“Darıxmağa vaxtım yoxdur” - Müsahibə
O öz taleyi ilə hər hansı bir ədəbi əsərin və ya
filmin qəhrəmanı ola biləcək həyat yaşayıb. Uşaqlığı məhrumiyyətlər içində
keçib. "Xalq düşməni”nin qızı kimi damğalanıb. Anası onu təklikdə və çətinliklə
böyüdüb. Amma yaşadığı məhrumiyyətlər həyata olan inamını qırmayıb - oxuyub,
təhsil alıb, ailə qurub, seçdiyi peşəyə həyat amalı kimi yanaşıb. Həyat ona
zəhmətsevərliyi, insanlara məhəbbəti öyrədib...
"Şöhrət” ordenli
jurnalist və publisist Qalina Mikeladze indi illərin uzaqlığında qalan uşaqlığını, onun
çətinliklərini yuxu kimi xatırlayır."Darıxmağa vaxtım yoxdur”, "Ölmək hələ tezdir” deyən
veteran jurnalist "Kaspi” qəzetinə müsahibəsində bir mahnıda deyildiyi kimi "Mənim
illərim mənim sərvətimdir” söyləyir...
İşləməyi sevirəm
- İnsanın həyatında elə gün, elə tarix olur ki, o,
həmişəlik yadda qalır. Bu yaxınlarda layiq görüldüyünüz "Şöhrət” ordenini həyatınızın
ən əvəzsiz hədiyyəsi hesab etmək olarmı?
- Əlbəttə, hesab
etmək olar. Mən keçən il Azərbaycan mətbuatının 140 illik yubileyində Prezident
təqaüdünə layiq görüldüm. Onda mənə elə gəldi ki, daha mənə heç nə lazım deyil,
artıq hər şeyi əldə etmişəm. Amma "Şöhrət” ordeni mənə daha böyük sevgi bəxş
etdi. Bu, gözləntimin ən zirvə nöqtəsi idi və doğrusunu desəm, mən bunu heç ağlıma
gətirmirdim. Bu, mənimçün böyük sevincdir və işləmək həvəsimi daha da artırdı.
Mən bu yaşda hələ də işləmək istəyirəm, beynim fikirlərlə doludur, daim hansısa
yeniliklər haqda düşünürəm. İşləməyi sevirəm və istəyirəm. Allah xətrinə, təki
sağlam olum!
- Maraqlıdır, sizdə bu qədər enerji hardandır? Siz
hələ də işləməkdən hədsiz zövq alırsınız?
- Həmişə bu
fikirdə olmuşam ki, insan həyatda nə qədər çox çətinlik görsə, canı o qədər
möhkəm olar. Bu baxımdan, mənim üçün heç nə çətin deyil. Uşaqlıqdan anam məni
çətinliklərə öyrədib. 12 yaşım olanda mən artıq mağazaya gedirdim. Müharibədən
sonra yaşamaq çox çətin idi. Atam həbs olunmuşdu, anam tək qalmışdı. Mən onun
üçün hər şey idim. Anam çox istəyirdi ki, çətinlik hiss etməyim, ancaq mən hər
şeyi görürdüm. Görünür, mənim yaxşı yaddaşım vardı. Mənzilimizi əlimizdən
almışdılar. Bizim üçün hər şey daha çətin idi. O zaman xəstəliklər geniş
yayılmışdı. Anam mənim vərəm olmamağım üçün Allaha yalvarırdı... Mən bunları
unuda bilmirəm.
- Atanız sürgündən qayıtmadı. Siz üzləşdiyiniz
çətinlikləri necə adladınız?
