Böyüklük mücəssəməsi
Azərbaycan dilinin izahlı lüğətində deyilir ki, kişilik sözü mənlik,
mərdlik, hünər, heysiyyət anlamı verməklə yanaşı, bir mənası da "sözündə sabit
adam, sözünə sahib adam” deməkdir. Kişilik yalnız qeyrət və namus
hərəkətlərində deyil, həm də Vətən və xalq təəssübündə, adamlara olan
münasibətlərdə, insanın amal və fəaliyyətində, bir sözlə, həyatda, işdə,
praktikada da öz əksini tapmalıdır.
1993-cü ilin iyun ayı... Vəziyyət gərgin, son dərəcə çətin və
mürəkkəb, böhran üçündə olanda, iqtisadi və sosial problemlər, müşkül və həlli
çətin olan məsələlər aşıb-daşanda, intizam və əmək ahəngi pozulanda,
özbaşınalıq, dərəbəylik, cinayət, milli ədavət qol-budaq atanda, bizə qarşı
elan olunmamış müharibə nəticəsində torpaqların xeyli hissəsinin əldən getdiyi
bir məqamda və ən nəhayət, ölkəmizin parçalanmaq təhlükəsi yarananda, xalq öz
ümidini ancaq Azərbaycanın xilaskarı, ümummilli liderimiz və öndərimiz Heydər
Əliyevdə tapdı. Xalq vahid nöqtəyə gəldi - "bizi bəlalardan yalnız bu kişi
qurtara bilər” dedi.
Türk dünyasının tanınmış oğlu Oljas Süleymanov yazır: "Mən əminəm ki,
80-ci illərin axırları, 90-cı illərin əvvəllərində Heydər Əliyev Azərbaycana
rəhbərliyi davam etdirsəydi, nə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə, nə də
Sumqayıt hadisələrinə yol verilməzdi. 1990-cı ilin yanvarında general
Varennikovun tankları Bakıya yeridilməzdi. 1992-93-cü illər müharibəsində
Qarabağ itirilməzdi”.
Həmin fikirləri təsdiqləmək və Heydər Əliyevin xilaskarlıq
missiyasını sübuta yetirmək üçün onun xalq, millət, dövlət qarşısında
xidmətlərini göstərən kişilik salnaməsinə nəzər salsaq, fikirlərimiz daha
kəsərli olar.
Mikoyanı Astaradan necə qovdular?
1964-cü ilin payızında SSRİ Ali Sovetinin sədri, "İliçdən-İliçə”
(V.İ.Lenindən L.İ.Brejnevədək) yaltaqlıq yolu keçən Anastas Mikoyan Azərbaycana
istirahətə gəlir. Onun üçün respublikanın cənub rayonu Astaranın Gijəbə
qəsəbəsində gözəl bir istirahət yeri ayrılır. Dağların əhatəsində, təmiz havada
gəzən Mikoyan hərdən qədim tarixi abidələrimiz olan yerlərə, qəbiristanlıqlara
və kurqanlara səyahət edir. Oradakı qədim abidələrə öz heyranlığını gizlədə
bilmir. Azərbaycanın o vaxtkı rəhbərindən soruşur ki, bu ərazidə əhali niyə
seyrəkdir? Yaxşı olmazmı ki, buraya erməni ailələri də köçürülsün? Zavallı
ermənilər əzab içində yaşayırlar, yerləri darısqaldır.
Mikoyan təklif edir ki, rayon mərkəzində fəallar yığıncağı keçirilsin
və onun iştirakı ilə qərar qəbul edilsin ki, "beynəlmiləlçilik və humanizm
prinsiplərinə sadiq qalan yerli əhali həqiqətən erməni ailələrinin bu yerə
köçürülməsini hökumətdən xahiş edir”. Çox keçmir ki, əhali Gəzənçay deyilən
yerə toplaşıb rayon mərkəzinə gedən avtomaşınların qabağını kəsir. Hətta uşaqlı
qadınlar öz körpələrini belə yolun ortasına qoyub Mikoyanı rayon mərkəzinə
buraxmırlar. İzdihamı görən Mikoyan respublika rəhbərindən bunun səbəbini
soruşur. İzah edirlər ki, əhali erməni ailələrinin bu ərazidə yerləşdirilməsi
barədə fikrinizə etiraz əlaməti olaraq, sizi rayon mərkəzinə buraxmaq istəmir.
