Daha bir NATO ölkəsindən təklif
Ekspertlərin fikrincə,
Böyük Britaniyanın Azərbaycanla hərbi əməkdaşlığına region ölkələri mane ola
bilməz
Azərbaycan Böyük Britaniya ilə əməkdaşlığa üstünlük verib. Bu, xüsusilə enerji sahəsində özünü daha çox göstərir. Belə ki, 1994-cü ildə imzalanan "Əsrin müqaviləsi” buna bir sübutdur. Eyni zamanda, Azərbaycan həm də NATO çərçivəsində Böyük Britaniya ilə əməkdaşlıq edib. 44 günlük Vətən Müharibəsində isə Böyük Britaniya Azərbaycana ciddi siyasi dəstəyini əsirgəmədi və birmənalı olaraq ölkəmizin ərazi bütövlüyünün tərəfdarı olduğunu nümayiş etdirdi. Bu günlərdə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə minatəmizləmə əməliyyatlarında isə Böyük Britaniyanın iştirak edəcəyi bəlli olub. Hətta, Böyük Britaniyanın Azərbaycandakı səfiri Ceyms Şarp ölkəsinin Azərbaycanla hərbi əlaqələrin inkişafında maraqlı olduğunu elan edib. Bu da ondan xəbər verir ki, Böyük Britaniya strateji cəhətdən xüsusi əhəmiyyət daşıyan, Cənubi Qafqaz ölkəsi olan Azərbaycanla daha yaxın hərbi münasibətlərə ciddi maraq göstərir.
"Deyli Breyf” nəşri də fevralın 12-də bu məsələyə toxunaraq qeyd edib
ki, Azərbaycanın xarici hərbi təmaslara daha çox maraq göstərəcəyi və hərbi əlaqələrini
daha da genişləndirəcəyi gözlənir: "Böyük Britaniya Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş
ərazilərini minalardan təmizlənməsi təşəbbüsünə kömək etməkdə maraqlı olduğunu
göstərir və bu niyyəti ilə bağlı rəsmi Bakıya açıq siqnallar verir. Bundan əlavə,
potensial Ermənistan tərəfdarı olan Rusiyanın bölgədəki təsirini balansda
saxlamaq üçün Bakının Ankara ilə əlaqələrini daha da dərinləşdirəcəyi ehtimal
olunur”.
Göründüyü kimi, Britaniyanın hərbi baxımdan Azərbaycana daxil olmaq
ehtimalı getdikcə ciddiləşir. Böyük Britaniyanın bu istəyini necə qiymətləndirmək
olar? Bu əməkdaşlıq regiona necə təsir edəcək? Əgər bu əməkdaşlıq baş tutarsa,
Azərbaycana hansı dividentlər qazandıracaq?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında "Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu bildirdi
ki, Azərbaycanla Böyük Britaniyanı tarixi əlaqələr birləşdirir: "Tarixən iki
ölkə arasında münasibətlər olub və yüz il əvvələ nəzər saldıqda da bunu görə
bilərik. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra Böyük Britaniya ilə sıx əlaqələr
qurub. Bu ölkənin ən böyük şirkəti "British Petroleum" enerji şirkəti
Azərbaycanla böyük anlaşmalara imza atıb və bu əməkdaşlıq bu gün də davam edir.
Onu qeyd edək ki, BP hazırda Azərbaycanın ən böyük investorlarından biridir. 44
günlük Vətən Müharibəsi dövründə də Fransa və Almaniyadan fərqli olaraq Böyük
Britaniya Azərbaycan əleyhinə siyasət yürütmədi. Tam əksinə olaraq, BMT Təhlükəsizlik
Şurasında daimi üzvlər Azərbaycan əleyhinə hər hansı bir qətnamə qəbul etmək
istədikdə, 5-ci daimi üzv kimi Böyük Britaniya bunun qarşısını aldı. Eyni
zamanda Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədilər. Həmçinin müharibənin
getdiyi günlərdə Böyük Britaniyanın baş naziri Boris Conson Türkiyə prezidenti
Ərdoğanla telefonla danışdı, Qarabağ məsələsini müzakirə etdi. Müharibədən
sonra da Böyük Britaniya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini bir daha
ifadə etdi, nümayəndə heyətləri Bakıya gəldi. O cümlədən Böyük Britaniyanın Azərbaycandakı
səfiri torpaqların işğaldan azad olunması münasibətilə ölkəmizi təbrik etdi.
