BMT Azərbaycanın haqlı tələbini gündəmə gətirdi
Beynəlxalq Millətlər Təşkilatının ötən il keçirilən iclasında qurumun
fəaliyyəti ciddi tənqid edildi. Hətta təşkilatda islahatların həyata keçirilməsinin
zəruriliyi vurğulandı. BMT-nin baş katibi Antonio Quterreşin ötən gün təşkilatın
2018-ci il üçün fəaliyyət planı ilə bağlı açıqladığı istiqamətlərdə bu
tənqidlər deyəsən öz əksini tapmağa başlayıb.Baş katib bu istiqamətlər arasında Yaxın Şərqdəki davam edən,
Avropadakı "dondurulmuş" münaqişələrin nizamlanmasının, Myanma və
Banqladeşdə qaçqınların problemlərinin yer aldığını deyib: "Mövcud problemləri
həll etmək üçün təhlükəli millətçilik dalğasının qarşısını almaq, müvafiq
vasitəçi təşəbbüsləri, o cümlədən Normand formatını və Şərqi Ukrayna üzrə
Üçtərəfli Kontakt qrupunu, Dağlıq Qarabağ üzrə ATƏT-in Minsk qrupunu, Gürcüstan
üzrə Cenevrə beynəlxalq müzakirələrini və "Dnestryanı üzrə 5+2"
prosesini canlandırmaq lazımdır”.
Uzun illərdən bəri Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ probleminin həlli ilə bağlı
hər tribunadan səsləndirdiyi haqlı tələbi artıq beynəlxalq təşkilatlar
tərəfindən də dilə gətirilir. BMT baş katibinin bu açıqlamasını indiyədək
mövcud olmuş ikili standartların etirafı hesab etmək olarmı?
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında politoloq Tofiq Abbasov bildirdi ki, millətçilik dalğasının
məhdudlaşdırılması bütünlüklə beynəlxalq birliyin vəzifəsidir: "Bu məsələdə BMT
ən bacarıqlı bir təşkilat kimi gərək bir proqram üzərində çalışsın. BMT-nin baş
katibi Antonio Quterreş ilk növbədə Yaxın Şərq probleminin həllinin tapılmasını dilə gətirib. Eləcə də
Avropada və postsovet məkanında olan münaqişələri qeyd edən baş katib onların
da bu il üçün çözülməsinin vacib olduğunu deyib. Əgər biz millətçilik dalğasının
tüğyan etməsindən danışırıqsa, bu hansısa siyasi dairələrə lazımdır. Çünki
millətçilik dalğası üzərində məhz separatizm yaranır və inkişaf etməyə başlayır.
Ermənistanın separatçılıq hərəkatının timsalında bu, təsdiqini tapır. Bu
proseslərin qarşısının alınmasına gəlincə, əlbəttə ki, bunun üçün mexanizmlər
və təsir imkanları kəsərli olmalıdır. Bu baxımdan təsadüfi deyil ki, son
vaxtlar BMT-nin özünü çox sərt tənqid edirlər. O cümlədən siyasi elitalar,
dövlət rəhbərləri, qaynar nöqtələrdə olan ictimaiyyət nümayəndələri tənqid
edənlər sırasındadırlar. Ona görə də bu proseslərlə barışmaq olmaz. Bir halda
ki BMT-nin baş katibi bunu etiraf edir, deməli, bunun məsuliyyət payı onun
üzərinə düşür. BMT elə bir təşkilat deyil ki, onun fəaliyyətini müvəqqəti
dayandırsınlar, nə isə yenilik edib, fəaliyyətini bərpa etsinlər. Bu təşkilat
gərək fəaliyyətini davam etdirərək, özü-özünü islah eləsin, müəyyən
dəyişikliklər olsun. Misal üçün, ABŞ bu təşkilatın onun ərazisində
yerləşməsindən istifadə edir. Əslində belə özbaşınalığa da göz yummaq olmaz.
Çünki beynəlxalq təşkilat olaraq, gərək BMT öz nüfuzunu qorusun”.
