Bir Novruz baba vardı
Onun xatirəsi
pərəstişkarlarının yaddaşında elə məhəbbətlə kök salıb ki...
"Uzun, incə bir yoldayam” adlı solo konsertinin xəbəri bizim
redaksiyada yazılmışdı. Onda sonuncu konsertinin olacağını nə özü bilirdi, nə
də biz. Konsertə dəvət edəcəyi insanların siyahısını da bizimlə
məsləhətləşirdi, "istəyirəm mahnılarımızı başa düşən adamlar gəlsinlər”
deyirdi. Ciddi-cəhdlə, böyük həvəs və eşqlə hazırlaşırdı. "Uzun illərdən sonra insanlara mənəvi zövq verməyi
düşündük. Bu konsertdə tək ilahi musiqilər olmayacaq, eyni zamanda rus,
italyan, hətta hind musiqiləri də olacaq”- deyə fərəhlə konsertindən söz
açırdı.
O gün konsert böyük anşlaqla keçdi. Novruz
Novruzlu təkcə Azərbaycan bəstəkarlarının mahnılarını yox, eyni zamanda rus,
italyan, hind mahnıları ifa etdi, təsəvvüf musiqiləri səsləndirdi. Mistik
musiqilərin ifaçısı kimi tanınan irfan aşiqi Novruz Novruzlu səsləndirdiyi
müxtəlif janrdakı mahnıları ilə pərəstişkarlarına, səsinin sehrinə toplaşan
insanlara xoş anlar bəxş etdi.
"Bilmiyorum nə
haldayım,
Gediyorum gündüz, gecə...”- deyə o gecə
dinləyicilərini irfani musiqisinin sehrinə qərq etdi. Bu, onun son konserti oldu.
İki ay sonra qəfildən - ürək tutmasından dünyasını dəyişdi. "Sufi ifaçısı,
irfani mahnıların müəllifi dünyasını dəyişdi”- deyə böyük təəssüf hissi ilə mediada, sosial
platformalarda müğənni haqqında yazılar paylaşıldı.O
vaxtdan düz bir il ötür. Bir ildir ki, hamının hörmətlə "Novruz baba” deyə
müdrikliklə yanaşdığı, mahnılarını sevərək dinlədiyi Novruz Novruzlu aramızda
yoxdur.
Ancaq xatirəsi pərəstişkarlarının, onu yaxından tanıyanların
yaddaşında elə məhəbbətlə kök salıb ki… Onun haqqında heç kim keçmiş zamanda
danışmaq istəmir. Bəli, bu, onun ifa etdiyi musiqilərin gücündən, mahnılarının
mistik tərzindən idi ki, müğənninin adı yada düşüncə, dərhal mahnıları
xatırlanır. "Bil oğlum”, "Ehtiyacı var”, "Kor ərəbin mahnısı”… yada düşür. ”Mən o musiqilərin içərisində səmavi musiqini seçdim.
Musiqinin ahəngində elə bir sirr var ki, açsam, dünya alt-üst olar. Musiqi həm
cismin, həm də ruhun qidasıdır. Biz Mövlana tədbirlərində həm çıxış, həm də
tamaşaçı kimi iştirak etmişik. İtalyanlar, amerikanlar və digər xalqların
nümayəndələrinin iki saat gözlərini yumub öz daxili aləmlərinə varmalarının
şahidi olmuşuq. Ancaq bizdə o daxili aləmə varmaq yoxdur. Çünki içimizdə o
hüzn, rahatlıq yoxdur. Hərdən fikir verirəm ki, ən səbirli adam belə, beş
dəqiqədən sonra zalda danışmağa başlayır. Öz içinə vara bilmir”- deyə hərdən
dinləyiciləri qınamağı vardı. O, hər kəsi, onun ifalarını başa düşməyə,
anlamağa çağırırdı...
İnsanın ruhuna, beyninə
təsir edəcək ifalar
"Savalan” qrupunun keçmiş
üzvü Həlimət Məmmədova Novruz Novruzlu ilə bir neçə illər eyni səhnəni
bölüşdüyünü deyir: "Birlikdə gözəl kompozisiyalarımız olub. Novruz sənət
aləmində bir kişilik tablosu çəkdi. Səsi, sənəti, şəxsiyyəti ilə bu tablonu
cızdı. Mən bütün sənət adamlarında Novruzda gördüyüm xüsusiyyətləri görmək
istərdim.
