Dağlıq Qarabağ probleminin həlli üçün perspektivdə müharibə görünürsə...
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev fevralın 28-dən
martın 1-ə qədər Pakistan İslam Respublikasında səfərdə olub. Pakistanda yüksək
səviyyədə qarşılanan dövlətimizin başçısı səfər müddətində Baş nazir Məhəmməd Nəvaz
Şərif, prezident Məmnun Hüseyn və digər rəsmi şəxslərlə görüşüb, qarşılıqlı
maraqlara söykənən əməkdaşlıq əlaqələri barədə fikir mübadiləsi aparıb. İqtisadi
Əməkdaşlıq Təşkilatının XIII sammitində də iştirak edən Prezident İ.Əliyev Azərbaycanın
hərtəəfli inkişafı, ölkəmizdə həyata keçirilən islahatlar, o cümlədən mühüm
iqtisadi layihələr, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və onun ədalətli həlli ilə bağlı
tədbir iştirakçılarına ətraflı məlumat verib, Ermənistanın işğalçılıq siyasətini,
regionda yaratdığı gərginliyi bir daha diqqətə çatdırıb.
Martın 5-də isə Prezident İ.Əliyev İran İslam
Respublikasında səfərdə olub. Bu səfər çərçivəsində Azərbaycan dövlət başçısının
İran prezidenti Həsən Ruhani ilə həm məhdud, həm də geniş tərkibdə görüşü olub.
Bu görüşlərdə ölkələrimiz arasında mədəni, iqtisadi, dini əlaqələrin və
mehriban qonşuluğun əməkdaşlığımızın əsasını təşkil etdiyi vurğulanıb, eyni
zamanda prezidentlərin iştirakı ilə Azərbaycan-İran sənədlərinin imzalanması mərasimi
olub. Prezidentlərin mətbuata birgə bəyanatlarının ardınca Azərbaycan dövlət
başçısı İ.Əliyev ilə İranın Ali Rəhbəri Seyid Əli Xamenei arasında görüş
keçirilib, ölkələrimiz arasındakı münasibətlərə, mehriban qonşuluq əlaqələrinə
dair fikir mübadiləsi aparılıb.
Hər iki səfərin yekunlarının ölkələrarası əlaqələrə,
həmçinin regional proseslərə təsiri barədə fikirlərini "Kaspi”yə şərh edən hərbi-siyasi ekspert, sabiq təhlükəsizlik
zabiti Arzu Nağıyev bildirib ki, Pakistanla Azərbaycan arasında bütün
istiqamətlər üzrə münasibətlər daim inkişaf etməkdə, daha da möhkəmlənməkdədir.
Onun sözlərinə görə, hazırda iki dövlət arasındakı münasibətlər strateji tərəfdaşlıq
səviyəsinə yüksəlir: "Azərbaycan prezidentinin bu ölkəyə səfəri, orada keçirilən
sammitdə iştirakı, rəsmi şəxslərlə apardığı fikir mübadilələri bu münasibətlərin
gələcəkdə də inkişaf etdiriləcəyindən xəbər verir. Pakistan 3 müsəlman dövlətindən
biridir ki, məhz Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü
sadəcə sözdə deyil, əməldə də dəstəklədiyinə görə işğalçı Ermənistanla heç bir
diplomatik münasibət qurmayıb. Nüvə dövləti sayılan Pakistan, eyni zamanda Azərbaycanın
hərbi müttəfiqidir, ölkələrimiz arasında hərbi müstəvidə də əməkdaşlıq əlaqələri
mövcuddur. Ölkələrimiz arasında mədəni, iqtisadi, humanitar sahələrdə də
faydalı əməkdaşlıq var. Pakistanda baş vermiş fəlakət zamanı Azərbaycan dövlət
səviyyəsində, eləcə də Heydər Əliyev Fondunun xətti ilə öz yardımını
dost-qardaş ölkədən əsirgəməyib. Bu kimi reallıqları Pakistan xalqı heç zaman
unutmur. Regional problemlərin həllində Pakistanın çəkisini nəzərə alaraq onu
da qeyd etmək yerinə düşər ki, bu dövlətin İslam aləmində də mühüm rolu var.
Bütün bu amillər Pakistan-Azərbaycan münasibətlərini daha da dərinləşdirir”.
İrana gəldikdə, siyasi şərhçi A.Nağıyev bu dövləti Azərbaycanla
yaxın qonşu, böyük regional dövlət kimi xarakterizə edib. Bildirib ki, digər
xarici ölkələr kimi, İranla da qarşılıqlı maraqlara söykənən əlaqələrimiz var:
"Ancaq biz çox istərdik ki, İran ölkəmizin ərazi bütövlüyünü dəstəkləməklə bərabər,
müsəlman dövləti olaraq əsl İslam həmrəyliyi də nümayiş etdirsin, işğalçı Ermənistanla
münasibətlərdə Azərbaycanın maraqlarını da nəzərə alsın. Necə ki, Azərbaycan
xarici ölkələrlə bərabərhüquqlu münasibətlər quran zaman öz qonşularının da
maraqlarına hörmət nümayiş etdirir. Misal üçün, vaxtilə Qərb İrana qarşı
sanksiyalar tətbiq edərkən, Azərbaycan neytrallığını qorudu, öz qonşusuna qarşı
açılan cəbhədə yer almadı. Hətta dövlət başçısı İlham Əliyev Amerikada səfərdə
olarkən, prezident Corc Buşla görüşdən dərhal sonra mətbuata açıqlamasında qətiyyətli
bəyanatla çıxış etdi. Azərbaycan ərazisindən istifadə edilməklə qonşu dövlətlərə
zərbə vurulmasına imkan yaradılmayacağını söylədi. Biz eyni münasibəti qonşu
İrandan da gözləyirik. Ancaq bununla bərabər, İranla iqtisadi, ticari,
energetika sahəsində mühüm əməkdaşlıq əlaqələri qurmuşuq. Bundan hər iki tərəf
fayda götürür”.
