Dario Fo dünyasını dəyişdi
Dünyaca məşhur dramaturq, Luigi Pirandellodan (1934) sonra Nobel Ədəbiyyat
mükafatına layiq görülən ikinci italyan yazar, rəssam və siyasi təbliğatçı
Dario Fo dünyasını dəyişib. 1926-cı ildə İtaliyanın şimalında, Lombardiya vilayətinin,
San Giano şəhərində dünyaya göz açan ədib bu il martın 24-də 90 illik
yubileyini qeyd etmişdi. 1997-ci ildə İsveç Akademiyası tərəfindən "orta əsrlər təlxəkləri kimi hakimiyyəti və
avtoriteti tənqid, əzilmişlərin ləyaqətini müdafiə etdiyinə görə" Nobelə
layiq görülən Fo nəinki italyanların, eləcə də dünya oxucularının qəlbini fəth
etmişdi. Onu xüsusilə, qədim İtaliya ənənələrini və italyan dilinin şirin şivələrini
öz əsərlərində qüsursuz formada yaradıb-yaşatdığına görə qiymətləndirirlər.
Ömrünün 70 ilə yaxın nəhəng bir hissəsini yazıya, incəsənətə, ədəbiyyata həsr
etmiş bu görkəmli ədib istər publisist, istərsə də yazıçı-dramaturq kimi fəaliyyətində
korrupsiya, narkotik aludəçiliyi, sui-qəsd, Avropa incəsənət tarixi, orqan
ticarəti, katolik nəzəriyyəsi kimi bir-birindən fərqli mövzulara toxunub. Özünü
ədəbiyyat, rəssamlıq, dramaturgiya kimi incəsənət sahələrində sınayan Fonun
aktyor kimi ən unudulmaz rolu 1969-cu ildə canlandırdığı Cənab Buffodur.
Erkən yaşlarında Mussolinin hərbi
çağırışlarına, müharibə şüarlarına aldanan Fo tezliklə ordunu tərk edir, bir
müddət partizanlara qoşulur. Daha sonra anlayır ki, bu dünyada ona yer yoxdur.
Qəfil qərarla Milana gəlib, incəsənət sahəsində təhsil almağı qarşısına məqsəd
qoyur. Sonralar qısa müddət əsəb xəstəliyindən əziyyət çəkən gənc xadimə həkim
birmənalı şəkildə əylənərək məşğul olacağı bir sahədə işləməyi məsləhət görür.
Bu qərar onu teatra gətirir. Burada Eduardo Filippo, Giorgio Strehler kimi
dramaturqlarla tanış olur, Antonio Qramski, Bertolt Brekt, Vladimir
Mayakovskinin yaradıcılığını dərindən öyrənib, mənimsəyir. 1960-cı illərdən
yazdığı dram əsərləri ilə şöhrətinə şöhrət qatan Dario Fo İtaliyanın ən çox
axtarılan dramaturqu olur. 1997-ci ilin yayında müəllifin "İri döşlü şeytan”
("İl diavolo con le zinne”) əsəri işıq üzü görür, oktyabrın 9-da isə Foya Nobel
təqdim edilir.
Yazar bircə dəfə ailə qurub. 1954-cü ildə
teatr aktrisası, siyasi aktivist Franka Rame ilə bağlanana nikahdan yazarın
Cakopo Fo adlı bir oğlu var. 2013-cü ildə sevimli xanımının vəfatından sonra ədib
birgə yaşadıqları evdə xatirələrini qələmə almağa başlayır. Onun ölüm xəbərini
də mətbuata oğlu Cakopo açıqlayıb.
"Telegraph”da yer alan xəbərə görə, oktyabrın
15-də təşkil olunan vida mərasimində incəsənət dünyasından böyük axın olub.