“Bakıya ölmək üçün qayıtmışdım”
Kino ayrı bir dünyadır. Hər bir filmin öz tamaşaçısı və ona ötürdüyü
mesaj var. Bir neçə həftə öncə kinoteatrımıza "Ol” adlı yeni bir film daxil
oldu. Filmin rejissoru və aktyoru Namiq Ağayevdir. "Kaspi”nin qonağı olan
rejissor bizimlə söhbətində yeni filmindən və sənətə gəlişindən danışdı. Özü də
öz tərzində, nağılvari bir şəkildə.
- Sizi 90-93 illər "kuklaçı
Namiq Ağayev” kimi tanıyırdım. Uşaqlıq xatirələrim sizi hələ də o kuklalara
nağıl danışdıran rejissor kimi xatırlayır.
"Ol” filmi ilə sanki o stereotipləri sındırdınız.
- O illər teatrda hazırlanan tamaşaların
çoxu şou tamaşalar idi. Digər teatrlarda hazırlanan tamaşaları yola verirdilər.
Ələkbər Hüseynov (Ələkbər əmi) ilə tamaşalar hazırlayırdıq. Bizim heç internetə
çıxışımız da yox idi. Hər kəs pul arxasınca qaçırdı. Paytaxt teatrlarında
tamaşalar hazırladım, dünyaya açıldıq. Türkiyəyə
getdim, orda teatrlarda çalışdım. Tanınmış
aktyor Tuncer Salmanla Türkiyədə "Ol” teatrını yaratdıq. Sonra Nazim Hikmətin
"Hoşgeldin Nazım” tamaşasını hazırlayanda dedilər ki, başınızı aşağı salın, hamı
kimi işləyin. Elə bu "hamı kimi işləyin” söhbəti axırımıza çıxdı. Amsterdamda, Bakıda,
Moskvada, hətta Nazim Hikmət vəqfində həmin tamaşanı oynadıq. Biz Nazim Hikmətin tamaşasını barda da
oynadıq. Hətta orda da tamaşaçılar onu qəbul etdi. Ümumiyyətlə, ən yaxşı tamaşaçı elə ən
pis tamaşaçıdır, ən zövqsüz, ən kobud....
-
Niyə "Ol”?
- Hər zaman tamaşaçıları müsbət enerji ilə yükləməyin tərəfindəyəm. Bunu
bir restorana bənzədirəm. Məsələn, menyuda melanxolik, depressiv yeməklər ola bilər.
Ancaq biz pozitivdən yanayıq. Mən bir aşçı və dolma bükən kimi bu filmdə təzə yarpaqlardan
istifadə etdim.
Baxın, Allah "Ol” deyib. "Ol” həm mübtədadır, həm feldir. "Ol” deyilib
və olub.
-
Film çəkmək ideyası sizə hardan gəldi?
- Bu, mənim uşaqlıq missiyamdır. Uşaq yaşlarımda həyətdəki yaşıdlarıma
bədahətən nağıllar, dastanlar danışırdım. O zamanlar filmlər səyyar şəkildə
göstərilirdi və mən də belə bir film çəkəcəyimə inanırdım.
-
Və siz o arzunu gerçəkləşdirdiniz.
- "Ol” filmində mən hər hansı bir tamaşaçının nəfəsini, baxış bucağını
hesablamışam. Tamaşaçının zala daxil olub, filmin hansısa bir hissəsində çıxıb gedəcək
halı yoxdur. Filmin əvvəlinin ilk beş dəqiqəsini bir az uzun etmişəmi ki, tamaşaçının
canı sıxılsın, çünki az sonra onlar sözün əsil mənasında suya girəcəklər.
- Filmi çəkəndə düşündünüzmü ki,
Azərbaycanda satılacaq, yoxsa yox? Davamlı olaraq ucuz komediya janrını izləyən
tamaşaçıya birdən birə belə film təqdim etmək bir az risklidir...
- Mən bu filmə bir az da əyləncə
qatmışdım. Gülən gülsün, ağlayan da ağlasın. Burada başa düşülməyən nə var axı?
Bizim xalqın şüuraltı çox genişdir. Tamaşaçı bunu qəbul edəcəkdi. İmkan versəydilər.
Hər tamaşaçının öz finalını etdim. Film ya kommersiyaya işləməlidir, ya da
festivallara getməlidir. İkisini bir arada birləşdirmək ən çətin yoldur, bu,
həmin yolda mənim ilk addımımdır.
