• çərşənbə axşamı, 19 mart, 11:24
  • Baku Bakı 8°C

C hərfiylə başlayan birisi

16.09.19 13:00 3790
C hərfiylə başlayan birisi
Taxta-şalban taciri Kristofer Şröderin arabası Sis­­to kəndindəki karvansaraya yan alanda axşam düşməkdəydi. Tacir ildə iki-üç kərə yolunu buradan salırdı. Hələ yolda ikən özünü nə isə nasaz hiss elə­diyindən tez yatağa girdi. Amma vəziyyəti yaxşılaşmadığından köhnə tanışı, həkim Luqozinin ardınca adam yolla­dı. Xəstəni müayinə edən həkim dalğın halda sus­du. Sonra isə bildirdi ki, ciddi heç nə yoxdur. Amma hər ehtimala qarşı özüylə kiçik bir şüşədə sidik nü­munəsi götürdü və günü sabah xəstəyə baş çəkə­cə­yini vəd elədi.
Sabahı gün Şröder özünü xeyli gümrah hiss et­diyindən Luqozinin gəlişini gözləmədən yataqdan qalx­dı. Əynini tam geyinmədən təraş olduğu vaxt qa­pı­sı döyüldü. Gələn həkim idi. Üzünü qırxmağın­dan qalmayan Şröder səsləndi: "Gəlin!”.
Sonra isə üzünü həkimə çevirmədən sözünə da­­vam elədi:
- Bu gün əhvalım yaxşıdır. Gəldiyinizə görə sizə minnətdaram. Amma əminəm ki, sizin xidmətinizə bir gərək yoxdur.
Həkim: "Hara belə tələsirsiniz?” - deyə soruşdu və sözlü adam kimi öskürərək əlavə elədi:
- Mən ziyarətinizə tək gəlməmişəm ha.
Geri qanrılan Şröder astanada, həkimin böy­rün­də iri şaqqallı, qırmızı sifətli, bic-bic qımışan və təxminən qırx yaşlarında bir kişi gördü.
Özündən və hökmündən arxayın biri kimi tanı­nan Şröder çaşqınlıq və sual dolu baxışlarını həki­mə zillədi.
- Dostumdur, adı Valerio Melitodur, - deyə dok­tor onu təqdim elədi. - Buradan çıxandan sonra daha bir xəstəyə baş çəkəcəkdim, odur ki, don Valerio­dan mənə yoldaşlıq etməsini istədim.
Şröder quru tərzdə dilləndi:
- Lap əcəb eləmisiniz. Keçin, oturun.
Həkim, bir növ üzrxahlıq edərmiş kimi, sözünün ar­dını gətirdi:
- Onsuz da bu gün müayinəyə bir gərək yoxdur. Sidik örnəyi təmiz çıxdı. Ancaq zəli qoymaqla siz­dən qan almam heç fəna olmazdı.
- Zəliylə qan almaq? Buna nə gərək varmış?!
Həkim onu razı salmağa çalışdı:
- Bunun sizə ancaq faydası toxunar, çünki ondan sonra özünüzü fərqli bir adam kimi hiss edəcək­si­niz. Zəli çalışqan insanlara həmişə müsbət təsir göstə­rir. Cəmi-cümlətanı ikicə dəqiqə vaxtınızı alacaq bu.
Bunu deyən Luqozi plaşının altından içində üç zəli olan şüşə qabı çıxardı. Onu masanın üstünə qo­yub, dedi:
- Bunlardan hər biləyinizə birini qoyun. Bir az saxlayın, özləri damarınızı tapacaqlar. Nə gizlədim, iyirmi ildir müalicə işiylə məşğulam, amma əlimə zə­li alanda özüm də hələ çimçişərəm.
Şröder soyuqqanlı tərzdə dedi:
- Verin görüm onu.
Şüşə qabı əlinə alan tacir çarpayıda əyləşdi, bir cüt zəlini necə məharətlə biləyinə qoydusa, görən deyərdi ki, bütün ömrü boyu yəqin bu işlə məşğul olub. Həkimin naməlum tanışı hələ də gen plaşını so­yunmamışdı. O, başından çıxartdığı şlyapanı və əlindəki uzunsov bağlamanı bu ara masanın üstünə qoy­du. O heyndə bağlamadakı əşyadan metal cingiltisi gəldi.