T.Abbasov əlavə etdi ki, bu il Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı müəyyən
irəliləyişlər gözləməyə dəyər: "Çünki ötən il Cenevrə görüşündə dəyişiklik baş
verdi. Yəni, Ermənistan prezidentlərin Cenevrə görüşünə qədər mahiyyəti bəlli
olmayan siyasətini davam etdirirdi və çalışırdı ki, atəşkəs rejimi ilə bağlı
yeni bir sənəd imzalansın. Ancaq Prezident İlham Əliyev onların bu istəyinin
üzərindən xətt çəkərək qeyd etdi ki, heç bir sənədə ehtiyac yoxdur və 1994-cü
ildə atəşkəs rejimi ilə bağlı imzalanan razılaşma öz qüvvəsini saxlayır. Biz
əvvəldən bəyan etmişik ki, sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipi əsas
götürülməlidir. Onu da qeyd edim ki, mart ayında Ermənistanda hakimiyyət
transferi başa çatacaq və parlament üsul-idarəsinə keçəcəklər. Hələ ki bu
ölkədə hərc-mərclik şəraiti yaşanır. Çünki yuxarı eşalonda kimin baş nazir
olması ilə bağlı daxili didişmələr gedir və qruplaşmalar var. Düşünürəm ki,
aprel ayından sonra Ermənistan öz mövqeyini açıqlamalı və güzəştlərə hazır
olmasını təsdiqləməlidir. Təbii ki, Azərbaycan bu məsələlərin hamısını diqqət
mərkəzində saxlayır və təmkinlə gözləyir ki, Ermənistandakı qeyri-sabit
vəziyyət bir qədər durulsun. Eləcə də qarşıdakı danışıqlarda ölkəni təmsil
edəcək birinci şəxsin Qarabağ məsələsinin həllinə hansı proqramla yanaşacağı da
bəlli olmalıdır. Xarici işlər nazirləri görüşüb texniki məsələləri həll
edirlər. Çünki prezidentlərin görüşü üçün əsaslı şəkildə tutarlı və inandırıcı
plan hazırlanmalıdır”.
Politoloq Qabil Hüseynli isə
açıqlamasında BMT baş katibinin təxəyyül tərzinə, intellektual səviyyəsinə
məəttəl qaldığını deyib: "İndiyədək aqressiv separatizmin baş qaldırmasına,
sonradan Azərbaycan torpaqlarının işğalına səbəb olmasına, sadəcə millətçlilik
təkan veribmi? Bu gün münaqişənin həlli yolunda əsas maneə millətçilikdirmi?
Hər zaman bu məsələ haqqında danışanda demişəm ki, indiyədək baş vermiş
hadisələrin ümumi anatomiyası yaradılmalı və buna siyasi qiymət verilməlidir. Necə
oldu ki, Dağlıq Qarabağda "miatsum” hərəkatı başladı, gəlmə ermənilər
yaşadıqları ərazinin birləşdirilməsi iddiasını ortaya qoydu, sonradan isə bu,
Azərbaycan xalqına qarşı silahlı mübarizəyə çevrildi? BMT baş katibindən bu
məsələləri ətraflı bilməsi tələb olunmur. Sadəcə olaraq, hadisələr barədə ona
məlumat verə biləcək insanlar olmalıdır. Yenidən münaqişələrlə bağlı araşdırma
aparmaq, kimlərinsə millətçi olub-olmaması barədə məlumat toplamağa ehtiyac
varmı? Keçmişdə qalan hadisələr isə Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin işğalına,
xalqa vurulan 150 milyardlıq ziyana, minlərlə insanın şəhid olması, əsir və
girov götürülməsinə gətirib çıxarıb. Düşünürəm ki, buna qədər hadisələr necə
həll edilibsə və BMT necə davranıbsa, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı da o
cür davranmalıdır. Avropa İttifaqı öz ərazisindəki ekstremizm hadisələrini qısa
bir müddətdə yatırdı. Yalnız bundan sonra separatizmə qarşı ərazi bütövlüyü
məsələsini kəskin şəkildə irəli sürdülər”.
Q.Hüseynli bildirdi ki, Dağlıq Qarabağ və digər münaqişələrin həlli
üçün obyektivlik və cəsarət tələb olunur: "Biz də neçə illərdir bunu beynəlxalq
təşkilatlardan tələb edirik. Bu il də problemə ədalətli yanaşma olacaqsa, onda
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı status-kvo dəyişəcək. Yox, əgər yenə
də xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququ və buna bənzər digər qondarma
beynəlxalq hüquq normaları işə salınacaqsa, problemin həlli çətin olacaq”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