-
Atamın məktublarını 60 ildən çox gizlədib saxlamışıq. Repressiyanın qurbanı
olan və sürgündə vəfat edən atam yazdığı məktubları stansiyalarda vaqonun
pəncərəsindən atıb və ümid edib ki, hansısa xeyirxah bir adam bu məktubları
götürüb poctla yola salacaq. Atam yanılmayıb. Zaman gəldi, həmin məktubları çap
etdirmək vaxtı çatdı. Anam atamdan sonra 28 il təklikdə yaşadı. O, məni böyütdü
və həyat yoldaşına olan sevgisinə sədaqətini qoruyub saxladı. Anam 51 yaşında
ağır sürən xəstəlikdən sonra vəfat etdi.Biz Lermantov
küçəsi 121-də yaşayırdıq. Qonşuluqda altı ailədən başçısını, iki ailədən isə
həm kişi, həm də qadını aparmışdılar. Biz həmin vaxt Altıağacda ev kirayələyib
dincəlirdik. Yadımdadır, mən qohumum Vera ilə gecələr örüşdən qayıdan inəklərin
yenicə sağılmış südünü içir, təzə yumurtadan hazırlanan "qoqol-moqol” yeyir,
gündüzlər döşəmənin üzərində uzanıb yatırdıq. Şirin uşaqlıq illəri mənim üçün
həmişə unudulmazdır. Bir gün qonşumuz Olqa Vasilyevna Altıağacda qaldığımız evə
gəldi. O göz yaşları içində bizə qonaq gəldiyini dedi. O zaman məni
aldatdıqları ağlıma gəlmədi. Çox sonralar başa düşdüm ki, həmin gün mənim
sevimli Olqa xalam atamın həbs olunması xəbərini gətirib. Onun gəldiyi maşınla
anam Bakıya qayıtdı. Olqa xala isə baş verənləri bilməməyimiz üçün bizim
yanımızda qaldı.1937-ci il avqustun
5-də mərd və xeyirxah insan, görkəmli partiya işçisi olan atamı apardılar. Atamın
zahiri görkəmi yaddaşımda az alıb. Onun haqında hər şeyi məktublarından və
anamın danışdıqlarından öyrəndim. Atam Maqadana gedərkən yolda həbs olunub
saxlandığı QULAQ-da yaşadıqlarını məşhur ədəbiyyatçıların yazdıqları roman və
povestlərdən daha təsirli qələmə almışdı. Atam öz şəxsi faciəsi fonunda
faciənin miqyasından və dəhşətindən bəhs etmişdi. O həbs olunaraq məhkəməsiz
Sibirə göndərildi və 4 ildən çox "zek” statusunda orada qaldı. Atam bolşevik partiyasının
ədalətinə inanıb azad olunacağı və bizim yanımıza qayıdacağı günü həsrətlə
gözləyirdi... Sonra müharibə başladı. Atam Maqadandan yazdığı məktublarında hər
şeyin yaxşı olacağına ümid edirdi. Anam da nənəmlə birlikdə qənaət etdikləri
pullardan ona ərzaq bağlaması hazırlayır və bununla da atamın sağlam qalacağına
inanırdılar. Ancaq müharibənin qaynar vaxtında son iki bağlama ünvanı tapmadan
geri qayıdanda anamdan başqa heç kəs bunun faciənin əlaməti olduğunu anlamadı.Anam 46 yaşında
xərçənglə xəstələndi. İkinci qrup əlil kimi 400 rubl pul alırdı və işini
alışdığı "Soyuzpeçat”da davam etdirmək üçün də hüququ vardı. Bu işinə görə
də 500 rubl alırdı. Bir gün poçt
məntəqələrindən birinin Şerbaçenko soyadlı müdiri ona "xalq düşməni”nin arvadı
kimi qapını göstərmişdi. Anam bu hadisəni unuda bilmirdi. Atamın əməlində heç
bir cinayətin olmaması ilə bağlı reabilitasiya arayışını isə 19 ildən sonra
aldıq.
Yeni ideyalar tükənmir
- Olduqca ağrılı həyat yolu keçmisiniz. Yaşadığınız
həyat sizin ixtisas seçiminizə təsir etdimi?
- Biz
hansı ali məktəbə gedəcəyimizi bilmirdik. Mən ixtisasımı tamamilə təsadüfən
seçdim. 10-cu sinifdə oxuyanda məktəbdə «Azərbaycanlı qızlar rusca imtahan
verib Moskvada oxuya bilərlər» - deyə elan etdikdən sonra anamla pul haqqında
götür-qoy etməyə başladıq. Anam 500 rubl maaş alırdı. Qərara aldıq ki, onun
250-si mənə verilsin. Çünki mən çalışıb 250 rubl da təqaüd alacaqdım. Anam çox
ehtiyac içində yaşadı. O, dərzilik də edib pul qazanırdı. Nailə: " Siz narahat
olmayın, biz kartof və süd ilə dolanarıq. Bizə çox pul lazım deyil” deyə anamı
sakitləşdirməyə çalışdı. Beləcə, mən Moskvaya gəldim və nəşriyyat işi
fakültəsində oxudum. İkinci kursdan sonra universitetdə jurnalistika fakültəsi
yaradıldı. Mən də həmin fakültədə oxumağa başladım. 3-cü kursda oxuyanda gürcü
ilə ailə qurdum. Oğlumuz dünyaya gəldi. Mən bir aylıq Bakıya gəldim və anam
uşaq üçün dayə tutdu. Həmçinin qaynanam mənə kömək edirdi. Ona görə də mən öz
qrupumu bircə gün də tərk etmədim. İnstitutu qurtarandan sonra mən Tbilisiyə
gəldim və orada nəşriyyatda işləməyə başladım. Orada böyük təcrübə topladım.
