Dağlıq Qarabağ münaqişəsi - Ermənistanın sosial-iqtisadi dalanı
Dağlıq Qarabağ münaqişəsi əvvəlki illərdə olduğu kimi, yenə də
Ermənistan iqtisadiyyatına neqativ təsirini göstərməkdə davam edir. "Vestnik
Kafkaza”nın rəyini öyrəndiyi ekspertlərin gəldiyi qənaət bundan ibarətdir.
Onların qənaətinə görə, Ermənistanın geoiqtisadi şərtləri mütləq mənada qonşularla
əməkdaşlığı nəzərdə tutur. Əksər ekspertlər Ermənistan vətəndaşlarının son
illərdəki aşağı həyat şəraiti, iqtisadi uğursuzluqlarının səbəblərini yalnız
münaqişənin həllini tapmamağında görürlər. Məsələn, Siyasi Tədqiqatlar
İnstitutunun direktoru Sergey Markov hesab edir ki, Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin həllini tapmamağı bu ölkənin iqtisadi problemlərində əsas rol
oynayır. "Əgər münaqişə olmasaydı, respublika hər tərəfdən mühasirə vəziyyətinə
düşməzdi. Ermənistan iqtisadiyyatının blokada vəziyyəti olmasaydı, şübhəsiz ki,
ölkə vətəndaşları çox yaxşı vəziyyətdə yaşayardılar”, - deyə ekspert
vurğulayıb. Onun qənaətincə, bu səbəbdən də Rusiyanın münaqişənin həlli ilə
bağlı təklif etdiyi "Kazan formulu” optimal variantdır. "Bu plan Dağlıq Qarabağ
ətrafında olan Azərbaycan rayonlarının azad olunmasını nəzərdə tutur. Bu
ərazilər boş-boşuna qalıb. Bu, Ermənistan üçün iqtisadiyyatının qaldırılması
üçün ən yaxşı variant ola bilər”, - deyə ekspert bildirib. Rusiyalı ekspert
qeyd edib ki, geosiyasi reallıq belədir ki, Ermənistan mühasirə vəziyyətində
sadəcə, normal inkişaf edə bilməz.
"Düzdür, ölkələrin mühasirə vəziyyətində
müəyyən iqtisadi uğurlar əldə etməsinə dair nümunələr var. Lakin nəzərə almaq
lazımdır ki, Ermənistan kiçik dövlətdir, özünün iqtisadi potensialı çox
aşağıdır. Respublika açıq regional iqtisadiyyat rejimində tam şəkildə öz rolunu
oynaya və xeyli mənfəət əldə edə bilər. Lakin münaqişə üzündən bundan
məhrumdur. Belə demək mümkündürsə, Ermənistanın iqtisadi planda problemlərinin
90 faizi məhz blokadanın üzündəndir”, - deyə Sergey Markov bildirib. M. V. Lomonosov
adına Moskva Dövlət Universitetinin dünya siyasəti fakültəsinin beynəlxalq
təhlükəsizlik kafedrasının dosenti Aleksey Fenenko isə Dağlıq Qarabağ
münaqişəsinin həll edilməməsinin Ermənistanı necə dalana dirəməsini detalları
ilə, ətraflı şərh edib. "Birincisi, Ermənistanın əlverişsiz coğrafi mövqeyi
nəzərə alınmalıdır - onun dənizə çıxışı mövcud deyil. Hətta nəqliyyat marşrutu
olacaq bir çayı da yoxdur, dünya ticarət yollarından kənardadır. Ermənistan həm
də xarici bazara nəsə bir məhsul çıxarmaq imkanından məhrumdur - onun
ətrafındakı kənd təsərrüfatı bazarları çoxdan tutulub, qiymətli daşlar və nadir
minerallar məhdud sayda seqmentə malikdir. Başqa bir rəqabətədavamlı məhsulları
da yoxdur. Bütün bunları daha da dərinləşdirən əsas problem isə sərhədlərin
qapalı olmasıdır, xüsusən də Türkiyə tərəfindən onun bağlı qalmasıdır”, - deyə
ekspert vurğulayıb. Bütün bunlarla yanaşı, ekspertin qənaətincə, Ermənistan
hazırda pat vəziyyətindədir: "Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması siyasi
iradə tələb edir. Bu, istiqamətdə dəyişikliklər isə sosial sabitsizliyə gətirib
çıxara bilər”.
Eksperti narahat edən başqa hal Ermənistanda antirusiya əhval-ruhiyyənin
güclənməsidir. Onun fikrincə, bu hal nə vaxtsa partlayışa gətirib çıxara bilər.
"Bu isə Ermənistanın vəziyyətini daha da ağırlaşdıra bilər. Mən hesab edirəm
ki, Qarabağ münaqişəsi nizamlanmağa başlasa belə, vəziyyəti düzəltmək mümkün
olmayacaq. Çünki ölkə daxilində çox güclü, güzəştə gedəcək istənilən hökumətə qarşı
üsyan qaldıra biləcək Qarabağ klanı mövcuddur”, - deyə A.Fenenko bildirib.
Aktual İqtisadiyyat
İnstitutunun direktoru Nikita İsayev isə öz növbəsində belə bir pat vəziyyətin
əhalinin əhval-ruhiyyəsinə və onun digər ölkələrə, o cümlədən Rusiyaya necə
təsir etməsinə toxunub. "Sözsüz ki, münaqişə və iqtisadi yolların bloklanması
ictimai əhval-ruhiyyənin əsas markeridir. Qarabağ münaqişəsi Ermənistanın
suverenliyinin qorunmasının əsas sərhədi kimi qəbul edilir”, - deyən ekspert
əlavə edib ki, ölkənin iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün
korrupsiyaya da son qoyulmalıdır: "Məhz bu hal hər bir ölkə vətəndaşının halına
təsir edir”. Ekspert Ermənistanın digər dövlətlərdən asılılığına da toxunub.
Əlavə edib ki, Rusiya hər zaman bu ölkənin təhlükəsizliyinin təminatçısı olub.
"Lakin indi bu dəstək aşağı düşməkdədir. Rusiya faktiki olaraq bu rolu ABŞ,
Böyük Britaniya və Avropa İttifaqına güzəştə gedir. Bu da rusofob
əhval-ruhiyyənin artmasına gətirib çıxarıb”, - deyə N.İsayev bildirib.
Sonda isə ekspert bildirib ki, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
nizamlanmaması fonunda sosial-iqtisadi problemlərin artması, Rusiyaya qarşı
əhval-ruhiyyənin formalaşmasında da rol oynayır. İnsanlar ölkənin Rusiyanın
iqtisadi və siyasi vektorunda olduğunu, eləcə də Rusiyadakı böhranı görüb, bunu
hakimiyyətin bacarıqsızlığı, korrupsiyalaşması ilə izah edirlər. Şübhəsiz ki,
bu zaman da bütün bədbəxtliklərini Rusiyanın ayağına yazırlar”, - deyə N.İsayev
bildirib.
Azər