Üstəgəl də, Böyük Britaniya şirkətləri işğaldan azad olunmuş bölgələrdə
çalışmalara başlayacaqlar. Bu da, həm ölkəmiz, həm də Azərbaycan-Böyük
Britaniya əməkdaşlığı üçün vacibdir”.
Onu vurğulayım ki, Türkiyənin özünün də Böyük Britaniya ilə sıx əlaqələri mövcuddur. İki ölkənin çox yaxşı münasibətləri var. Məsələn, Türkiyənin Fransa ilə münasibətlərindən fərqli olaraq, Böyük Britaniya ilə münasibətləri çox istidir. Bu baxımdan, Böyük Britaniyanın Azərbaycanla sıx əlaqələri Türkiyənin də maraqlarına cavab verir. Rusiya və İrana gəldikdə isə İranın Böyük Britaniya ilə elə bir ciddi problemi yoxdur. Amma Rusiyanın var, sanksiyalar tətbiq edilib. Böyük Britaniyanın Rusiya siyasəti sərtdir. Amma Böyük Britaniya Azərbaycanla əməkdaşlıq etməsinə Rusiya mane ola bilməz. Çünki Böyük Britaniyanın ən iri şirkəti 30 ilə yaxındır Azərbaycanda fəaliyyət göstərir. Bu, reallıqdır və bunu Rusiya qəbul etmək məcburiyyətindədir”.
Hərbi ekspert Ramil Məmmədli bildirdi ki,
Azərbaycanla Böyük Britaniya arasında hərbi-siyasi əməkdaşlığın tarixi 1918-ci
ilə gedib çıxır: "Hələ 1918-ci ildə Azərbaycan Ordusu yeni yaranmağa başlayanda
və formalaşma dövründə Azərbaycan Böyük Britaniyadan bir neçə təyinatlı hərbi
vasitələr almışdı. Yaxud da Böyük Britaniya bu hərbi vasitələri Azərbaycana hədiyyə
etmişdi. Məsələn, hərbi dəniz qüvvələri üçün kiçik ölçülü gəmilər və sair
buraya daxildir. Sonrakı dövr bəllidir, SSRİ hökuməti idi və əməkdaşlıq mümkün
deyildi. Amma 1991-1992-ci ildən başlayaraq Azərbaycan Böyük Britaniya ilə
siyasi əlaqələri genişləndirməyə başladı. Növbəti dövrdə - yəni 1994-cü ildən
başlayaraq Azərbaycanla Böyük Britaniya arasında NATO çərçivəsində hərbi əməkdaşlıq
formalaşmağa başladı. Bu dövrdə Azərbaycan, əlbəttə ki, NATO çərçivəsində bir
sıra layihələrdə, təlimlərdə iştirak etdi. Azərbaycan Ordusunun zabit heyəti,
xüsusilə yüksək rütbəli hərbçiləri mərhələli şəkildə Böyük Britaniyanın hərbi
kurslarında ixtisasartırmaya cəlb olundular. Səhv etmirəmsə, bu proses bu gün də
davam edir. Yəni hərbi sahədə Azərbaycanla Britaniya arasında əməkdaşlığın
olması, mövcudluğu artıq var. Gələcəkdə bu prosesin hərbi-texniki müstəviyə
keçməsinə isə mane olan hər hansı bir məqam yoxdur. Əlbəttə ki, burada Rusiya tərəfdən
maneələrin, problemlərin yaradılmasını söyləyənlər ola bilər. Haradasa, bu
fikirlərdə də həqiqət var. Lakin Azərbaycan 1994-cü ildən başlayaraq NATO çərçivəsində
Böyük Britaniya ilə də əməkdaşlığı həyata keçirir. Bu gün də bu prosesin ikitərəfli
formatda inkişaf etməsində heç bir problem yoxdur”.
BƏXTİYAR