Sonra anam xəstələndi və mən Bakıya gəldim.
- Siz Rusiya, Gürcüstan və Azərbaycanda oxuyub,
işləyib və yaşamısınız. Uğurlarınıza görə bu ölkələrdən hansına daha çox
minnətdarsınız?
- Əlbəttə,
Azərbaycana. Bakıya gələndən sonra mənimlə Moskvada oxuyan rəfiqəm Elmira
Əliyeva «Bakinski raboçiy» qəzetində işləməyə başladı. Mən ona anamın xəstə
olduğunu dedim və Tbilisiyə qayıtmayacağımı bildirdim. Bunun üçün Bakıda qalıb
işləməli idim. O da «Bizim bir redaktorumuz işdən çıxmaq və müxbir kimi işləmək
arzusundadır. Sən isə hazır redaktorsan», - deyə redaksiyada razılaşdırdıqdan
sonra məni işə dəvət etdi. Əlbəttə, bəxtim gətirdi. Orada çox tanınmış jurnalistlər
çalışırdılar. Hiss edirdim ki, yaxşı redaktə edirəm və onlar mənim işimi
bəyənirdilər.1961-ci ildə
Elmira Əliyeva «İzvestiya» qəzetində işləməyə başladı. 1964-cü ildə isə məni
«Sovet ticarəti» qəzetinə göndərdilər. 23 il həmin qəzetdə işlədim. Bu maraqlı
qəzet təkcə ticarət haqqında deyildi, həmçinin istehsalatın bütün sahələrindən
və məhsullardan bəhs edirdi. İldə bir dəfə Moskvada bizi redaksiyaya dəvət
edir, ölkədəki iqtisadi vəziyyəti izah edirdilər. Mən qəzetin Zaqafqaziya üzrə
xüsusi müxbiri idim. Tez-tez ezamiyyətlərdə
olur, Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanı qarış-qarış gəzirdim. Düzdür, buna
görə həyat yoldaşım çox vaxt əsəbiləşirdi. O, mənim evdə oturmağımı istəyirdi.
Ancaq buna görə ailədə qalmaqal yaranmırdı. Getmək lazımdırsa, gedirdim.
«Bilirsənmi səni niyə müxbir götürdülər, çünki sən ailəli qadınsan, sənin ərin
var», - deyə yoldaşım bildirirdi. O, artıq mənim həyatıma alışmışdı və buna
dözürdü.55 yaşında həmin
qəzetdə təqaüdə çıxdım. 7 il heç yerdə işləmədim və nəvələrimin tərbiyəsi ilə
məşğul oldum. 1993-cü ildə «Günay» qəzeti açıldı və mən orada baş redaktorun
müavini kimi çalışmağa başladım. 13 il bu qəzetdə işlədim. Sonra həmin qəzet
bağlandı. Mən redaktor kimi öz vəzifəmi yerinə yetirirdim, ancaq yazmaq
istəyirdim. Əməkhaqqı az idi, qonorar verilmirdi. Bununla belə, mən yazırdım.
Hamı işdən sonra evə gedirdi, mən isə getmək istəmirdim. "Sabah qəzetdə yeni
məqaləm çıxacaq, sabah mənim üçün bayram olacaq, nəyə görə evə getməliyəm?”
deyə düşünürdüm. Jurnalist işlədiyim illər ərzində hər dəfə məqaləm çıxanda onu
ilk yazım kimi qarşılayıram. Həmin gün mənim üçün bayramdır. İndi də «Kaspiy»,
«Bakinskiy raboçiy» qəzetlərində məqalələrim çıxır, poçtalyonun gəlişini
səbirsizliklə gözləyirəm. "Mənim yazım çıxıb”- deyə hamıya söyləmək
istəyirəm...
- Karyeranız boyu müxtəlif tanınmış insanlarla
görüşmüsünüz. Qəhrəmanlarınızdan ən çox yadınızda qalan kimlərdir?
- Mən
iki insanla – görkəmli bəstəkar Firəngiz Əlizadə və istedadlı arxitektor Şamil
Fətullayevlə dostluğumla həmişə fəxr etmişəm. Firəngiz Əlizadənin musiqisi
bütün dünyanı heyran qoyur. Onun əsərlərini ən böyük musiqiçilər ifa edirlər.
