“Bu ayda həm ifratdan, həm də israfdan uzaq durmaq lazımdır”
"Tutdum orucu iramazanda
Qaldı iki gözlərim qazanda”
Ramazan ayı insanın həm fiziki, həm də mənəvi
baxımdan təmizləndiyi aydır desək, yanılmarıq. Bəziləri düşünür ki, Ramazan ayı
insanın nəfsi, iradəsi ilə imtahanıdır. Çünki insan bu ayda dünya nemətlərindən
uzaq qalmağı, nəfsini tərbiyələndirməyi, iradəsinə sahib çıxmağı, aclığa dözümlü
olmağı öyrənir. Bir ay boyunca tutulan oruclar insan sağlamlığı üçün də çox
böyük əhəmiyyətə malikdir. Müsahibimiz, ilahiyyatçı,
şərqşünas, fəlsəfə doktoru Elvüsal Məmmədovla bu ayın mahiyyətindən,
savabından və bu mövzuda sual doğuran bəzi məqamlardan danışdıq.
- İlk olaraq Ramazan ayının
mahiyyəti, əhəmiyyəti haqqında danışaq.
-
Bu ay digərlərindən fərqli olaraq, özünəməxsus xüsusiyyətlərə sahibdir. Hər
şeydən əvvəl, Ramazan, Allahın bərəkət bəxş etdiyi aydır. Bu ayda bərəkət
artır. Həmçinin Quranın bu ayda nazil
edilməsi Ramazan ayını digər aylardan fərqləndirən əsas xüsusiyyətlərdən
biridir. Məhəmməd Peyğəmbərimizin də bildirdiyi kimi, bu ay insanların
bağışlandığı, savabların çoxaldığı ayıdır. Yəni adi günlərdə bir yaxşılıq edən bir
savab qazanırsa, bu ayda savabın sayı 10-a yüksəlir. Duaların qəbul olduğu aydır.
Həm də Ramazan orucun tutulduğu aydır. Bu ayda oruc tutanın iftardakı duası
daha tez qəbul olunar. Tanrı insanları cəhənnəmdən azad edər, cənnətin qapılar
açılar, cəhənnəmin qapıları bağlanar.
- Bu ayda insanlar necə davranmalı, hansı əməllərlə
məşğul olmalıdır?
-
Təbii ki, Allahı razı salacaq, Allahla, həm də başqa insanlarla olan sosial
münasibətlərini yaxşılaşdıracaq əməllərlə məşğul olmalıdır. Hər şeydən əvvəl,
bu ayda oruc tutmalı, Quranı oxumalı, namazlar zamanında qılmalıdırlar. Əlavə
namazlara üstünlük verməli, sədəqə çıxarmalı, bağışlanmaq üçün dua
etməlidirlər. Bunlar qulla Allah arasında imanı zənginləşdirən əməllərdir. Gecə
namazları da bura daxildir. Peyğəmbərimiz buyurub ki, gecə namazları möminin
şərəfidir. Gecə hər kəsin yatdığı bir vaxtda namaz qılmaq, Allaha dua etmək,
onunla danışmaq özü böyük savabdır. O ki qaldı sosial əməllərə, hər şeydən
əvvəl əxlaqımızı gözəlləşdirməliyik. Səbirli olub, danışığımıza,
hərəkətlərimizə fikir verməliyik. Sosiallığımızı artırmaq üçün iftar süfrələri
təşkil etməliyik.
- Ramazanda insan ruhunu necə qidalandırmalıdır?