Bu adamın ta əvvəldən bəri Şröderdən uzaq dur­maq məqsədiylə kandara yaxın küncdə oturması ev sahibinin qəlbini gizli bir təlaş hissiylə doldurdu.
Keçib, nədənsə dostunun yanında əyləşən Lu­qo­zi dedi:
- Sizin bəlkə heç ağlınıza da gəlməz, amma don Valerio sizi tanıyır.
Zəlilər qanını rahatca sümürsün deyə, halsızla­şan biləklərini ovucları tavana baxacaq şəkildə dö­şə­yin üstünə qoyaraq oturan Şröder dilləndi:
- Necə tanış olduğumuz heç yadıma gəlmir.
Sonra da əlavə elədi:
- Bu səhər yağış yağmır ki, Luqozi? Heç pəncə­rə­dən bayıra da baxmamışam. Yağış yağsa, görə­cə­yim o qədər işin hamısı tökülüb, qalacaq.
Həkim bu məsələyə sən deyən önəm vermədiyindən ağı­zucu dedi:
- Yox, yağmır. Don Valerio dedi ki, sizi tanıyır və təkrar sizinlə görüşməyə can atır.
Melito naxoş və boğuq bir səslə dilləndi:
- İzninizlə izah edim: indiyədək sizinlə şəxsən ta­nışlıq şərəfinə nail olmamışam, ancaq sizinlə bağ­lı mən elə şeylər bilirəm ki, bunlar yatsanız, heç yuxunu­za da girməz.
Biganəlik sərgiləyən Şröder dedi:
- Heç bilmirəm buna nə deyim.
Melito davam elədi:
- Üç ay əvvəl olub bu. Xatırlamağa çalışın: üç ay əvvəl siz arabanızla köhnə sərhədin yanındakı yol­dan heç keçmisiniz?
Şröder dedi:
- Ola bilər. Ancaq bunu da dəqiq xatırlamıram.
- Bəs döngələrdən birində sürüşüb, yoldan çıx­dı­ğınız necə, xatirinizə gəlir?
Çağırılmamış qonağı soyuqqanlılıqla süzən ta­cir razılaşdı:
- Hə, gəlir.
- Onda təkərlərdən biri yoldan çıxmışdı və at nə qədər əl­ləşsə də, o təkəri təkrar yola qaytara bilməmişdi.
- Hə, məhz belə də olmuşdu. Bəs siz onda ha­ra­daydınız?
Qəhqəhə çəkərək, həkimə göz vuran Melito de­di:
- O məqama bir azdan gələcəyəm. Arabadan enmənizə rəğmən, siz də təkəri yola oturda bilmədiniz.
- Həqiqətən də. Həm də o gün göylər şıdırğı yağış tö­kürdü.
Özündən razı görünən Melito bunu təsdiqlədi:
- Həm də nəyi var! Siz təkərlə hıqqanıb-nıqqa­nanda hündürboylu, qarayanız, qəribə bir kişi sizə yaxınlaşmadı ki?
Əlini yelləyən Şröder dedi:
- Nə isə yadıma gəlmir. Bura baxın, Luqozi, bu zəlilərlə mən hələ çox belə oturacağam? Lap qurba­ğa kimi şişiblər zalımlar. Bezdim axı lap, ba­yaq da sizə dedim ki, işim-gücüm başımdan aşır mənim.
Həkim onu dilə tutdu:
- Bir-iki dəqiqə də dözün. Bir az da səbr edin, əziz Şröder! Bədəninizdə baş verəcək müsbət dəyişiklikləri sonradan özünüz də eti­raf edəcəksiniz. Hələ saat heç on deyil, qar­şıda görün bir nə qədər vaxtınız var hələ!
Don Valerio isə israrla öz söhbətinə davam edir­di:
- O hündürboylu, qarayanız adamın başında si­lin­drə bənzər bir şlyapa yox idi ki? Yeridikcə o papaqdakı kiçik zınqırovun cin­gil­də­di­yini necə, xatırlayırsı­nızmı?
