“Bir gün 24 saatdan yox, 12 saatdan ibarətdir”
Muğaminsanların ruhunasığal çəkərək, xoş duyğular bəxş
edir. Hansı ki, bu xoş duyğuların təsirindən uzun müddət ayrılmaq mümkün olmur. Müsahibimiz muğam sənətinin
kamil bilicisi, pedaqoq, əməkdar artist Teyyub Aslanovdur. O, ABŞ, Böyük
Britaniya, Almaniya, Fransa, Türkiyə, Avstriya, Niderland, Yunanıstan, Polşa,
Rumıniya, Ukrayna, Belarus, Moldova, Tacikistan, İran və digər ölkələrdə konsert proqramları ilə çıxış edib, beynəlxalq
festivallarda iştirakçısı olub. Hazırda Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və
İncəsənət Universiteti ilə bərabər Milli Konservatoriyada pedaqoq kimi çalışan
xanəndə, gənc muğam ifaçılarının yetişməsində misilsiz rol oynayır.Qonağımız bizimlə söhbətində həm pedaqoji fəaliyyətindən, həm də bu
gün muğam sənətinə olan maraqdan danışdı.
- Teyyub müəllim, gələn ay sizin
51 yaşınız tamam olacaq. Xatirəmdədir ki, ötən il 50 illik yubileyinizi təntənəli
şəkildə qeyd etdiniz. Bu il necə, doğum gününüzü qeyd edəcəksiniz?
- Ümumiyyətlə, ad günümü təmtəraqlı qeyd etməyin tərəfdarı deyiləm. Məndən
olsa, heç ötən il də qeyd etməzdim. Dostlarım, çevrəmdəki yaxın insanlar təkidlə
bildirdilər ki, 50 illik yubiley mütləq qeyd edilməlidir. Mən də məcbur olub,
ad günümü qeyd etdim. Ancaq peşman deyiləm. Çünki 50 yaşımın son günü ilə bağlı
çox gözəl təəssüratlarım var. Hər zaman doğum günlərimi ailəmlə, yaxınlarımla keçirmişəm.
Bu da bir ilk idi.
- Hətta yubileyi qeyd edənlərə
"düşər-düşməzi olur” deyirlər. Belə deyimlərə necə, inanırsınız?
- Əslində inanmıram. Əgər biz sağlam və rahat şəkildə ad günümüzü
qeyd ediriksə, deməli, düşərlidir ki, Allah o günü bizə bəxş edib. Bu, Allahın qismətidir.
Biz Allahdan qismətimizə imanlı, sağlam bir ömür yazmasını istəyirik. Yerdə
qalanlar isə boş bir deyimdən başqa bir şey deyil.
- Bilirik ki, Firəngiz Əlizadənin
Nəsiminin sözlərinə bəstələdiyi məşhur "Dərviş” əsərini UNESCO-nun səhnəsində, Fransada
ifa etmisiniz. İstərdik oradakı təəssüratlarınızı bizimlə bölüşəsiniz.
- Bu əsəri çoxdan eşitmişdim. İlk dəfə "Dərviş” əsərini eşidəndə bu, mənə çox təsir
etmişdi. O zamandan, ən böyük istəyim bu əsəri ifa etmək olub. Qismət belə gətirdi
ki, bu, mənə nəsib oldu. Mayın 18-də Parisdə UNESCO-nun baş qərargahında
Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin və Azərbaycanın
UNESCO yanında daimi nümayəndəliyinin birgə təşkilatçılığı ilə ölkəmizin
UNESCO-ya üzv olmasının 25 illik yubileyinin qeyd edilməsi çərçivəsində böyük
şair və mütəfəkkir İmadəddin Nəsiminin vəfatının 600-cü ildönümü ilə əlaqədar
tədbir keçirildi. Orada Firəngiz xanımın iki əsəri nümayiş olundu. Onlardan biri
də "Dərviş” idi. Bu əsəri də mən ifa etdim. Mütəxəssislər bu ifa ilə bağlı gözəl
fikirlər səsləndirdilər. Fransa mətbuatında bununla bağlı yazılar dərc olundu. Fransızlar mənim
kiçik sənətimi böyük qiymətləndirdilər. Əslində, əsər möhtəşəmdir və gözəl
sözləri var. Mən də üzərimə düşəni etdim. Bu əsəri ifa etməklə, xəyallarımı
gerçəkləşdirdim. Növbəti dəfə də bu əsəri ifa etmək mənə təklif olunsa, böyük məmnuniyyətlə
qəbul edərəm.
- Siz beynəlxalq festivallarda,
səfərlərdə çox iştirak edirsiniz. Ümumiyyətlə, beynəlxalq arenalarda muğamlarımıza
münasibət necədir?
- Xaricilər muğamlarımızı çox maraqla dinləyirlər. O qədər
həssaslıqla dinləyirlər ki, ifamdan sonra mənə yaxınlaşıb muğamı təhlil etməyə
çalışırlar. Hətta elə əcnəbi tamaşaçılar olur ki, muğamı çox xırdalığına
qədər analiz edirlər. Onlarla söhbət edəndə düşünürsən ki, bəlkə onun kökündə bir
Azərbaycan qarışığı var. Muğamlarımızı digər musiqilərdən ayırd edirlər, onların
adını çəkirlər.