-
Hər şeydən əvvəl nə üçün oruc tutduğunu bilməlidir. Quranda bildirilib ki,
təqva sahibi olmaq üçün oruc tutmaq lazımdır. Bəs təqva nədir? Təqva möminliyin
ən ali dərəcəsidir. Yəni elə bir dərəcədir ki, insan özünü orda tam fərqli hiss
edir, əməlləri gözəl olur. Təqva hər şeydən əvvəl həyat tərzidir. Hz. Əli belə
bir tərif verir ki, təqva Allahdan qorxmaqdır, Allahın nazil etdikləri ilə
yaşamaq, aza qane olmaq və ölüm gününə hazırlaşmaqdır. Həmçinin təqva bu
dünyada günahlardan çəkinərək yaşamaqdır. Bunun üçün də hər şeydən əvvəl orucu
düzgün tutmaq lazımdır. Yəni yalnız ac və susuz qalmaqla oruc tutulmur. Oruc
olarkən digər əzalarımızın və orqanlarımızın da günah əməllərdən uzaq olmasına
çalışmalıyıq. Ac və susuz qaldığımız kimi, yalan da danışmamalıyıq. Saxtakarlıq
və qeybətdən uzaq olmalıyıq. Haram işlərdən çəkinməli, ürəyimizdə heç kimə
qarşı kin bəsləməməli, hər kəsə xoş niyyətli olmalıyıq. Bunları layiqincə
yerinə yetirə bilsək, tanrının buyurduğu möminlik dərəcəsinə çatmış olarıq.
- Orucu kimlər tuta bilər, kimlər
yox?
-
Orucu o kəslər tuta bilər ki, müsəlmandırlar, həddi-buluğa çatıblar, dinin
buyurduğu qaydalardan agahdırlar. Amma xəstələr, yaşlılar, süd verən analar və
hamilə xanımlar, səfərdə olanlar, ailəsinin ruzisi üçün çətin və ağır işdə
çalışanlar (təbii ki, sonra bunun qəzalarını tutmaq şərti ilə) bir də düşmənə
yaxın olan sərhəd bölgəsində olan əsgərlər orucdan azaddırlar. Çünki onlar daim
ayıq-sayıq, hazır vəziyyətdə olmalıdırlar.
- Orucu pozan əməllər nələrdir?
-
Ümumiyyətlə, insanın daxilinə istər qulaq, burun dəliyindən, istərsə də qida
borusundan nəyinsə şüurlu şəkildə daxil olması orucu pozur. Həmçinin evli
insanların həyat yoldaşları ilə münasibətdə olmaları orucu pozur. Ancaq digər
pis davranışlar - söyüş, qeybət və s. bunlar orucu pozmur, amma savabını
azaldır.
- Deyilənə görə, Ramazan ayı
imkansızlara, yemək və içməyi olmayanlara qarşı şəfqətli olmağı öyrədir. Oruc
tutanlar ac insanları başa düşürmü?
-
Bəli, orucun bu funksiyası da var. Oruc kasıblıq, çətinlik, məhrumiyyət nədir
bilməyən insanlara başqalarının halını anlamağı öyrədir. Təbii ki, əgər insan
tərbiyə almış biridirsə, bir qədər ac qaldıqda, sözün həqiqi mənasında, aclığın
nə olduğunu anlayır. Kasıbların, yeməyə-içməyə heç nəyi olmayanların
vəziyyətini başa düşür.
- İftar süfrələrinə hər cür naz-nemətin
qoyulması nə dərəcədə düzgündür?
-
Əgər insanın niyyəti yaxşıdırsa, Allahın verdiyi ruzi buna imkan verirsə,
gələnlərə daha çox qonaqpərvərlik göstərmək, onları daha çox sevindirmək
baxımından hər cür nemətin qoyulmasında bir problem yoxdur. Amma burada niyyət
özünü göstərmək, ad qazanmaq, var-dövlətini nümayiş etdirməkdirsə, bu, artıq
tanrının qəbul edəcəyi əməl deyil. Hər bir işdə səmimiyyət, niyyət böyük önəm
daşıyır. Tutduğumuz əməldə Allahın razılığını qazanmaq yox, özümüzü göstərmək
məqsədi güdürüksə, bu, yaxşı hal sayılmır. Həmçinin ifrata qaçmamaq da
lazımdır. Süfrədə nə qədər yemək olarsa, insan bir o qədər çox yeyər. Bu isə
sağlamlıq baxımından insanın orqanizminə zərərlidir. Digər tərəfdən isə Ramazan
ayını yemək-içməklə keçirmiş oluruq. Ona görə də, bu ayda həm ifratdan, həm də
israfdan uzaq durmaq lazımdır.