Firəngiz xanımın 65 yaşı tamam olanda onun adına Ukrayna, Gürcüstan, Fransa və
İtaliyada festival təşkil etdilər. Hələ Rastropoviç sağlığında "Zaman olacaq
insanlar «Mən Firəngiz Əlizadənin dövründə yaşamışam» deyə fəxr edəcəklər”
deyirdi. Həmçinin böyük bəstəkar «Mən elə bilirdim, ən məşhur bakılı mənəm,
yox, mən Firəngiz Əlizadənin yanında kiməm ki...» - söyləyirdi. Şamil
Fətullayevə gəlincə, o, həqiqətən görkəmli arxitektordur.Mənim
dosye-arxivimdə saysız-hesabsız görkəmli insanların adları var. Onların hamısı
milli və ümumbəşəri mədəniyyətimizə, tariximizə, ölkəmizə töhfə verən
şəxsiyyətlərdir. Zaman gedir, hətta demək olar ki, uçur və yeni ideyalar, yeni
qəhrəmanlar gətirir. Elə qəhrəmanlar ki, sən onlar haqqında yazmaya bilməzsən.
Mənim jurnalist bioqrafiyamda bu cür məsuliyyətli, daha sərbəst janrda
söhbətlər mühüm yer tutur. Mənim işimdə vətəndaşlıq mövqeyini qorumaq həmişə
öndə olub.
- Bu gün hamı yazır. Hamı jurnalist ola bilirmi?
- Sizcə onlar
fikirləşirlər ki, hamısı yaza bilərlər? Onların çoxu öz ana dilini yaxşı
bilmir. Eyni vəziyyət Rusiyada da yaşanır. Öz doğma dillərini yaxşı bilmirlər.
Öz dilini - ana dilini bilmək çox vacibdir. Yaxşı yazmaq istəyən jurnalist ilk
növbədə öz ana dilini mükəmməl bilməlidir. İndi uşaqlar oxumaq istəmirlər.
İmtahanlarda «şpaqalka-dan istifadə edirlər. Onları təhsilə ruhlandırmaq
lazımdır. İndi uşaqlar gələcəkdə daha çox pul qazanmaq haqda düşünürlər. Mənim
heç vaxt pulum olmayıb, ancaq mənim sözümü eşidirlər, hətta təbliğat apara
bilərəm. 8-ci sinifdə oxuyanda baletlə, teatrla maraqlanırdım. İndi xüsusən
gənclərin teatra getməməsi haqda eşitmək çox kədərlidir. Anam məni teatra
getməyə, kitab oxumağa məcbur etmirdi – özüm istəyirdim. Jurnalistikanı
seçəndən sonra da başa düşdüm ki, jurnalistin dünyagörüşü geniş olmalı, o,
dərin mütaliəyə malik olmalıdır.
Qadının missiyası
- Sizin gününüz. Onu necə müəyyənləşdirirsiniz?
Doğurdanmı, siz hələ də gecələr işləyirsiniz?
- Heç vaxt
gecələr işləməmişəm. Həmişə qan təzyiqim aşağı olub. Ona görə istədiyim vaxt
yatmağa üstünlük verirəm. İndi mən azad adamam - günümü, yuxumu, işimi necə
istəyirəmsə, elə də müəyyənləşdirirəm. Həmişə də işləməyin həvəskarı olmuşam.
Əgər desələr ki, haradasa maraqlı bir insan var, mən onun haqda düşünəcəyəm. Hazırda
Ramiz Fətəliyevi axtarıram, ancaq tapa bilmirəm. Onun haqqında yazacağım
məqalənin yarısını isə onsuz yazmışam. Mən Bakıya köçəndən sonra Tbilisidəki
evimi çətinliklə də olsa sata bildim. Birotaqlı mənzili «Sahil» metrosu
yaxınlığında ona görə aldım ki, bu ev Musiqili Komediya Teatrına, Rus Dram
Teatrına, Opera Teatrına, Gənc Tamaşaçılar Teatrına, Milli Kitabxanaya,
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin yerləşdiyi Hökumət evinə yaxındır. Həmçinin bulvar
yaxındadır desəm də, ora getməyə heç vaxt tapa bilmədim.
- Qadının missiyası nədən ibarətdir? Siz öz
missiyanızı yerinə yetirmisinizmi?
- Mənə
görə qadın maddi baxımdan kişidən asılı olmamalıdır. Ailədə hər şeyi onlar
birlikdə qurmalıdırlar. Kişini heç vaxt alçaltmaq olmaz. O, həmişə kişi
olmalıdır. Qadın isə evində piroq bişirməli, səliqə-sahmana diqqət etməli,
qonaq qəbul etməlidir. Evə gələnlər «nə gözəl yemək qoxusu gəlir» desələr necə
də xoşdur... Mən həmçinin tikiş tikməyi bacarıram. Ərimin, oğlanlarımın
köynəyini tikirdim. Qadın həm evinin qadını olmalı, əgər çalışırsa işinə
məsuliyyətlə yanaşmalıdır. Mən bütün ömrüm boyu bu missiyaya əməl etdim...
Söhbətləşdi
Təranə
Məhərrəmova