Onu da diqqətinizə çatdırım ki, bizim dərs dediyimiz təhsil
müəssisələrində xaricdən gəlib muğamı öyrənmək istəyən tələbələrimiz də az deyil.
İrandan, Koreyadan və digər ölkələrdən əcnəbi tələbələr muğamın sirlərini
öyrənmək istəyirlər. Əslində onları heç kim
buna məcbur etmir. Onlar özləri muğamı dinləyib, buna maraq göstərirlər.
-
Beynəlxalq Muğam Mərkəzində "Seyid Əzim Şirvani” adlı
ədəbi musiqili gecədə sizin və tələbələrinizin möhtəşəm ifası oldu.
- Bu
konsert Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin təşkilatçılığı ilə baş tutmuşdu. Konsertdə xalq artisti Simarə İmanova,
xanəndələr Günay Mehdiyeva, Məftun Səfərli, Xalid İmanov və başqaları çıxış
etdilər. Böyük şairin qəzəlləri muğam üstə ifa olunmaqla yanaşı, bir sıra xalq
və bəstəkar mahnıları da səsləndirildi. Konsertin məqsədi isə Şirvan ədəbi
irsinin qorunub saxlanması, gənc nəslə ötürülməsi, şairin əsərlərinin təbliği
məqsədi daşıyırdı. Çox gözəl və maraqlı bir konsert oldu. Konserti kompozisiya
şəklində təşkil etdik. Oxuduğumuz muğam təsnifləri keçidlə əvəzlənirdi. Böyük
maraqla qarşılandı.
-
Elə bir konsert proqramı yenidən gözlənilirmi?
- Əslində, çox istəyərəm ki, belə bir konsert təşkil edək. İstəyirəm ki,
tələbələrlə yenə maraqlı bir layihəyə
imza ataq. Təəssüf hissi ilə qeyd edim ki, bütün bunlara vaxt çatdıra bilmirəm.
Zaman sürətlə uçub gedir. Mənə elə gəlir
ki, bir gün 24 saat yox, 12 saatdan ibarətdir.
- Teyyub müəllim, eşitdiyimizə
görə, siz həm də yaxşı qiraətçisiniz.
- Bilmirəm, siz bunu haradan eşidibsiniz. Bəlkə də "Dərviş” əsərində
ifa etdiyim qəzələ görə deyirsiniz. Tədbirin təşkilatçıları dedilər ki, bu əsərdə arada fasilələr yaranır,
bu fasilələr olmasın deyə, Nəsiminin qəzəlləri 3 yerdə qiraət edilsin. Məsləhət
görüldü ki, elə həmin qəzəlləri Teyyub Aslanov səsləndirsin. Bizim çox peşəkar aktyor
və qiraət ustalarımız var. "Dərviş”
əsərində səsləndirdiyim qəzəl onların xoşuna gəldi. Ancaq sırf qiraətlə məşğul olmamışam.
-
Siz bu yaxınlarda "Şur” təsnifini yeni aranjemanda təqdim etdiniz. Bu zərurət
nədən yarandı?
- Bilirsiniz ki, bizim musiqi qrupumuz var. Onlarla mütəmadi məşqlər
edirik. Bir dəfə dostumuz, qarmon ifaçısı Aydın Əliyev mənə belə bir təklif
etdi. Əbülfət Əliyevin ifa etdiyi köhnə
"Şur” təsnifini dinlədik. Məsləhətləşdik, onu aranjeman edərək yeni üslubda
təqdim etmək qərarına gəldik. Tar ifaçımız Əliağa Sədiyev, nağara ifaçımız Elşad
Şəkili ilə birlikdə belə bir layihəni ərsəyə gətirdik. Mahnı 2017-ci ilin sonunda hazır oldu.
- Yenilikdən söhbət
düşmüşkən, istərdik bizə tələbələrinizin muğama olan münasibətindən, bu sənətə
gətirmək istədiyi yeniliklərdən danışasınız.
- Bu günün gəncləri yenilikçidirlər. Kurslarda təhsil alan hər tələbə
sırf o sənətin arxasınca getmir. Bir kursdan yalnız 1, uzağı 2 xanəndə çıxır. Muğam
ömrünün inkişaf dövrünü yaşayıb. Onu da deyim ki, muğam sənətinin diqqətdən
kənar qalan dövrü mənim gənclik illərimə təsadüf edib. Həmin dövrdə belə, bu
sənət nə yaddaşlardan silinib, nə də
xalqın sevgisindən məhrum olub. Bu sənət bizə dədə-babalarımızdan miras kimi yadigar
qalıb. Muğam sənəti bizdən sonra da yaşayacaq. Bizim məqsədimiz odur ki, bu sənəti
gənclərimizə öyrədək və onlar da yetişməkdə olan gənc nəslə ötürsünlər. Bunun
üçün gənclər də səylə muğamı öyrənirlər.
