Bəşər tarixinin ən qanlı faciəsi dünya mediasında
Xocalı
soyqırımı ermənilərin beynəlxalq cinayətlərinin tərkib hissəsidir
Ermənilərin Xocalı şəhərində törətdiyi soyqırımından 29 il ötdü. 29 il öncə bəşər tarixinin ən qanlı faciələrindən biri yaşandı. Xocalı soyqırımı Azərbaycan tarixinin ən dəhşətli və faciəvi səhifələrindən biri, erməni faşizminin xalqımıza qarşı iki yüz il ərzində apardığı etnik düşmənçiliyin təzahürüdür. Azərbaycan xalqı 30 ilə yaxındır Ermənistanın hərbi-siyasi təcavüzünün dünya ictimaiyyəti tərəfindən qınanılması, beynəlxalq təşkilatların, dünya dövlətlərinin ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında törətdiyi Xocalı və bu kimi soyqırımı hadisələrinə beynəlxalq siyasi-hüquqi qiymət verilməsi istiqamətində işlər aparır. Xocalı soyqırımı ilk dəfə özünün siyasi-hüquqi qiymətini yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıtmasından sonra alıb və bundan sonra Azərbaycan reallıqlarının beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılması üzrə məqsədyönlü tədbirlər görülməyə başlanılıb. Ölkəmizdə son illər Xocalı soyqırımının bütün dünya miqyasında tanınması üçün geniş ideoloji işlər aparılır. Xocalı soyqırımı həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması birbaşa dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin tapşırıqları və nəzarəti altında həyata keçirilir. Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü məqsədyönlü siyasət nəticəsində artıq beynəlxalq təşkilatlar, aparıcı dövlətlər münaqişənin kökləri, səbəbləri və nəticələri barədə daha geniş məlumatlandırılır. Görülən tədbirlərin nəticəsi olaraq artıq Xocalı faciəsinin soyqırımı olması faktı dünyanın bir sıra ölkələri və beynəlxalq təşkilatları tərəfindən tanınıb. Bu sırada mediaya xüsusi yer verilməlidir. Təqdirəlayiq haldır ki, hər il olduğu kimi, bu il də dünya mediası Xocalı soyqırımının növbəti ildönümü ərəfəsində çoxsaylı məqalə və informasiyaları yayıb, faciə ilə bağlı obyektiv məlumatı öz səhifələrində yerləşdirib. Builki mərasimi əvvəlkilərdən fərqləndirən ən əsas hal odur ki, Azərbaycan xalqı 29-cu ildönümü tamamilə başqa əhval-ruhiyyədə yad etdi: qalib gəlmiş, qisasını almış, tapdanmış qürurunu özünə qaytaran xalq kimi! 44 günlük Vətən Müharibəsində təkcə torpaqlarımız azad olunmadı, şəhidlərimizin qisası alınmadı, həm də dəhşətli Xocalı faciəsinin qurbanlarının intiqamı alındı. Və Azərbaycan əsgəri qisasını dinc insanlardan yox, döyüş zamanı aldı.
Qardaş Türkiyə mediası il boyu öz səhifələrində bu
faciəyə geniş yer ayırır. "Haberturk” qəzetinin köşə yazarı Gurşad Zorlu "Xatırladınızmı? Xocalıda bir soyqırımı yaşanmışdı” başlıqlı müəllif
yazısında qeyd edir ki, 29 il əvvəl tarixin ən böyük faciələrindən biri baş
verdi: "O gecə yaşananlar bir soyqırımı ifadəsidir. 63 uşaq, 106 qadın, 613
nəfər öldürüldü. 8 ailə tamamilə silindi. 155 uşaq valideynlərini itirdi. 487
nəfər yaralandı, 1200-dən çox adam əsir götürüldü. 150 nəfər itkin düşdü. Xocalıda baş
verənlər müharibə gedişində yaşanan bir hücum deyildi, orada müharibə qaydaları
pozuldu”. Müəllif yazır ki, Ermənistanın üçüncü prezidenti Serj Sarkisyan bu soyqırımına görə şəxsən məsuliyyət
daşıyırdı. İngilis tədqiqatçı Tomas de Valla müsahibəsində demişdi ki,
Xocalıdan əvvəl azərbaycanlılar zarafat etdiyimizi, mülki əhaliyə qarşı əl
qaldırmayacaqlarını düşünürdülər. Biz bu fikri
məhv etməyi bacardıq. Bu vəhşiliyə məsul olanlar heç bir sanksiya ilə
qarşılaşmadılar. Türk yazar vurğulayır ki, 44 günlük müharibənin son həftəsində
Azərbaycan ordusu Xocalıya yaxın bəzi kəndləri mühasirəyə aldı: "Lakin atəşkəs
razılaşması imzalandı. Kaş ki, Xocalı azad edilərdi. Buranın Azərbaycan xalqı
üçün tamamilə fərqli bir mənası var. Bu gün Qarabağdakı işğalın əhəmiyyətli bir
hissəsi sona çatdı, Dağlıq Qarabağda olan Xocalı isə bir şəkildə Rusiya hərbi
gücünün nəzarəti altında qaldı”.