Mikoyan aksiya təşkilatçılarının həbs olunması barədə göstəriş verir.
Təşkilatçılardan bir neçəsini gətirib rayon KQB-sinin təcridxanasına salırlar.
Gecə yarısı rayon KQB-sinin sədri onların yanına gəlib bildirir ki, bizim
yuxarı təşkilatdan - Heydər Əliyevdən tapşırıq gəlib ki, etiraz aksiyasını
davam etdirəsiniz. Bu çirkin sövdanın baş tutmadığını görən Mikoyan bərk
qəzəblənir və rayonu tərk edir...
Başqa
bir misal...
1967-ci ilin isti bir yay günündə Azərbaycanın
əyalət şəhəri Xankəndində baş vermiş dəhşətli qətl hadisəsi erməni vəhşətini
bir daha nümayiş etdirmişdi. Həmin gün atıcı silahlarla yaraqlanmış ermənilər
günün-günorta çağı şəhərin mərkəzində dustaq maşınına hücum edərək onu aşırmış,
üç nəfər azərbaycanlı məhkumu qətlə yetirmişdilər. Vilayətin rəhbərliyi
ermənilərin törətdiyi bu qanlı hadisəni ört-basdır etmək, azərbaycanlıların
qanını batırmaq üçün dəridən-qabıqdan çıxırdı.
Heydər Əliyevin Azərbaycan DTK-sının sədri kimi
həmin günlərdə özünü necə təmkinli aparması, erməni və rus zabitləri ilə
apardığı ciddi və dərin müzakirələr o zaman hadisə ilə əlaqədar təhqiqat-işçi
qrupunun tərkibində olan Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Vəli Axundovu,
Nazirlər Sovetinin sədri Ənvər Əlixanovu, Ali Sovetin sədri Məmməd İskəndərovu
və digər rəsmi şəxsləri əsla maraqlandırmamışdı. Sonralar ermənilər özləri
etiraf etmişdilər ki, əgər Heydər Əliyev o zaman DTK sədri kimi Xankəndinə
gəlməsəydi, o qanlı cinayətin üstü ört-basdır ediləcək və ermənipərəst
rəhbərlər isə hələ çox at oynadacaqdılar.
Budur Vətənə, xalqa, hələ doğulmamış sabahlarımıza
kişilik nümunəsi - böyük bir millətin əzab buzlarını əritmək üçün özünün bütün
varlığını təkbaşına ocaq kimi yandırmaq kişiliyi...
1990-cı ilin əvvəli... Müstəqillik uğrunda
mübarizəyə qalxmış xalqımız 20 Yanvar faciəsi ilə qarşılaşdı. Bu zaman qanlı
faciəni törədən qırmızı imperiyaya qarşı Moskvada etiraz yürüşünə çıxan 10
minlərlə azərbaycanlının ön sırasında Heydər Əliyev durmuşdu. Kişilik lazım idi
ki, bütün təqiblərə baxmayaraq, həyatını təhlükə qarşısına qoyasan, xalqın
səsinə səs verərək yeni, müstəqil Azərbaycan uğrunda mübarizəyə qoşulasan.
Tezliklə Vətənə, öz doğma diyarı Naxçıvana qayıdışı xalq hərəkatının daha da
alovlanmasına səbəb oldu. Milli lider Naxçıvandan müstəqillik uğrunda hərəkata istiqamət
verərək Azərbaycanın istiqlal mübarizəsində böyük rol oynadı. Xalqımız azadlığa
qovuşdu. Onun sayəsində Naxçıvan o zaman bütün Azərbaycan üçün milli azadlıq və
milli dövlət quruculuğu nümunəsi göstərdi. İçimizdən olan bəzi manqurdlar onu
təqib etmiş, ona qarşı sui-qəsd əməlləri törətməyə çalışmış, tutduğu yoldan
çəkindirmək istəmişdilər. Əvvəlkiləri saymasaq, ikinci dəfə ölkə rəhbərliyinə
qayıtdıqdan sonra Heydər Əliyevə qarşı 3 dəfə hazırlanaraq planlaşdırılan
sui-qəsd cəhdi puça çıxmışdır. Bütün bunlar təsadüfən yox, bəlkə də Tanrının bu
böyük kişini xalq üçün qoruyub saxladığından baş tutmamışdır. Bütün
hədə-qorxulara kişi kimi sinə gərərək hətta ölüm təhlükəsi gördükdə belə geri
çəkilməmiş, heç zaman mövqeyini dəyişməmişdir.