- Muğamın tənəzzül dövrünü
gördüyünüzü bildirirsiniz. "Bu gün muğam intibah dövrünü yaşayır” deyə
bilərikmi?
- Əlbəttə. Bu da Birinci vitse-prezidentimiz Mehriban Əliyevanın muğama olan diqqət və qayğısının nəticəsidir. Neçə
illərdir ölkəmizdə Beynəlxalq və Respublika səviyyəli muğam müsabiqələri keçirilir.
Bu müsabiqələrdə nə qədər istedadlı xanəndələrimiz yetişib, yetişir və
yetişməkdədir
-
Muğam müsabiqəsindən çıxmış hansı ifaçıların gələcəyini daha parlaq və uğurlu
görürsünüz?
- Hər müsabiqədən 3-4 yaxşı ifaçılar çıxıb. Birinin adını çəkib o
birisinin adını çəkməməyim yaxşı çıxmaz. Elə müsabiqə var ki, oradan sizə 5-6
nəfərin adını çəkə bilərəm. Hətta elə olur ki, o iştirakçılarla verilişlərdə,
bəzi tədbirlərdə bir səhnəni paylaşırıq. Çox istedadlı gənclərimiz var. Elələri
var ki, artıq xanəndə kimi yetişiblər. Misal üçün Ehtiram Hüseynov. Axır ki,
mənə ad çəkdirdiniz (gülürük). Ehtiram
çox tərbiyəli, əxlaqlı bir insandır. Bütün məsuliyyətimlə deyirəm, o, tam
şəkildə yetişmiş bir xanəndədir. Bu sənət elədir ki, gərək ömrün boyu
öyrənəsən. Yaşın buna aidiyyəti yoxdur. Xüsusən də gənclər öz üzərilərində
işləməlidirlər. Çünki muğam bir dəryadır, nə qədər işləyirsən, yeni çalarlar
üzə çıxır.
-
Bu müsabiqələr ölkəmizə nə qazandırır?
- Müsabiqələr nəticəsində çox gözəl səslər ortaya çıxır. Münsiflər heyəti
həmin səsləri tapır, yetişdirir və gələcək üçün xanəndə hazırlayır. Təsəvvür
edin ki, bir müsabiqəyə 1000 nəfərdən çox iştirakçı müraciət edir. O 1000
nəfərin içindən 20 nəfər müsabiqəyə vəsiqə qazanır. 20 gəncin səsi xalqa çatdırılır. 3-4 ay ərzində
onlar hər həftə yeni qəzəllər öyrənir və artıq bu sənətdə yetişir və püxtələşirlər.
Nəticədə 4 aydan sonra bir xanəndə kimi tanınırlar. Deməzdim ki, peşəkar xanəndə
olurlar. Çünki bir xanəndənin tam yetişməsi üçün uzun zaman tələb olunur. Biz o səsləri qazanırıq. Tamaşaçılar
o müsabiqəyə çox maraqla baxırlar. Danılmaz faktdır ki, bu müsabiqələr tamaşaçıların
böyük sevgisini qazanıb.
- Bizə bir nüans maraqlıdır, şou-biznes
ulduzları toylara gedib, oradan gəlir əldə edirlər. Bəs muğam ifaçılarının əsas gəlir yeri haradır, toylar?
- Muğam ifaçıları Opera və Balet Teatrında çalışır, təhsil
müəssisələrində pedaqoq kimi çalışırlar. Digər qazanc yerləri isə el
şənlikləridir. Toy xalqımızın adətidir. Müğənnilərin də, xanəndələrin də əsas gəlir
yeri el şənlikləridir. Xaricdə sənət adamlarının əsas gəlir mənbələri konsertlər,
albomlar və səfərlər olur. Bizdə isə o
sistem yoxdur.
- Əvvəllər toylarda muğama daha
çox yer verilirdi. Ancaq indi estrada janrına daha çox üstünlük verilir. Bu
tendensiyanın çoxalması sizin toyların sayını azaltmır ki?
- Zövqlər fərqlidir. Elə ev sahibləri var ki, toylarında yalnız muğam
ifaçılarını görmək istəyir. Hansı ki, o toylar şəhərin ən gözəl restoranlarında
keçirilir və böyük auditoriyası var. Onu
da diqqətinizə çatdırım ki, mən yalnız muğam ifa etmirəm.Bunun nəyi pisdir ki? Yeri gələndə xanəndələr xalq, oynaq, lirik
mahnılar da ifa edirlər. Bacarığı varsa, niyə ifa etməsin? Yaxud da əksinə, estrada
ifaçısı muğam ifa edə bilirsə, niyə də olmasın? Xanəndə estrada janrında mahnı ifa
edə bilirsə, kimsə ona qəbahət tuta bilməz. Mən vokal sənəti ixtisasını bitirmişəm.
Vokal dərsləri almağım, mahnı janrında mənə çox kömək olur.
Xəyalə
Rəis