Müəllif yazır ki, bu qırğın BMT TŞ, "Human Rights
Watch” və Avropa Şurasının müvafiq qətnamələrində təsdiqlənib. İndiyə qədər
Bosniya və Herseqovina, Kolumbiya, Çex Respublikası, Honduras, İordaniya,
Meksika, Pakistan, Panama, Peru, Sudan, Cibuti, Qvatemala, Paraqvay, Sloveniya
və Şotlandiya parlamentləri, habelə ABŞ-ın 20-dən çox ştatı Xocalıda bş verənləri
soyqırımı kimi tanıyıb. Üstəlik, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı Xocalıda törədilən
cinayətləri soyqırımı kimi xarakterizə edib. Türk yazar sonda yazır ki, Xocalı soyqırımını
beynəlxalq aləmdə tanıtmaq üçün ortaq diaspor araşdırmaları ən üst səviyyəyə qaldırılmalıdır:
"Hər şeydən əvvəl, türk dünyasında”.
"Yeni cağ” qəzetinin
köşə yazarı Selcan Taşçı Hamşioğlu "Statüsü belirsiz" Hocalı” başlıqlı məqaləsində bildirir ki, Azərbaycan əsgəri
Xocalının cəmi bir neçə kilometrliyində olub: "Azərbaycan əsgərləri əllərini
uzatsaydılar Xocalıya çatardı”. "Kocaeli” qəzeində dərc edilən məqalədə
bildirilir ki, ermənilər Rusiyanın dəstəyi
ilə Azərbaycan ərazilərini işğal etməyə, qırğınlar və soyqırımı törətməyə
başladılar. Qaçmağa və canlarını qurtarmaq istəyənlər qarlı, buzlu havada
bir-bir tutularaq öldürüldülər: "Bu qeyri-insani vəhşilik qarşısında sözdə
mədəni dövlətlər, qurumlar, təşkilatlar və Qərb ölkələri kor, kar və lal oldu.
ATƏT kimi qurum və təşkilatlar işğal altındakı ərazilərin Azərbaycanın
əraziləri olduğunu söylədi. Ancaq tüklərini belə tərpətmədilər”. "Anadolu” qəzetində
dərc edilən məqalədə ermənilərin rusların köməyi ilə Xocalıda soyqırımı həyata
keçirdikləri bildirilir: "Azərbaycan dövləti tarix boyu heç bir qonşu dövlətin
torpağına və ya əmlakına xələl gətirməyib. Dünyada ərazisində başqa millətlərin
yaşamadığı tək bir dövlət var, o da Ermənistanın oyuncaq dövlətidir. Bakıda isə
30 mindən çox erməni yaşayır”.
29-cu ildönümü ilə
bağlı dünyanın bir çox media vasitələrində məqalələr dərc edilib. Məsələn, Xorvatiyanın
"Veçernji list” qəzetindən Azərbaycanda
səfərdə olmuş jurnalist Hassan Haydar Diabın Qarabağla bağlı geniş məqaləsi dərc
edilib. Müəllif BMT Təhlükəsizlik Şurasının münaqişə ilə bağlı qətnamələrinə
istinad edir, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün beynəlxalq hüquq tərəfindən dəstəkləndiyini
vurğulayır. Jurnalist, həmçinin yeni azad olunmuş ərazilərə - Füzuli, Cəbrayıl
və Qubadlı rayonlarına səfəri zamanı şahidi olduğu dağıntıların miqyasını, o
cümlədən ermənilər tərəfindən məzarlıqların, yaşayış evlərinin və digər tikililərin
məhv edildiyini oxucuların diqqətinə çatdırıb. Küveytin ərəb dilli "Dasmannews.com” xəbərlər portalında və "Al Wasat” qəzetində "Xocalı soyqırımı
XX əsrin ən dəhşətli müharibə cinayətlərindən biridir” sərlövhəli məqalə dərc
edilib. Qeyd edilib ki, müasir tarixin ən dəhşətli cinayətlərindən biri olan
Xocalı soyqırımı XX əsrin digər qətliamları ilə müqayisə edilə bilər (Holokost,
Babiy Yar, Xatın və s). Beynəlxalq hüquq, birmənalı olaraq bu cür cinayətləri
soyqırımı kimi tanıyır və insanlığa qarşı ən ağır cinayətlər hesab edir. Böyük
Britaniyanın "The London Post” saytında
Milli Məclisin deputatı Cavanşir Feyziyevin və Böyük Britaniya Nümayəndələr
Palatasının üzvü Bob Bləkmənin birgə müəllifi olduqları məqalə dərc olunub.