Novruzun sənəti göz önündə idi. Hər bir mövzuda ifa etdiyi mahnıya
qulaq asanda, ordan nəsə bir şey götürüb öz həyatımıza daxil edə bilirdik. Əgər
bir mahnıdan insanın öz həyatına qatacağı bir şey götürürsənsə, bu, mahnının
gözəlliyi, sənətin böyüklüyüdür. Novruz Novruzlunun bütün yaradıcılığı belə
idi, onun mahnılarından qidalanmaq olurdu. Bir halda ki, «musiqi ruhun
qidasıdır» deyirik, biz də onun mahnıları ilə qidalanırdıq”. H.Məmmədova deyir
ki, Novruz Novruzlunun ifa etdiyi bütün mövzularda insanın ruhunu oxşayan
məqamlar vardı: "Bizim yaşamağımız üçün lazım olan mənəvi qida həmin mahnılarda
vardı. İnsanın düşünüb formalaşması, o böyüklüyə doğru addımlaması, çatması
üçün insanı tərbiyə edəcək məqamlar vardı. İndi dünyada daha çox hərəkətli
üslub dəbdədir. Amma Novruz Novruzlunun mahnıları düşündürücü idi. O, dövrün
gətirdiyi bu hərəkətliliklə ayaqlaşmırdı, onun öz yolu, öz xətti, öz tərzi
vardı. O, daha çox, insanın ruhuna, beyninə təsir edəcək ifalar edirdi”.
Novruzun çəkdiyi o yol...
Sənət dostu Fəxrəddin Salim Novruz
Novruzlunu belə xatırlayır: "Ondan çox insanlar, bütöv bir xalq fayda götürə
bilərdi, götürürdü də. O, təkcə dostlarına, ailəsinə bəs edə biləcək insan
deyildi. O, böyük bir insan idi. Bəlkə də o, bu fani dünyadan getməklə çox şey
itirmədi, amma Azərbaycan mədəniyyəti çox şey itirdi. O mənada, Novruzun itkisi
bizdən çox şey aldı. Ondan sonra çox şeylər yarımçıq qaldı. Təkcə öz həyatı
yarımçıq qalmadı. Çünki yarımçıq həyat olmur”. F.Salim onunla 10 ilə yaxın
«Savalan» qrupunda çalışdığını xatırlayır: "Sonra mən elmi fəaliyyətə başladım.
Məcburən qrupdan ayrıldım. Amma dünyanı bir yerdə çox gəzdik, çoxlu konsertlər
verdik. Mən Novruzun sağlığında qrupdan ayrılmışdım, ancaq qrup fəaliyyət
göstərirdi. «Savalan» indi də fəaliyyətdədir. Musiqini texniki baxımdan
reallaşdırmağı hər kəs bacarır. Ancaq onun içinə ruh qatmaq Novruz kimi
adamların işi idi. İnanmaq istəyirəm ki, Novruzun çəkdiyi o yol, o mənəvi irs adına layiq şəkildə davam edir.
"Savalan” - onun ifadə
vasitəsi
Novruz Novruzlu
daha çox "Savalan” mistik qrupunun rəhbəri kimi tanınsa da, ifaları ilə sevilsə
də ixtisasca aktyor olub. O, ömrünün sonuna qədər paralel olaraq Opera və Balet
Teatrının solisti kimi də çalışıb. Bir zamanlar həmin teatrın səhnəsində Sərvər,
Balaş və s. rolları oynayıb.
«Novruz mənim dostum idi. Biz tələbəlik illərindən bir-birimizi
tanıyırıq. Həm sənət, həm dost kimi münasibətlərimiz olub» - deyə Opera və Balet Teatrının baş rejissoru
Hafiz Quliyev söyləyir ki, Novruz Novruzlu istedadı ilə fərqlənən sənətkar
idi: «Novruz öz sahəsində peşəkar idi. Amma hər şeydən əvvəl, gözəl insan idi.
Mən onun sənətindən saatlarla danışaram, ancaq bunun fonunda, onun şəxsi
keyfiyyətlərini, insanı xüsusiyyətlərini kölgədə qoymaq istəmirəm. Novruz həm
müdrik adam idi, həm də insanlarla münasibətində çox səmimi idi. Bütün bu
xüsusiyyətləri onun sənətinə köçmüşdü. O, «Savalan» qrupunu yaratmışdı. Orda
oxuduğu mahnılar, kompozisiyalar sanki onun insanlığının əksi idi. Onunla
saatlarla oturub hər mövzuda söhbət etmək olardı. Novruz mərifəti, insanlığı,
sənəti ilə etalon idi. Hər şeydən öncə, onun səmimiyyəti vardı və o, buna həyat
tərzi kimi baxırdı» . H.Quliyev deyir ki, Novruz Novruzlu özünü aktyorluqdan
çox musiqidə tapmışdı: «O, teatrda
yardımçı rollarda oynayırdı, amma onu əsas tanıdan «Savalan» qrupu idi. Bu qrup
onun özünün ifadə vasitəsi idi. Ona bu lazım idi».