Ən
ağır məqamda da özünü yox, xalqı düşünmək
Yadınızdadırmı?.. 1990-1993-cü illərdə Naxçıvan
Muxtar Respublikası Ali Məclisinin və Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin
sessiyalarında müzakirə olunan məsələlərdə Heydər Əliyevin fəal, düzgün,
hadisələrin gedişatına obyektiv münasibətinin o dövrün respublika rəhbərliyi və
onların əlaltıları tərəfindən riyakarcasına qarşılanması... Lakin kişilik
mücəssəməsi olan Heydər Əliyev bütün təqiblərə, bəzən iftiralara dözərək öz
sözünü açıq-aydın söyləməyə nail olmuşdur. Həm də maraqlı cəhət burası idi ki,
həmin nankorlar öz "karyerlərinə” Heydər Əliyevin çörəyi ilə nail olmuşdular.
A.S.Puşkinin "Kapitan qızı” əsərində təsirli bir
səhnə var: Qarlı, boranlı, şaxtalı bir gündə dilənçi kökündə çılpaq olan bir
adama zabit Qrinyov bir stəkan şərab verir, çiyinlərinə kürk atır ki, donub
ölməsin. Sən demə, bu, hakimiyyətə qarşı çıxıb, üsyana rəhbərlik edən Puqaçov
imiş. Sonralar isə o, əsir alınmış Qrinyovu tanıyır və azad edir. Bir də onlar
Moskvada, Kreml qarşısındakı meydanda, Puqaçov edam edilərkən bir-birlərini
görürlər. İzdiham içində olan Qrinyov ona baş əyir. Bax, budur əsil kişilik
nümunəsi.
2003-cü il aprelin 21-də Respublika Sarayında baş
vermiş hadisə də xalqının dahi oğlunun bir növ kişiliyini, böyük mərdanəliyini
göstərdi. Bilirsinizmi bu, nə deməkdir? Bu, hər şeydən əvvəl ağrıların-acıların
qarşısında mərdlik, kişilik nümunəsi göstərməkdir. Təbii ki, hər kəs buna tab
gətirməz. Gərəkdir ki, Heydər Əliyev qətiyyətinə, düşüncəsinə, təfəkkürünə,
iradəsinə, xarakterinə malik olasan ki, ən ağır məqamda belə özünü yox,
millətini, xalqını, gözləri sənə dikilən minlərlə insanı düşünəsən, onların
narahatlığını duya biləsən. Bax, bu mənada Böyük Öndərimiz də bir vaxtlar
deyirdi: "Görünür, təbiətin özü mənə
hansısa bir qüvvə verib. Xarakterim isə qüvvə və bacarığımı səfərbərliyə almağa
vadar edir”.
Heydər Əliyev kişiliyi xalqımızın tarixi üçün o
qədər böyük nümunədir ki, biz onu zaman-zaman yaşatmaqdan ötrü ideyalarını
beynimizə, ruhumuza, əqidəmizə, mənəviyyatımıza həkk etməliyik. Çünki Heydər
Əliyev Azərbaycan deyilən bu müstəqil məmləkətin qurucusu olmaqla, əbədiyaşarlığımızın
simvoludur.
Ruhun şad olsun, Böyük Öndər!
FÜZULİ İbrahimzadə
Azərbaycan
Respublikası Fövqəladə Hallar
Nazirliyinin
Akademiyasının Humanitar fənlər
kafedrasının
dosenti, tarix üzrə fəlsəfə doktoru