"Xocalı soyqırımı və onun qurbanları” adlı məqalə Xocalı soyqırımının 29-cu
ildönümünə həsr olunub. Məqalədə bildirilir ki, 1945-ci ildən sonra yaradılmış
və bütün dünya tərəfindən qəbul olunmuş beynəlxalq norma və prinsiplərə zidd
olaraq, Azərbaycanının ərazi bütövlüyünə qarşı silahlı hücum yolu ilə Dağlıq
Qarabağ bölgəsinin və ona bitişik 7 rayonun işğal olunması və bu ərazilərdən
bütün azərbaycanlıların etnik təmizlənməyə məruz qoyulması, sadəcə, Ermənistan
tərəfindən beynəlxalq qanunların pozulması deyil. Hələ 1980-ci illərdən
başlayaraq son 30 il ərzində Ermənistan dövləti Azərbaycana qarşı çoxsaylı
müharibə cinayətləri, insanlığa qarşı cinayət və soyqırımı cinayətləri törədib.
Bu cinayətlər yüz minlərlə azərbaycanlının fundamental insan haqlarından, o
cümlədən öz doğma torpaqlarında yaşamaq hüququndan məhrum olması ilə nəticələnib.
Məqalədə Xocalı soyqırımının tarixi və təfərrüatları barədə geniş məlumat
verilib.
İtaliyanın "Lo Spessore” onlayn
qəzetində Beynəlxalq Siyasət və İqtisadi Araşdırmalar İnstitutunun (İREPİ) rəhbəri,
jurnalist Domeniko Letizianın müəllifliyi ilə "Xocalı: Azərbaycan
xalqının ürəyində açıq yara” başlıqlı məqalə dərc edilib. Məqalədə hər il
fevral ayında yaxın keçmişin amansız hadisələri ilə yadda qalan Xocalı faciəsi
qurbanlarının anıldığı bildirilib. 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə
Xocalı şəhərinin Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ən ağır və
faciəvi hadisəsinin meydanına çevrildiyini xatırladan müəllif, ağırlığına və
amansızlığına baxmayaraq, münaqişələrin tarixin qaranlıq səhifələrində
qaldığını təəssüf hissi ilə diqqətə çatdırıb. Faciənin təfərrüatlarına gəldikdə
isə D.Letisiya 1992-ci il 25 fevral gecəsində Ermənistan ordusunun keçmiş sovet
qoşunlarının köməyi ilə əhalisi azərbaycanlılardan ibarət olan Xocalıya hücuma
başladığını, bu addımın məhz azərbaycanlılara qarşı qırğın törətmək məqsədi
daşıdığını, Xocalının talanvə yerlə-yeksan edildiyini xatırladıb. Məqalədə
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi 22 aprel 2010-cu il tarixli qərarına istinadən
Xocalıda törədilən cinayətlərə və onlardan irəli gələn məsuliyyətə dair heç bir
şübhənin olmadığı vurğulanaraq bildirilib ki, müstəqil mənbələrdən əldə olunan
hesabatlar göstərir ki, 1992-ci ilin fevral ayından 25-dən 26-na keçən gecə
Xocalının ələ keçirilməsi zamanı yüzlərlə azərbaycanlının şəhəri tərk etməyə cəhd
edən zaman hücum edən erməni silahlıları tərəfindən öldürüldüyü, yaralandığı və
girov götürüldüyü qeyd olunur. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi qərarında
Xocalının azərbaycanlılardan ibarət mülki əhalisinin qırılmasını müharibə cinayətləri
və ya insanlığa qarşı cinayətlər kimi qiymətləndirilə bilən "xüsusilə ağır əməllər”
kimi müəyyən etmişdir. Sonda müəllif torpaqlarından didərgin salınmış bir
milyondan çox azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkünlərin ailəsində kədər və
davamlınostalgiyanın hökm sürdüyünü və bunun onların qəlblərində dərin
sağalmaz izlər buraxdığını bildirib. Onun fikrincə, Xocalı müasir tariximizin
ağrılı səhifəsi və Azərbaycan xalqının qəlbində açıq bir yara olsa da, bəlkə də
ədalətin təntənəsi və günahkarların cəzalandırılması ilə bu yaraya məlhəm
tapıla bilər.
Azər NURİYEV