Dilimizin saflığının qorunması hər bir vətəndaşın borcu olmalıdır

Dövlət Dil Komissiyasının nəzdində yaradılacaq Monitorinq Mərkəzinin fəaliyyəti isə dil normalarının pozanlara qarşı təkcə müdafiə məqsədi daşımayacaq, həm də dilin saflığını qorumağa sövq edəcək. Dilçi alimlər prezidentin dilimizin saflığının qorunması ilə bağlı növbəti fərmanının bu sahədə vacib sənəd olduğunu bildirməklə yanaşı, təkliflərini də səsləndirirlər.

Dilçi-alim Nadir Abdullayev ölkə başçısının imzaladığı fərmandan irəli gələn məsələləri dilimizin saflığının qorunması istiqamətində mühüm addım kimi dəyərləndirir. Alim hesab edir ki, bu istiqamətdə çoxşaxəli işlər görülməlidir ki, bunlardan bir çoxu dilçilik elminin üzərinə düşür. Belə ki, Azərbaycan dilinin düzgün tələffüz lüğəti - orfoepiya lüğəti yoxdur və bu lüğətin çapına nail olmaq lazımdır: "Eləcə də nitq mədəniyyətinə aid sanballı kitablar, dərsliklər yazmaq lazımdır. Yaxşı olar ki, müəlliflər birlikdə «Azərbaycan dili və nitq mədəniyyəti» adlı dərslik nəşr etdirsinlər. Bu dərslik ali və orta məktəblərdə tədris olunmalıdır. Dillə bağlı ali və orta məktəblərdə tədrisin keyfiyyətinə də fikir verilməlidir. Dilin praktik vərdişlərinə də nəzarət artırılmalıdır. Məsələn, şagirdlərin cümlə qurmaq bacarıqlarının yaradılması, lüğət ehtiyatlarının artırılması, rabitəli nitqin inkişafı, ədəbi tələffüz vərdişlərinin inkişafı məsələləri də gündəmə gəlməlidir. Bu qaydalara əməl olunsa, dili yaxşı səviyyədə təhsil alanlara aşılamaq olar. Və bu qaydalarla bağlı vəsaitlər yaradılmalıdır”. Dilçi alim bu məsələdə həmçinin KİV-in üzərinə böyük məsuliyyət düşdüyünü deyir və daha çox telekanalların mənzərəsindən narazılığını bildirir: «Telekanallarda vəziyyət ədəbi dilin qorunması baxımından yaxşı deyil. Aparıcılar ləhcə ilə, dil qaydalarını kobudcasına pozaraq danışırlar. Onların danışığı ədəbi dil baxımından nümunəvi olmalıdır. Böyüyən nəsil nümunəni onların nitqindən götürməlidir. Həmçinin alınma sözlərdə çoxlu səhvlər var». N.Abdullayev şəhərin reklam örtüyündən də şikayətlənir: «Şəhərin küçələrində qurulan reklamların əksəriyyəti xarici dildə yazılır. Reklamlar öncə Azərbaycan dilində, sonra isə xarici dildə yazılmalıdır. Ancaq reklamlarda ümumiyyətlə Azərbaycan dilini yada salan yoxdur”. N.Abdullayev hesab edir ki, Dil Komissiyasının nəzdində yaradılacaq Monitorinq Mərkəzi şəhərin reklam örtüyünün vəziyyətinə nəzarət edə, telekanallarda, ümumiyyətlə, KİV-də, elektron mediada, dərsliklərdə və s. dil normalarının pozulması hallarını aradan qaldıra bilər.

Bəziləri deyir ki, dilimizdə alınma sözlər azdır. Bəziləri dəb xətrinə, lazım gəldi-gəlmədi dildə əcnəbi sözlər işlədirlər. Bu cür saxta yollarla dili korlayanlar var. Bu baxımdan da prezident məcbur olub sərəncam və ya fərman imzalayır. Ölkə başçısının imzaladığı fərmandan irəli gələn vəzifələr hər birimizin vətəndaşlıq borcumuzdur. O cümlədən, bəzi məmurların Azərbaycan dilini öyrənə bilməməsi problemi var. Ümummilli lider Heydər Əliyev o zaman rusdilli məmurları da «Azərbaycan dili sizin dövlət dilinizdir, bu dildə danışmalısınız» - deyə məcbur etdi. Dili öyrənmək bir məsələdir, onu qorumaq da başqa bir məsələdir. Prezident də sanki bütün vətəndaşların işini öz öhdəsinə götürür. Bu, mənəvi dəyərlərin, milli-mənliyimizin qorunması baxımından vacib işdir”. Dilçi alim hesab edir ki, bu fərman həmçinin bizə ayıq-sayıq olmağı, öz dəyərlərimizi qorumağın vacibliyini aşılayır: "Bəzən «Azərbaycan dili kasıb dildir, fikrimizi ifadə edə bilmirik» kimi fikirlər də səslənir. Ancaq Azərbaycan dili kasıb dil deyil, bu fikirlər o sözləri səsləndirənlərin biliyinin kasıblığından irəli gəlir. O cür adamlar Azərbaycan dili ilə bağlı savadsızlığını ört-basdır etmək üçün dilin üzərinə böhtan atırlar. Mən italyan dilini bilmirəm. Deyim ki, italyan dili kasıb dildir? Və yaxud deyim ki, alman dili və ya ingilis dili kasıb dildir? Bizim dilimiz qrammatik cəhətdən mükəmməldir. Hələ vaxtilə Məhəmməd ağa Şahtaxtlı «Şərqi-rus» qəzetinin redaktoru olarkən məqaləsinin birində: "Avropa nisanşünasları vaxtilə yığılaraq ümumdünya ünsiyyət dili yaratmağa çalışıblar. O dilçilərdən biri «türk dili, yəni Azərbaycan dili həm lüğət tərkibinin zənginliyinə, həm fonetik üstünlüklərinə, həm də qrammatik quruluşuna görə çox zəngin dildir. Gəlin, bu dili ümumdünya ünsiyyət dili elan edək» - deyə təklif edib. Şahtaxtlı «Belə bir dili olan millətin alimi, vətəndaşı öz fikrini ifadə etmək üçün başqa dil axtarmaqdan utanmazmı?” deyə qeyd edib. Yəni bizim öz sərvətimizdən xəbərimiz yoxdur. Prezident də yada salır ki, sənin sərvətin zəngindir, gözünü aç bax. Bizə də gözümüzü açıb dilin zənginliyinə diqqətlə nəzər yetirmək və onu qorumaq qalır”.