Şröder dilləndi:
- Hə-ə, indi xatırladım. Amma bütün bunların bizə nə dəxli var axı?
Melito dedi:
- Heç bir dəxli yoxdur. Demək istəyirdim ki, sizi məhz onda görmüşdüm və yaddaşım da yetərincə güc­lü­dür. Çox təəssüf ki, həmin gün mən çox uzaqdaydım, ara­mızda bir yarğan və haradasa beş yüz metrlik mə­safə vardı. Bir ağacın çətiri altda yağışdan qoru­nanda seyr eləmişdim bütün bunları.
Ona çatdırmaq istədiyi bir mətləb varsa, bunu uza­dıb-çürütmədən, birbaşa deməsinin daha uyğun olacağını Melitoya bildirərmişcə­sinə Şröder sərt şə­kil­də soruşdu:
- Kim idi axı o adam?
- Haradan bilim onun kim olduğunu? Axı uzaqdan müşahidə edirdim sizi. Bəs sizcə, kim idi o adam?
Tacir dedi:
- Avara-səfilin biriymiş də yəqin! Mənə elə gəldi ki, o, lal-kar biridir. Ondan ya­xın­laşıb, kö­mək etməsini istədiyimdə gücənərək cı­rıl­tı­ya­bənzər səslər çıxartdı və mən bundan heç nə anlamadım.
- Sonra isə siz ona tərəf yönəldiniz, o, geri-geri çə­kildi, siz də qolundan tutub itələ­məklə onu ara­ba­n­ı birlikdə dartmağa məcbur elədiniz. Belə oldu, ya yox? Gerçəyi söyləyin.
Şübhəyə qapılan Şröder o ara lap özün­dən çıxdı:
- Bütün bunların nə mənası var axı? Mən ona bir yamanlıq eləmədim ki? Əksinə, hələ ovcuna iki lirə də basdım.
Melito pıçıltıyla həkimdən soruşdu:
- Eşitdiniz də?
Sonra səsini yüksəldərək Şröderə dedi:
- Bəli, bütün bunların heç bir mənası yoxdur. Ancaq mənim hər şeyi gördüyümlə razılaşmalısınız.
O ara tacirin üz-gözünün bürüşdüyünün fərqinə varan həkim onu sakitləşdirdi:
- Təşvişə qapılmayın, əziz Şröder! Dostum don Valerio bu cür zarafatları xoşlayır. Sizi də bir azca karıxdırmaq istədi sadəcə.
Melito həkimə tərəf qanrıldı və başıyla bu deyi­lənləri təsdiqlədi. Bunu edərkən onun plaşının ətəyi aralandı və gözlərini əsla ondan çəkməyən Şröderin rəngi tamamilə avazıdı. Onun səsindəki sayğı çaları bayaqdan bəri ilk dəfə azaldı:
- İnciməyin, don Valerio, amma niyə üzərinizdə silah daşıyırsınız ki? Onu girişdə təhvil də verə bi­lərdiniz? Səhv etmirəmsə, buralarda belə bir adət var.
Bundan peşman olduğunu bildirməkdən ötrü Me­lito bir əliylə alnına şillə vurub, uca səslə dilləndi:
- Allah xətrinə, günahımdan keçin! Məni düzgün başa düşün. Adətən, üstümdə silah-filan daşımadı­ğım üçün indi də bunu tamam unutmuşam. Guya bu gün bu mahalı at belində gəzib-dolanacaqdım bir az.
Bunları səmimi deyib, başını sağa-sola yelləsə də, nədənsə tapançasını belindən açmırdı o. Sonra daha bir sual verdi:
- O avara-səfil adam sizə necə təəssürat bağışladı, maraqlıdır?
- Sizcə, necə təəssürat bağışlaya bilərdi ki? Ağzınızda "avara-səfil” deyirsiniz də.
- Bəs o hər addım atdıqca cingildəyən zınqırov­dan ətrafa yayılan səsin nə mənası vardı, sizcə?
Özünə qurulan tələdən yayınmağa çalışır­mış ki­mi Şröder hər sözü ölçüb-biçərək dilləndi:
- Düşündüm ki, qaraçıdır o. Başqalarının diqqətini çəkmək üçün onların zınqırovdan yararlandığına bir neçə dəfə şahid olmuşam çünki.