- İftar süfrəsini kimlər verə
bilər və bu süfrələrə kimlər dəvət olunmalıdır?
-
Ümumiyyətlə, kimin ən adi bir şorba, kartof qızartması bişirməyə imkanı
yetirsə, iftar süfrəsi verə bilər. Vacib deyil ki, süfrədə hər cür nemət olsun. Bir
insanın doya biləcəyi qədər yemək olsa, kifayət edir. Çağırılmağa gəldikdə isə
yenə də niyyət ön plana çıxır. Burada hər şeydən öncə, imkanı olmayanları,
yoxsulları, həmin iftar süfrəsində yeyəcəyi yeməyi bəlkə də heç vaxt evində
yeməyənlər çağırılmalıdır. Bu, bizim iftar süfrəsini verməyimizdə nə qədər
səmimi olduğumuzu göstərər. Yoxsa ki, bəziləri iftar süfrəsi təşkil edərək
imkanlıları, dostlarını, qohumlarını çağırır. Hansı ki, həmin insanların buna
ehtiyacı yoxdur. Biz demirik ki, onlar çağırılmasın, sadəcə, əsas diqqət o
yeməyə ehtiyacı olanlara verilməlidir.
- Oruc tutmayanlar bu ayda necə savab qazana
bilərlər?
-
Əgər həqiqətən də sağlamlıqları onlara oruc tutmağa icazə vermirsə, bu zaman
narahat olmasınlar. Çünki Ramazan ayına aid ibadətlər çoxdur. Məsələn, ilk
olaraq iftar süfrələri açsınlar, namazlarını vaxtında qılsınlar, Quran
oxusunlar, bağışlanmaq, tövbə etmək üçün Allaha dua etsinlər. Yaxşı əməllərlə
məşğul olsunlar. Yəni bu ayda oruc tutulmasa belə, başqa ibadətlərlə mənən
təmizlənmək mümkündür. Ümumiyyətlə, oruc tutanlar da, tutmayanlar da bu ayın
bərəkətindən, savabından pay qazanmaq istəyirlərsə, qeybətdən, boş danışıqdan,
bayağı gülüşlərdən, zarafatlardan uzaq olsunlar.
- İftar süfrəsinin savabı varmı?
- Əlbəttə, var. Peyğəmbərimiz buyurub ki, oruc
tutan şəxsə kim iftar verərsə, oruc tutan insan qədər savab qazanar. Yəni ola
bilər ki, insan xəstədir və oruc tuta bilmir. Amma kiməsə iftar verməklə, sanki
oruc tutmuş kimi savab qazanar.
- Fitrə necə çıxarılmalıdır və nə
üçün fitrə verilir?
-
Fitrə, Ramazanın sonuncu günü, səhər bayram namazı qılınanadək çıxarılmalıdır. Bəzi
təşkilatlar, qurumlar var ki, onlar fitrələri toplayıb ehtiyacı olanlara
paylayırlar. Mümkündür ki, kim istəsə, fitrəsini həmin təşkilatlara versin.
Fitrə həm ərzaq məhsullarından, həm də ərzaq məhsuluna uyğun puldan ola bilər. Amma yaxşı olar ki, indiki dövrdə pulla
verilsin. Çünki bəzən görürsən ki, bir ailəyə hamı eyni ərzağı alıb verir. Amma
pul verilərsə, həmin ailə özü ehtiyacı olanı alar. Fitrə ona görə verilir ki, insanlar bayramı
sevincək keçirsinlər. Çünki bayramı hər insan istədiyi kimi keçirə bilmir. Biz
həmin pulu verməklə, insanların bayramının xoş keçməsinə kömək etmiş oluruq.
Fitrənin miqdarına gəlincə, səhv etmirəmsə, bu il adambaşına 5-6 manat civarında
göstərilib. Fitrəni verərkən nəzərə almalıyıq ki, qarşı tərəf bayramını layiqli
şəkildə keçirə bilsin. Biz fitrə verməklə həm də, Ramazan ayı ərəfəsində etmiş
olduğumuz səhvlərin, qüsurların üstünü örtmüş oluruq.
Günel Azadə