüseyn Kürdoğlu yaradıcılığının böyük
bir qismini də bayatılarla yanaşı, təcnis, gəraylı, rübai, təsnif və ağılar
təşkil edir. Bu bədii nümunələrin bir məziyyətini - yəni oxucular tərəfindən
sevilməsinin səbəbini də Qəzənfər Paşayev şairin dilinin canlı, xalq danışıq
tərzində və ruhunda olmasında görür. Vətən həsrəti onun bütün yaradıcılığında
çox kövrək bir çırpıntıya çevrilib:
Basdırma, torpaq yanmasın,
Oğlum, axıt çaya məni.
Vətən dərdi sönməz olur,
Atarsan dəryaya məni.
Qəzənfər Paşayev şairin arxivini
araşdırarkən məlum olub ki, saralmış vərəqlərdə onlarca həcv, satirik və
yumoristik şeir öz çapını gözləyir. Hüseyn Kürdoğlu unudulmaqda olan bu
janrlarda da mükəmməl nümunələr yaradıb. Kitabdan oxuyuruq ki, şairin həcv və
satirik şeirlərində insanı məhv yox, islah etmək bir problemi kimi ortaya
qoyulur. Şair özündən razı, özünü öyən adamları ifşa edərək yazırdı: "Qabarmayın köpük kimi, yellənməyin
yelpik kimi...” Çünki sonunuz qara qəpiyə dönəcək.
Şairin
məhəbbət ünvanlı şeirləri də kədərlə sevincin qol-boyunluğundan yaranıb.
Səmimi, təbii və ürəyəyatımlıdır. Qəzənfər Paşayev böyük ehtiramla bildirir ki,
şairin bütün məhəbbət şeirlərinin bir baş qəhrəmanı olub: ömür-gün yoldaşı
Fəridə xanım. Müəllif bu duyğuların saflığına öz münasibətini belə bildirir:
əbədi məhəbbət! Elə bu səmimiyyətin, həqiqi sevginin hökmüdür ki, Hüseyn
Kürdoğlunun şeirlərinə neçə-neçə musiqi libası biçilib. İndinin özündə də, müğənnilərimiz
böyük şövqlə o mahnıları oxuyurlar:
Mənə əl eyləyib çağırır özü,
Çatılır qaşları, doluxur gözü,
Verdiyi vədəni, dediyi sözü
Yadına salıram, bəyənmir məni.
Kitabda şairin müxtəlif illərdə çəkilmiş
fotoları və kitablarının şəkilləri də yer alıb. Yeni nəşrin elmi redaktoru
filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Şirindil Alışanlıdır. Dünyanın
faniliyi barədə Molla Pənah Vaqifdən üzü bəri çox şairlərimiz maraqlı şeirlər
yazıblar. Bu sırada Hüseyn Kürdoğlunun öz baxışı var:
Dünyanın
əvvəlcə bəh-bəhi varmış,
Sevda bülbülünün
cəh-cəhi varmış,
Axırda hər şeyi əlindən alan
Qocalıq deyilən əbləhi varmış.
Qəzənfər
Paşayevin yeni kitabı görkəmli Azərbaycan şairi Hüseyn Kürdoğlu barəsində
indiyə qədər qələmə alınmış ən mükəmməl əsərlərdən biridir. Burada həm şairin , həm də müəllifin dilinin
şirinliyi, səlisliyi diqqət çəkir. İki
qələm üstadının dostluğu məhz belə bir məzmunlu kitabın yaranmasına səbəb olmuşdur.
Flora XƏLİLZADƏ,
əməkdar jurnalist