Bu qənaətdən hədsiz xoşhallanmış kimi görü­nən Melito çığırdı:
- Deməli, qaraçı, hə? Siz onu bir qaraçı san­mış­dı­nız, eləmi?
Şröder narazı halda Luqoziyə sarı çöndü:
- Nə oyundur ey, bu belə? Niyə məni sorğu-sua­la tutub bu adam? Əzizim Luqozi, bu oyunlardan ta­mam bezdim mən. Nə istədi­yinizi açıq deyin, mən də işimi bilim də.
Karıxan həkim ona ürək-dirək verdi:
- Təlaşlanmayın, siz Allah.
Səsini başına atan Şröder dedi:
- Əgər o avara-səfilin başına bir bəla gə­libsə və bunun təqsirini də məndə görürsünüz­sə, bunu açıq-aşkar söyləyin, cənablar. Səmimi söyləyin ki, mən də bi­lim. Yoxsa onun öldürüldüyünümü demək istəyir­si­niz?
Özünü yaranmış durumun ağası sanan Melito hırıldayaraq dedi:
- Ölüb-öldürülməkdən söhbət getmir, ca­nım! Bu har­dan gəldi ağlınıza? Qanınızı qa­ralt­dımsa, baxın, bu­nu özümə əsla bağışlama­ram. Həkim dostum mənə dedi ki, Kavaler or­deninin sahibi Şröder kəndə gə­lib, gedək onun ziyarətinə. Mən də: "Onu tanıyıram” de­dim. O da "Lap yaxşı, sizi görsə, lap sevinər” dedi. Əgər istəmədən qanınızı qaraltdımsa, buna dərindən təəssüf edi­rəm...
Tacir əbəs yerə özündən çıxdığını anladı:
- Əslində əsəblərimi cilovlaya bilmədiyim üçün mən sizdən üzr istəyirəm. Özümü istinta­qa çəkilən bi­ri kimi hiss elədim. Əgər nə isə baş veribsə, onu uzatmadan, maneəsiz söylə­yin, getsin də.
Həkim bu yerdə ehtiyatla söhbətə qoşul­du:
- Əslinə qalanda, həqiqətən də bir iş baş verib.
Az əvvəl coşub, özündən çıxdığı dəm yerindən sürüşən zəliləri təkrar əvvəlki yerlərinə qoyan Şröder artıq özündən əmin bir tərzdə xəbər aldı:
- Bir şikayət-filanmı? Mənə qarşı şübhə doğu­ran nə isə var ki?
Həkim öz dostuna üz tutdu:
- Don Valerio, bunu sizin açıqlamanız yerinə dü­şərdi.
Melito razılaşdı:
- Elə olsun. O gün arabanı dartmağa kömək edən adamın kimliyindən agahsınızmı?
- Vallah və billah, bilmirəm. Buna daha neçə kə­­rə and içim?!
Melito başını tərpətdi:
- Sizə inanıram. Əslində demək istəyirdim ki, onun kim ola biləcəyi barədə hər hansı təxminləriniz varmı?
- Haradan bilim? Ya bir qaraçıydı, ya da ava­­ragorun biri...
- Xeyr, o qaraçı-zad deyildi. Bəlkə keçmiş­də qa­­raçı olubmuş, amma artıq... deyildi. Düzünə qalsa, o adam "C” hərfiylə başlayan birisiydi.
Yaddaşını ələk-vələk edən və üzündə bir təx­min axtarışı sezilən Şröder deyilən cümləni təkrar­la­dı:
- "C” hərfiylə başlayan birisi?
Üzündə şux təbəssüm dolaşan Melito təsdiqlədi:
- Hə, məhz "C” hərfiylə başlayan.
Düzgün cavabı tapdığından çöhrəsi tamamilə işıq­lanan Şröder soruşdu:
- Canimi?
Don Valerio qəhqəhə çəkdi:
- Cani? Bu, heç də fəna variant deyil ha! Ka­va­ler Şröderin zarafatcıl biri olduğunu mənə deyərkən, siz tamamilə haqlıymışsınız, Luqozi!
