Cinsi yolla ötürülən ən yayğın xəstəliyə biganə münasibət
Azərbaycanda İİV-ə (İnsan İmmunçatışmazlıq Virusu) yoluxanlar
arasında narkotik vasitə istifadəçilərinin sayında azalma tendensiyası müşahidə
olunur. APA-nın məlumatına görə, Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz
Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının İşçi Qrupunun
hazırladığı "Narkotiklərə nəzarət sahəsində 2016-cı ilə dair Ölkə
Məruzəsi”ndə qeyd edilib ki, 2016-cı il ərzində ölkədə İİV-ə yoluxanların 151
nəfəri inyeksion narkotik istifadəçisi olub. İİV-ə yoluxma ən çox cinsi yolla
qeydə alınıb. Cinsi yolla 335 nəfər (hetroseksual kontaktla 319 nəfər,
homoseksual kontaktla 16 nəfər) İİV-ə yoluxub. Anadan uşağa ötürmə yolu ilə 10
nəfər, naməlum yolla 60 nəfər İİV-ə yoluxub. Keçən il İİV-ə yoluxanların 541
nəfəri Azərbaycan vətəndaşı (348 kişi, 193 qadın), 15 nəfəri (6 kişi, 9 qadın) əcnəbidir.
Qeyd edək ki, 1987-ci il 1 yanvar tarixindən 2017-ci il 1 yanvar tarixinədək
5979 Azərbaycan vətəndaşı İİV-ə yoluxub. Onların 2968 nəfəri (48,7 faiz)
inyeksion narkotik istifadəçisi, 2524 nəfəri (42,2 faizi) cinsi yolla
yoluxandır. 108 nəfər (1,8 faiz) anadan uşağa ötürülmə, 436 nəfər (7,3 faiz)
naməlum yolla İİV-ə yoluxub.İİV-ə yoluxanların 4424 nəfəri kişi, 1555 nəfəri
qadın olub. Bu müddət ərzində Azərbaycanda 206 əcnəbidə (153 kişi, 53 qadın)
İİV aşkarlanıb.
Bəs görəsən, cəmiyyətdə İİV xəstəliyi barədə geniş məlumat varmı? Bu
xəstəliklə bağlı daha hansı tədbirlər görülməlidir ki, onu blokadaya almaq
mümkün olsun?
Miqrasiya prosesləri riski daha da
artırır
Tibb üzrə ekspert, professor
Adil Qeybulla bizimlə söhbətində
bildirdi ki, xəstəlik əsasən cinsi yolla yayılır: "İİV xəstəliyi anadan
dölə də, qanköçürmə zamanı da keçə bilər. Ümumiyyətlə, qeyd edim ki, sözügedən xəstəlik hepatit
C-dən daha kantatiozdur, Hepatit B-dən isə
az kantatiozdur. İİV xəstəliyinin ümumilikdə 4 subtitri
var. Bəzi hallarda İİV qana
yoluxduqdan sonra uzun illər onun
əlamətləri müşahidə edilməyə bilir. Bu zaman xəstəliyə yoluxmuş insan
özünü normal hiss edir. Bəzi hallarda
xəstəliyə yoluxan şəxsin 8, yaxud
10 il arası QİÇS-ə tutulmadığı görülüb. Lakin yoluxma baş verdikdən ən az 3 ay
sonra aparılan testlər ən doğru nəticəni
göstərir. İİV-ə yoluxduqdan sonra, xəstəliyin əlamətləri şəxsin həyat
şərtlərinə vəbədənmüqavimətinə müvafiq olaraq bir neçə il
içində təsir göstərir. Xəstəlik əsasən orqanizmin immun sistemini zəiflədir. Orqanizmin müqavimətinin zəifləməsi
isə həyati keyfiyyətləri aşağı salır”.
A.Qeybulla
deyir ki, xəstəliyin yayılmasının qarşısını almaq üçün maarifləndirmə işi
aparılmalıdır: "Hesab edirəm ki, bu gün xəstəliyə yoluxanların sayının artması miqrasiyası ilə bağlıdır. Miqrasiya
prosesləri bu kimi təhlükəli xəstəliyə yoluxma halları riskini daha da artırır.
Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, ölkəyə gələn miqrantların kütləvi
dispanserizasiyası aparılmadığından, bu
xəstələr təsadüfən aşkar olunur.
Xəstəlik aşkarlandıqda bu haqda mərkəzə məlumat verilir. Rəsmi qeydiyyat
bu səviyyədədir. Kütləvi dispanserizasiya keçirilsə, ciddi bir nəticə ortada
olar və bunun yayılmasının qarşısı alınar. Xəstəliyin yayılmasının qarşısını
almaq üçün ciddi şəkildə maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirilməlidir. Əkər
insanların xəstəlik və onun fəsadları haqqında məlumatları yoxdur. Bu işdə
KİV-lə birgə əsaslı şəkildə müxtəlif
tədbirlər görülməlidir”.
Televiziyalarda sosial çarxlar yox
dərəcəsindədir
"Sağlam
Toplum” İctimai Birliyinin sədri, sosioloq Lalə Mehralı deyir ki, məsələnin hansı tərəfindən baxırsan bax, ən
başında insanlarımızın tibbi savadının az olması gəlir: "Kişilərin bu məsələdə
"əhəmiyyətli” rolu var. Cinsi yolla ötürülən ən yayğın xəstəlik olan bu virus
barədə onların məlumatı çox azdır. Əgər əksi olsaydı təsadüfi əlaqədən,
narkotik istifadəsindən çəkinərdilər. Virusun statistikası da bunları təsdiqləyir.
Anadan övlada keçmə halları da istisna edilmir. Bu da dediyim kimi, tibbi
savadın azlığından, hamiləlik müddətində nəzarətdə olmamaqdan irəli gəlir.
Normal hamiləlik keçirmək istəyən hər qadın ən azı ayda bir dəfə lazımı analizləri
verməli, həkim nəzarətində olmalı, sağlam hamiləlik keçirməlidir. Statistika da
göstərir ki, anadan uşağa keçmə halları nəzarətdə olmayan hamiləliklər nəticəsində
baş verir, ya doğuş, ya da laktasiya, yəni əmizdirmə prosesi zamanı olur.
Yoluxmanın əsas səbəblərindən biri də təbii ki, immun sisteminin zəifliyidir.
Bu da bizim əhalinin qidalanmada etdiyi yanlışlar nəticəsində yaranan
problemdir”.
Ekspert bəzi məqamları da qeyd etdi: "Əksər müsəlman
ölkəsində olduğu kimi, bizim insanlar da ətli qidalara üstünlük verir, çiy
halda çox qida qəbul etmir. Bu da təbii ki, orqanizmin zəif düşməsi, immun
sisteminin çökməsi ilə nəticələnir. İnsan orqanizminə hücum etməyə hazır olan
viruslar da bu zəiflikdən yararlanır. İnsanları öz orqanizminə qarşı diqqətli
olmağa yönəltmək lazımdır. Onlar xəstəlikdən müdafiəni çeşidləməlidirlər. Yəni
bilməlidirlər ki, hansı hallarda hansı virusa yoluxa bilərlər. Xəstəliyindən xəbərdar
olan biri buna etinasız yanaşıb, həyat yoldaşına cinsi yolla virus ötürür,
çünki xəstəliyin nə qədər dağıdıcı olduğunu dərk etmir. Biz çox görmüşük ki, vərəmli
xəstə evdə körpə uşaqlarla təmasda olur, asqırır, öskürür, eyni qabdan yemək
yeyir. Hamısı nədən irəli gəlir? Virusun yarada biləcəyi təhlükədən xəbərdar
olmamaqdan. Televiziyalarda sosial çarxlar yox dərəcəsindədir. İşə onlardan
başlamaq lazımdır. Gündə 4-5 dəfə bu çarxları yayımlamaq, hər yaş təbəqəsinə
aid verilişlər vaxtı tamaşaçıya göstərmək lazımdır. Analara poliklinikalarda,
qadın məsləhətxanalarında bukletlər paylanmalıdır. Düzdür, ara-sıra belə
bukletlərə rast gəlirəm, amma çox deyil, arenanı genişləndirmək lazımdır”.
Şəbnəm
Mehdizadə