Beynəlxalq hüquq Ermənistanı dalana dirəyib
Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinin Böyük Palatası "Çıraqov və
başqaları Ermənistana qarşı” işi ilə bağlı yeni qərar çıxarıb. Həmin qərara
əsasən, Ermənistan hökuməti vurduğu maddi və mənəvi ziyan üçün 6 şikayətçinin
hər birinə 5 min avro ödəməli və ümumi xərclər üçün 28 642 funt-sterlinq ödəniş
etməlidir.
Xatırladaq ki, Avropa İnsan Haqları Məhkəməsi 2015-ci il iyunun 16-da
"Çıraqov və başqaları Ermənistana” qarşı işi ilə bağlı qərar çıxararaq
şikayətçilərə qarşı Avropa İnsan Haqları Konvensiyasının 1-ci Protokolunun 1-ci
maddəsi (mülkiyyətin toxunulmazlığı), Konvensiyanın 8-ci (şəxsi həyatın toxunulmazlığı),
13-cü (ədalətli mühakimə hüququ) maddələrinin davamlı pozulduğunu bildirib. İş
üzrə iddiaçılar Elxan və Adışirin Çıraqovlar, Ramiz Cəbrayılov, Akif Həsənov,
Fəxrəddin Paşayevvə artıq vəfat etmiş Qara Cəbrayılovdur. Bu şikayət ərizəsi
Avropa İnsan Haqları Məhkəməsinə 2005-ci il aprelin 6-da daxil olub. 2010-cu il
martın 9-da isə iş məhkəmənin Böyük Palatasına göndərilib və həmin ilin 15
sentyabrında Böyük Palata şikayət üzrə ilk məhkəmə prosesini keçirib. 2011-ci
il dekabrın 14-də AİHM şikayətləri qəbuledilən hesab edib və Ermənistanın bu
işin AİHM-in müvəqqəti yurisdiksiyasından kənar olduğuna dair etirazını rədd
edib.
Mövzu ilə bağlı "Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Tahir Kərimli bildirdi ki, Avropa İnsan
Haqları Məhkəməsi tərəfindən Çıraqov qardaşları və digərləri ilə bağlı qərarın
çıxarılması, hətta Ermənistan üzərinə maliyyə sanksiyasının qoyulması çox
müsbət haldır: "Söhbət ondan gedir ki, əvvəllər də bu işə baxılmışdı, ancaq
yarımçıq qalmışdı. O zamanda mühüm siyasi qərar verilərək Ermənistanın
Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi faktı təsdiqlənirdi. İndi isə bu məsələni
daha da qüvvətləndirildi və bunun üçün də çox ciddi şəkildə sanksiyaların
tətbiqi nəzərdə tutuldu. Hesab edirəm ki, bu, müsbət bir haldır və bu faktdan
istifadə etməyə dəyər. Digər tərəfdən, bu qərarın icrasına nail olmaq lazımdır.
Çünki ola bilər ki, bunu Ermənistan icra etməsin. Qərar icra olunmadığı
təqdirdə Ermənistanla bağlı məsələni yenidən qaldırmaq lazımdır”.
T.Kərimli qeyd etdi ki, burada məsələ təkcə dövlətin üzərinə
düşməməlidir: "Yəni, işğal olunmuş ərazilərdən olan və maddi-mənəvi ziyana
məruz qalan çoxlu vətəndaşlarımız var ki, onlar da analoji olaraq bu qərara
əsaslanıb Avropa Şurasını, Avropa İnsan Haqları Məhkəməsini müraciətləri ilə
"bombardman” etməlidirlər. Hesab edirəm ki, bu kimi yüzlərlə, minlərlə
müraciətlər olmalıdır. Özü də artıq həmin müraciətlərin o qədər də təhqiqata
ehtiyacı qalmayacaq. Çünki beynəlxalq hüquq belə analogiyaların tətbiqini
mümkün hesab edir, yəni president hüququnu qəbul edir. Ona görə də bu president
hüququndan istifadə edərək Ermənistanı həm siyasi, həm də maddi cəhətdən çətin
duruma sala bilərik. Bilirik ki, hökumət bu sahədə müvafiq addımlar atacaq.