Həmin dəm pəncərənin o biri üzündən baş­la­yan yağışın səsi eşidildi. Tacir qətiyyətlə zəliləri bi­lə­­yindən götürüb, şüşə qaba qoyaraq dedi:
- Yağış da başladı, mən artıq yola çıxma­lı­­yam, yox­­sa bütün işlərim tökülüb, qalacaq.
Ancaq Melito israrla ona xatırlatdı:
- "C” hərfiylə başlayan birisi.
Bunu deyib, gen plaşının altında qurda­lan­ma­­ğa başladı.
- Sizə dedim ki, bilmirəm də. Əgər deyə­cək bir sö­zünüz varsa, söyləyin... "C” hərfiylə başlayan bir şey?.. Bəlkə "cəngavər”? – deyən tacirin səsində bir istehza çaları sezildi.
Melito ilə həkim yanaşı dayanaraq, kürəklərini qa­pıya söykəmişdilər. Heç birinin üzündən təbəssüm yox, zəhm yağırdı. Melito ağır-ağır sözə başladı:
- O nə "cani”ydi, nə də "cəngavər”. O – cüz­zam­lı biri idi.
Rəngi-rufu kağız kimi ağaran tacir gözlə­rini bu iki nəfərə dikib, durmaqdaydı.
- Hə, nə olsun axı? Hətta cüzzamlı olsa belə?
Don Valerionun arxasında ürkəkcəsinə gizlə­nən həkim Luqozi dedi:
- Təəssüf ki, onun cüzzam xəstəsi olmasına hər hansı şübhə yoxdur. İndi sizin də cüzzama tutulma­nız qədər.
Qəzəbdən titrəyən tacir ona çımxırdı:
- Bəsdir! Rədd olun buradan! Belə zara­fat­ları başım heç götürməz! İkiniz də rədd olun!
O məqamda don Valerio plaşının altındakı tapan­ça­nın lüləsini tacirə göstərməyə məcbur qalaraq de­di:
- Mən – bu kəndin həkimiyəm, hörmətli Şröder. Sa­kitləşməniz məsləhətdir.
Şröder də çımxırdı:
- Kimlə çilingağac oynadığınızı mən indi sizə göstə­rə­rəm! Məndən başqa nə istəyir­si­niz?
Mümkün hücumu dəf etmək məqsədiylə Melito gözlərini tacirdən çəkmirdi artıq. Şröde­rə dedi:
- Bu paketdə sizin üçün gətirdiyimiz zın­qırov da var! İndicə bu karvansaranı, sonra kəndi, daha sonra isə krallığımızı tərk edənə qədər siz bu zınqırovu cingildədəcəksiniz.
- Zınqırovu, eləmi? İndi sizə göstərərəm mən o zınqırovu! - deyə var səsiylə bağırmağa çalışdı Şrö­der, çünki eşitdiyi bu son hədələr canına əsl üşütmə salmışdı onun. Artıq fərqindəydi ki, dünən onu müayinə edən həkim hansısa şübhəyə qapıldığı üçün gedib bu xəbəri kəndin hakiminə çatdırmışdı. Sırf bir təsadüf ucbatından kənd hakimi üç ay əvvəl tacirin bir cüzam xəstə­si­nin qolundan tutdu­ğuna şahid olmuşdu və Şröderlə bağlı hökm bu üzdən ləngimədən qüvvəyə minmişdi. Zəlilərin qoyul­ması isə diqqəti sırf bu məsələdən yayındırmaq üçün imiş.
Bu­na rəğmən, dilləndi:
- Bununla bağlı sizin hökmünüzə mənim bir ehtiyacım yox­dur, sarsaq hərflər. Mən sizə göstərəcəyəm, gö­rəcəksiniz ki...
Üzündə şeytani bir təbəssüm dolaşan Melito ona göstəriş verdi:
- Pencəyinizi geyinin. Geyinin və rədd olub ge­din bu­ralardan!
Əvvəlki qüruru nisbətən sarsılan Şröder dedi:
- İmkan verin barı əşyalarımı yığım! Yır-yığış­dan sonra gedəcəyəm, heç narahat ol­ma­yın.
Hakim ona sərt xəbərdarlıq elədi:
- Əşyalarınız yandırılacaq. Təkcə zınqıro­vu özünüzlə götürə bilərsiniz.