Politoloq
İlqar VəlizadəAzərbaycan Prezidentinin Pakistan və İrana səfərlərini mühüm tarixi hadisə kimi
dəyərləndirib. Deyib ki, hər iki dövlət, eləcə də Prezident İlham Əliyevin bir
müddət bundan öncə səfərdə olduğu Qətər mövcud olduqları regionda xüsusi çəkiyə
malik, güc mərkəzi sayılan ölkələrdir. Onun sözlərinə görə, bu ölkələrlə
qarşılıqlı maraqlara söykənən hərtərəfli əlaqələr Azərbaycana yalnız fayda gətirər:
"Bu səfərlərdə əldə edilən razılaşmalar iqtisadi baxımdan olduqca əhəmiyyətlidir.
Zaman keçdikcə, Azərbaycanın iştirakı ilə reallaşan irimiqyaslı layihələrə
maraq daha da artır. Pakistan, İran, Qətər və sair ölkələr çalışırlar ki, bu
layihələrdə hansısa formada iştirakçı olsunlar. Beləliklə də həmin dövlətlər Xəzər
hövzəsində, Cənubi Qafqaz regionunda öz mövqelərini möhkəmləndirmək istəyirlər.
Misal üçün, Şimal-Cənub dəhlizi İran, Pakistan, Qətər və onlarla həmsərhəd olan
ölkələr üçün geniş imkanlar yaradır. Bu dövlətlərin məhsulları MDB, Şərqi
Avropa, Qara dəniz ətrafındakı ölkələrin bazarlarına çıxarıla bilər. Bu işdə Azərbaycan
tranzit ölkə olaraq böyük rol oynayacaq, iqtisadi gəlir əldə edəcək, ölkələrarası
münasibətlərin yeni mərhələyə keçməsinə töhfə verəcək. Belə olan halda,
iqtisadi maraqlar siyasi maraqlara da təkan verəcək. Siyasi maraqlar isə ondan
ibarətdir ki, bu ölkələr regionda stabillik, sülh, əmin-amanlıq, əməkdaşlıq
münasibətlərinin yaradılmasında daim maraqlı olacaqlar. Azərbaycan üçün də bu
vacibdir. Lakin Ermənistanın işğalçılıq siyasəti bu gözləntilərin istədiyimiz
kimi daha geniş miqyas almasını bir qədər ləngidir. Fikrimcə, Azərbaycanın
reallaşdırdığı layihələr tam gücü ilə işə düşdükdən sonra ölkəmizin regionda və
beynəlxalq aləmdə siyasi-iqtisadi nüfuzu daha da artacaq. Bu layihələrdə
iştirakçı dövlətlər, güc mərkəzləri də maraqlı olacaqlar ki, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində, beynəlxalq hüququn
prinsiplərinə uyğun şəkildə həllini tapsın”.
Siyasi
şərhçi Tofiq AbbasovAzərbaycan Prezidentinin Pakistan və İrana səfərlərinin cəbhə xəttində gərginliyin
artdığı dövrə təsadüf etməsinə diqqət çəkib. Qeyd edib ki, hadisəyə bu
kontekstdən yanaşılarsa, hər iki səfər və orada aparılan danışıqlar Azərbaycan
üçün strateji əhəmiyyət kəsb edir: "Ermənistan işğalçılıq siyasətindən əl çəkmir,
bilərəkdən cəbhə xəttində vəziyyəti gərginləşdirir, status-kvonun dəyişməz
olaraq qalmasına, beləliklə də Dağlıq Qarabağ probleminin həllinin
yubadılmasına çalışır. Bu səfərlərdən öncə Münhen Təhlükəsizlik Konfransında
iştirak edən Prezident ilham Əliyev Ermənistanın qeyri-konstruktivliyini,
işğalçılıq niyyətini, eyni zamanda Azərbaycan torpaqlarında ikinci erməni dövlətinin
yaradılmasının yolverilməzliyini bir daha diqqətə çatdırıb. Azərbaycanın hərbi
potensialı kifayət edir ki, müharibə yolu ilə Dağlıq Qarabağ problemini həll
etsin, ərazi bütövlüyünü təmin eləsin. Bu fikirlər ölkə başçısı tərəfindən
İslamabadda və Tehranda da səsləndirildi. Azərbaycan Prezidentinin İƏT-in
sammitində digər przidentlərlə də görüşüb müzakirələr aparması, ümumiyyətlə
indiyə qədər keçirilən beynəlxalq tədbirlərdə, rəsmi görüşlərdə İlham Əliyevin
şəxsən Dağlıq Qarabağ problemini tam təfərrüatı ilə gündəmə gətirməsi xarici
ölkələrin rəhbərlərində münaqişə barədə tam təəssürat yaradıb. Bununla bərabər,
bizə yaxın müttəfiq və qonşu dövlətlərlə də lazımi məsləhətləşmələr aparılıb. Məhz
buna görə Azərbaycanın haqlı mövqeyi beynəlxalq aləm tərəfindən dəstəklənir. Əgər
Dağlıq Qarabağ probleminin həlli üçün perspektivdə müharibə görünürsə, bu
addımı uğurla həyata keçirmək üçün müəyyən hazırlıqlar da aparılmalı, xarici
dairələrlə, müttəfiq ölkələrlə danışıqlar getməlidir. Prezident İlham Əliyev də
çox böyük uzaqgörənliklə bu istiqamətdə hərtərəfli siyasi kurs həyata keçirir”.
Rufik
İSMAYILOV