Dərman geyim deyil ki, reklam olunsun...
"Azərbaycanda
həkim resepti olmadan dərmanların geniş reklam olunmasının tərəfdarı deyiləm.
Həkim resepti olmadan, düzgün təyin edilmədən və səhv dozada dərmanların qəbulu
sonra ciddi fəsadlara gətirib çıxarır” – bu sözləri ötən gün Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədri
Əhliman Əmiraslanov komitənin iclasında deyib.
Bildirib ki,
bəzən kimsə reklamda dərmana baxır, deyir ki, bu patoloji əlamətdən məndə də
var, həmin dərmanı alıb qəbul edir. Amma sonra məlum olur ki, həmin dərman ona
uyğun deyil və daha sonra xəstənin müalicəsi daha da çətinləşir.
Düzdür, Azərbaycanda reklamı qadağan olunan əmtəələrin
siyahısında həkim resepti əsasında
buraxılan dərman vasitələri də var. Amma efirdə biz yenə də dərman reklamlarını
görürük. Adətən isə bildirilir ki, apteklərdə reseptsiz satılır. Amma nə
qədər saf olsa da, artıq içiləndə suyun da dərd verdiyini düşünsək, deməli, reseptsiz
buraxılan dərmanlar da zərərsiz olmaya bilməz. Ümumiyyətlə, dərmanların reklam
olunması düzgündürmü? Reklam hansı problemlərə səbəb olur?
Dərman geyim deyil...
Tibb və fəlsəfə üzrə fəlsəfə
doktoruŞəmsiyyə Namazlı "Kaspi”yə açıqlamasında bildirdi ki, bir neçə
xəstəliyin simptomları eyni ola bilər. Ona görə reklamlarda dərmanın istifadəsi
ilə bağlı sadalanan problemlərin kimdəsə olması o demək deyil ki, həmin
preparat onun "dərmanı”dır: "Bəzən eyni simptomlar bir neçə xəstəlikdə ola
bilir. Bu
isə adətən yanlış dərmanların istifadəsinə gətirib çıxara bilər. Xəstə düşünə
bilər ki, qeyd edilən simptomlar onda da var və reklam olunan dərmanı qəbul
etsə, problem aradan qalxacaq. Həkim müayinəsi və təyinatı olmadan dərmanı alıb
qəbul edə bilər. Məsələn, adi allergiya ilə yanaşı, qəbizliklə bağlı nazik
bağırsaqlardakı problemlərdən dolayı dəridə səpki, qaşıntılar ola bilər. Hər
ikisində görüntü əlamətləri eynidir. Qaşınma və səpkilər olur. Hər ikisini də
dəqiq bilmədən allergiya demək olar. Amma bunun səbəbləri araşdırılmalıdır. Bunları
bilmədən təxmini hansısa antiallergik dərmanı qəbul edə bilərlər. Simptomlar
eyni ola bilər, amma yaradan səbəblər başqadır. Bunları araşdırıb problemin
səbəbini tapmaq həkimə aid olan bir işdir. Ona görə dərman təyinatı da həkimə məxsus
olsa, yaxşı olar”.
Ş.Namazlı bildirdi ki, dərman
insan sağlamlığı ilə əlaqəli olduğu üçün reklamına da ehtiyac görmür: "Dərman
insan geyimi deyil ki, satışının reklamı aparılsın. Bu cür reklamlara son
dərəcə ehtyatla yanaşmaq lazımdır. Hətta dərmanları reklam etməyə ehtiyac
olmadığını düşünürəm”.
Bitki tərkibli, sakitləşdirici, həzm sistemini
yaxşılaşdıran və s...
Sosial Strateji Tədqiqatlar
Birliyinin rəhbəri, sosial sahə üzrə ekspert İlqar Hüseynli hesab
edir ki, reseptsiz satışına icazə verilən dərmanların reklam edilməsi ilə bağlı
hər hansı problem yoxdur: "Reklam haqqında qanunda reklam olunması qadağan olunan
əmtəələr siyahısında dərman preparatları da var. O dərmanların reklamı qadağan
olunur ki, onlar həkim təyinatı ilə istifadə edilməlidir. Reseptlə satılacaq
dəmanların reklamı isə onsuz da qadağandır. Tərkibində hər hansı kimyəvi
molekulu olan dərman preparatının həkim təyinatı olmadan istifadəsi insanların
sağlamlığında problem yarada bilər. Qanunla qadağan olunan bu mexanizmə
televiziyaların əməl etmələrini tələb etmək lazımdır. Amma bitki tərkibli,
sakitləşdirici, həzm sistemini yaxşılaşdıran, qida əlavəsi xarakterli dərmanların
reklam olunmasının hər hansı problem yaşadacağını düşünmürəm. Reseptsiz
buraxılırsa, insanların sağlamlığında ciddi fəsadların yaradacağını hesab
etmirəm. Dünyanın hər yerində belə qayda var”.
Dərmanların reklamının
insanların həmin dərmanlardan dozadan artıq istifadə etməsinə səbəb olmasına
gəlincə, İ.Hüseynli bildirdi ki, bu artıq fərdi yanaşmadır: "Dərmanın müəyyən
bir normada qəbul olunmasını hər kəs bilir. Dərmanın dozadan artıq qəbul
edilməsi hər kəsin fərdi yanaşmasından irəli gəlir. Reklamına icazə verilməyən
dərmanı da evində görən birinin dozadan artıq qəbul etmə ehtimalı var. Amma onu
da deyim ki, reseptsiz satılan, reklamı da gedən bəzi dərmanların istifadəsi
ilə bağlı həkim məsləhəti olsa, daha yaxşı olar. Çünki doza məsələsində
diqqətli olmaq lazımdır”.
"Dərman reklamı qadağan edilməlidir”
Tibb elmləri doktoru, professorAdilQeybulla isə
deyir ki, dərman reklamları ilə bağlı məsələdə də dünya təcrübəsindən
yararlanmalıyıq: "Dünya təcrübəsində dərman maddələrinin reklamı qadağandır. Reklam əmtəənin
satışını stimullaşdırmaq üçündür. Dərman maddəsi isə satış üçün hesablanan
əmtəə deyil. Bu yalnız həkim təyinatı əsasında buraxılır. Dərmanın təyinatı isə
həkimə həvalə edilməlidir. Çünki bu ixtisasi oxuyub, həmin dərmanın tərkibi,
orqanizmə təsiri və digər məsələləri elmi cəhətdən bilir və təyin edir. Dərman
hansısa şou aparıcıları vasitəsilə, yaxud hansısa lövhələrdə reklam oluna
bilməz. Bu, dünyanın hər yerində belədir. İstər dərmanlar, istər dərman
əlavələri, istərsə də qida əlavələri və s. hamısı buraya daxildir. Hesab edirəm
ki, Azərbaycanda da bu praktika tətbiq olunmalıdır. Bizim televiziya ekranlarında
müxtəlif dərmanlar reklam edilir. Bunlar isə qətiyyən yolverilməzdir.
İngiltərədə reseptsiz satılan dərmanlar "Parasetamol” və qeyri-stereoid
ağrıkəsicilər, aspirin və s-dir. Bunlar marketlərdə də satıla bilər. Amma yenə
o dərmanların reklamına icazə yoxdur”.
A.Qeybulla deyir ki, dərmanın
təyinatı ixtiyarı müstəsna olaraq həkimə verilməlidir: "Dərman reklamı da
birmənalı olaraq qadağan edilməlidir. Bizim apeklərdə isə istənilən dərmanı
reseptsiz almaq mümkündür. Amma bu yolverilməz haldır”.
Aygün