Həqiqətən də "Savalan” qrupu Novruz Nozvruzlunun özünü tapdığı yeganə
məkan idi. Qrup haqqında danışanda üzünə qəribə bir təbəssüm qonardı: "Millətin
dərdinə qoşulduq. Bu, bütün millətimizin kədəri idi. Qrupun yaranmasının
səbəbkarı məndən çox, İshaq Ozanoğlu oldu. Hazırda Almaniyada yaşayır. İshaq
gedəndən sonra irəlidə mən oldum. Mən vokal şöbəsini bitirmişəm. Çox gözəl
italyan mahnıları oxuyurdum. 20 Yanvardan sonra millətin halı, şəhidlərin
olması təsir etdi. Gördük ki, elə musiqi çox yad, ağır gəlir. Fəxrəddin Salim
saz, Cavad ney çalırdı. Həlimə Sultan isə şeir deyirdi, mən də mızıldanırdım.
Dəqiq bir şey də yox idi. Belə-belə, qrup yarandı. İçimizin o vaxtkı halını,
hayqırtısını bu yolla ifa edirdik. Bu qrupda maaş, pul yoxdur. Mən iki yerdə -
Opera və Balet teatrında və İRS Folklor Ansamblında solist kimi çalışıram.
Qrupun digər üzvləri də iki-üç yerdə işləyirlər. Digər işlərimə baxmayaraq, mən
özümü bütün varlığımla bu qrupda hiss edirəm. Qrupda özüm oluram”- deyirdi.
Novruz baba..
Novruz
Novruzlunun uzun müddətdən sonra səhnəyə qayıdışı YUĞ Teatrında rejissor
Mirsahib Ağazadənin səhnələşdirdiyi "Fəna” tamaşası ilə oldu. İfaçı mistik
ovqatlı tamaşada qeyri-adi, mücərrəd bir obrazı ustalıqla canlandırdı. Təəssüf
ki, "Fəna” Novruz Novruzlunun son işi oldu və sonuncu tamaşadan cəmi iki gün
sonra o, dünyasını dəyişdi.
Rejissor Mirsahib Ağazadə deyir ki, bəzən ona "Baba” deyə müraciət
edərdik: "Çünki halında, duruşunda bir əzəmət, böyüklük vardı. Onunla ilk
tanışlığımız YUĞ Teatrında olub. Mərhum ustadım Vaqif İbrahimoğlu onun qrupunu
teatra görüşə dəvət etmişdi. Sonra "Savalan” qrupu ilə bir neçə tamaşa da
hazırladı. Hamımız elə bu tamaşalar vasitəsilə
Novruz babanı çox sevdik”. İlk yaradıcı iş birlikləri isə 2007-ci ilə təsadüf
edib: "Bir qeyri hökumət təşkilatının fəaliyyətə başlaması ilə bağlı gecə
hazırlayırdım. Tədbirdə Alim Qasımov və başqa sənətçilərlə yanaşı "Savalan”
qrupu da iştirak edirdi. Bir neçə il sonra isə Orxan Fikrətoğlunun hekayələri
əsasında hazırladığım "Fəna” tamaşasına dəvət etdim Novruz Babanı. "Pak insan fitrəti” - təqdim edəcəyi obrazın
adı belə idi. "Sahibcan, mən bacararammı?" deyə təvazökarlıq da
etmişdi. Mən də "əlbəttə, bacararsınız, sizin elə var olmanız pak insan
fitrətidir, Novruz müəllim” demişdim. M.Ağayev deyir ki, onun müğənniliyini,
aktyorluğunu və insanlığını bir-birindən ayırmaq olmaz. Çünki o irfani, mistik
və eyni zamanda peşəkar yaradıcılığını öz təvazökar və səmimi həyatında
birləşdirmişdi: "Son görüşümüz də elə teatrda, onun iştirakı ilə sonuncu "Fəna”
tamaşasında oldu. İki gün sonra, noyabrın 20-si haqqın dərgahına qovuşdu Novruz
baba...”
Təranə
Məhərrəmova