Bayaqdan özünə hədsiz güvənən Şröder artıq əl boyda uşaq kimi hakimə yalvarmağa başladı:
- Necə yəni? Barı paltarlarımı, pullarımı götü­rüm... Onlar da olmaz ki?
- Gödəkçə və plaşı götürə bilərsiniz. Ge­riyə qa­lanlar isə yandırılacaq. Araba ilə at artıq külə çevrilib.
Tacir kəkələdi:
- Necə yəni? Bununla nə demək istəyir­siniz?
Onun bunca ümidsizliyə qapılmasından həzz du­yan hakim dilləndi:
- Mövcud qanunun tələblərinə görə, atınız və arabanız yandırılıb. Hər halda siz cüzam xəstəsinin şəxsi at arabasında diyar-diyar dolaşacağını düşünmürsü­nüz, elə deyilmi?
Bunun ardınca acı qəhqəhə çəkən hakim tacirin üstünə şeşələndi:
- Haydı, tərpən! Get buralardan! Yoxsa elə sa­nır­san ki, burada saatlarca oturub sənin nazınla oy­namalıyam?! İtil gözümdən, iyrənc köpək!
Silahın hədəfinə çevrilən Şröder qapıdan çıxdı­ğı zaman başını önünə əymişdi, baxışları kütləşmiş, çənəsi sallanmışdı, kötüyü xatırla­dan bədəni isə dur­­madan titrəyirdi.
Melitonun: "Zınqırov qaldı!” bağırması onun ürə­yi­ni lap yerindən oynatdı: hakim ba­yaqdan bəri əlin­də tutduğu sirli bağlamanı ye­rə tullayınca, ondan me­­tala xas cingilti qopdu.
- Boynuna tax onu! - deyə əmr elədi Meli­to. - Cəld tər­­pənməsən, gülləyə tuş gələcək­sən!
Şröderin əlləri necə aramsız titrəyirdisə, haki­min buyruqlarını tez-tələsik icra eləyə bil­mir­di. Am­ma hər şeyə rəğmən, zınqırovun qa­yışını birtəhər boy­nuna taxdı və o, hər qımıl­dadıqca qarnına qə­dər sallanan zınqırov da cin­gildəməyə başladı.
- Zınqırovu əlində tut və yaxşıca titrət! Sözə bax da, ay öküz! Gördün, necə yaraşıqlı bir cüzamlı ol­dun? – deyən don Valerio ki­na­yə­sin­dən qalmadı.
Bu iyrənc səhnədən diksinib, karıxan həkim isə bir küncə sığınmışdı.
Şröder taqətsiz addımlarla pilləkənlə aşa­ğı en­mə­yə başladı. Başı küçələrdə avaralanan sarsaqla­rınkı kimi gah o, gah bu tərəfə əyilirdi. İki pillə enən­dən sonra o, geri çönüb baxışla­rıyla həkimi axtarıb tapdı, uzun-uzadı onun gözlərinin düz içinə baxdı, durdu.
Həkim mızıldandı:
- Məndə günah yoxdur. Bu, bir bədbəxtlik idi, oldu, həm də böyük bədbəxtlik oldu!
Hakim isə onu, eynilə bir heyvan kimi, qovurdu:
- Haydı, tərpən! Zınqırovunu çalmağı isə əsla unut­ma! Qoy sənin gəlişindən hər kəs agah olsun!
Üzünü önünə çevirən Şröder pilləkənlə en­məyə başla­dı. Az sonra o, karvansaranın dar­vazası­na yetişdi, ora­dan isə ağır addım­lar­la kənd meydanına tərəf üz tutdu.
O, yaxınlaşdıqca, qarşısındakı insanlar aralanıb, yol ve­rirdilər ki, maneəsiz keçib-gedə bilsin. Meydan isə həm iriydi, həm də uzun.
Şröder artıq sərt şəkildə silkələyirdi öz zınqıro­vu­nu. Ondan da duru və şux bir səs qopurdu hər dəfə: zınq-zınq-zınq.
Dino BUTSATİ
Dilimizə çevirdi: Azad Yaşar


banner

Oxşar Xəbərlər