Eyni zamanda, işğal zonasından olan vətəndaşlarımız da analoji addımı atmağa
çağırıram. Çünki Çıraqovların işlərindən istifadə edərək, yaranmış president
hüququndan həmin məcburi köçkün vətəndaşlarımızın da haqları tanınacaq və
onlara da Ermənistan dövləti tərəfindən kompensasiya verilməsi təmin ediləcək. Eyni
zamanda, belə məcmu müraciətlər Ermənistanı siyasi baxımdan çətin vəziyyətə
sala bilər”.
Millət vəkili onu da vurğuladı ki, AİHM-in çıxardığı hüquqi qərarlara
baxmayaraq, beynəlxalq ictimaiyyətinin yenə də Azərbaycan həqiqətlərinə ikili
standartlarla yanaşması olacaq: "Təəssüflər olsun ki, hər vəchlə ikili
standartlar davam edəcək. Amma Azərbaycana qarşı bu qədər ədalətsizliklər baş
verməsinə baxmayaraq, məhkəmələr nəticə etibarı ilə belə qərarlar qəbul etməyə
məcbur olurlar. Məhz indi əlimizdən olan bu faktdan istifadə edərək, dünyanın
diqqətinə çatdırmalıyıq ki, bəşəri hüquq istənilən siyasi və dini
təəssübkeşlikdən üstündür”.
Hüquqşünas Sahib Məmmədov bildirdi ki,
AİHM qərarında Konvensiyanın əlavə olunan Protokolunun 1-ci maddəsi (mülkiyyət
hüququ), eləcə də Konvensiyanın 8-ci maddəsi (şəxsi və ailə həyatına müdaxilə),
13-cü maddə (hüquq və müdafiə vasitələrindən effektiv istifadə hüququnun
pozulması) üzrə Ermənistanın konvensiyanı pozduğunu bildirib və zərərçəkmişlərə
müəyyən məbləğdə kompensasiya tələbi qoyub: "Əlbəttə ki, kompensasiya
simvolikdir və məbləğ çox olsaydı belə, o insanlara dəyən ziyanı ödəyən
deyildi. Məsələnin maddi tərəfindən daha çox siyasi tərəfi var. Siyasi tərəf də
hüquqi cəhətdən möhkəmlənib. Misal üçün, bu məsələ ilə bağlı 2015-ci ildə və
indi qəbul olunan Böyük Palatanın qərarında 3 prinsipial məsələ var idi. Bunlardan
birincisi, məhkəmə qərarında göstərilir ki, müharibə Ermənistanın Azərbaycana
qarşı iddiaları əsasında baş verib. İkincisi, qərarda göstərilir ki, Ermənistan
proseslərin lap əvvəlindən bütün resursları, yəni silahlı texnikası, hərbçiləri
və sairlə iştirak edib. Üçüncüsü isə Ermənistanın həmin ərazilər üzərində
effektiv nəzarəti var və idarəetməni rəsmi Yerevan həyata keçirir. Sonuncu
xüsusilə əhəmiyyətlidir. Çünki hadisə 1992-ci ildə baş verib, amma pozuntu
indiyədək davam edir”.
S.Məmmədov qeyd etdi ki, artıq AİHM-in bu qərarına beynəlxalq
təşkilatlar istinad edir: "Ona görə də bu məhkəmə qərarının əhəmiyyəti çox
böyükdür. Hətta sabah Ermənistanın erməni mənşəli keçmiş Azərbaycan
vətəndaşları analoji işləri udsalar da, onun həmin effekt olmayacaq və sadəcə
pozuntulardan söhbət gedəcək. Amma burada sadaladığım üç prinsip məsələsi var
ki, bu da Azərbaycan üçün əhəmiyyətlidir. Ermənistan isə 5 min avroluq kompensasiyanı
ödəməklə, Azərbaycan torpaqlarını işğal etdiyini və effektiv nəzarəti həyata
keçirdiyini etiraf etmiş olur”.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