- Tuncer Salmanın da filmdə
rol alması sizin üçün də bir avantaj oldu.
- Tunceri çoxdan tanıyıram. Onunla birlikdə "Ol” teatrını yaradanda ipə-sapa
yatmırdıq (gülürük). Nəinki Tuncer, Türkiyənin bir çox tanınmış aktyorları ilə dostam.
İnşallah növbəti layihələrimdə onları da dəvət edəcəyəm. Hətta elə məşhur aktyorlar
var ki, onlar mənim tələbəm olub. Dəvət etsəm, sevə-sevə filmlərimdə çəkilərlər. Ancaq onları pulsuz dəvət
etmək istəmirəm. Düzdür, onların gözü toxdur. Çox yaxşı bir ssenariyə güzəştli şəkildə
çəkilərlər.
- Bu gün yerli film sahəsində
ssenari qıtlığı yaşandığı ssenarini
özünüz yazdınız?
- Ssenari qıtlığı yaşandığı bir zamanda "dəmlənmiş” 40-a yaxın ssenarim
var. İndi ssenaristlə rejissor sənəti birləşib. "Ver çəkim” deyən rejissorlar çoxdur.
- Ssenarilərinizi nə üçün
başqa rejissorlara vermirsiniz?
- Ssenarilərimdə rejissor kodları var. Mənim ssenarim başqa rejissorları
əzər. Niyə vermirəm? İstəsələr verərəm,
ancaq rejissorların kompleksləri var. Çünki o ssenaridə rejissor diktəm var. Son
vaxtlar aktyor kimi tanımağa başlamışam. Başqa rejissorlar məni hələm-hələm dəvət
etmirlər. Düşünürlər ki, məni dəvət etsələr, gəlib çəkiliş məkanında onlara rejissorluq
dərsi keçərəm.Yazdığım ssenariləri dostlarıma təklif etmişəm. Ancaq hamısı maddi problemlər
yaşayır. 2-3 ssenarimin halallığını vermişəm. Ssenaristlik ədəbiyyatçılıq deyil.
Ədəbiyyatçı ancaq hadisələri yazacaq. Ancaq təcrübəsi olan rejissor bir yarpağın
qımıldamasından 10 dəqiqəlik kadr çıxara bilər. Mənim kinoda 18 yaşım var. Teatr
proqramını bitirdim.
-
Bu proqram nə üçün bitdi?
- Teatrda çox işlər gördüm. Dünya teatrlarını gəzdim, istədiyim
ölkədə tamaşalar hazırladım. Teatr proqramım 40 yaşımda bitdi. 40 yaşına yaxın insanın
həyatında mənəvi və fiziki mutasiya gedir. Sanki immunitetim yox oldu, ömrüm qurtardı.
Bakıya ölmək üçün qayıtmışdım. Bakıya gələndən sonra isə yeni bir proqram - kino
proqramı açıldı.
-
Özünüzdə "tükənmə sindromu” hiss edirdinizmi?
- Yox, o sindrom yox idi. Amma nə məsələdirsə, Antalya sahillərində zaman
çox dayanır. Orada bir dəqiqə sanki bir ildir. İnsan təbiətin enerjisini diktə edən
parametrlərdən biridir. Orada sağ ola-ola əbədiyyətə qovuşmuşdum. Aralıq dənizi
sahilləri relax bir yerdir. Təbiətə o qədər qovuşursan ki, assosial olursan. Vətənə
gəlişimin 5-6 səbəbi varsa, onun biri də bu idi. Bakıya gəldikdən sonra sanki yaşamaq
üçün yeni güc əldə etdim, bu, kino ilə əlaqədar oldu. Kliplər çəkməyə başladım.
Bir il Kukla Teatrında iki tamaşa hazırladım. Mən belə danışıram, ancaq teatrsız
qala bilmərəm. Döndükdən sonra Akademik
Milli Dram Teatrında iki, Musiqili
Teatrda da bir tamaşa işlədim.
-
Sonra?
- Sonrası da heç.
-
Necə heç?
- Nə olsun tamaşa hazırladım, ancaq teatrlarımız tamaşaları saxlaya bilmirlər,
bilmədilər. Tamaşanı səhnələşdirmək bir,
saxlamaq isə ikinci bir hünərdir. Nə Dram Teatrı, nə Kukla Teatrı tamaşalarımı saxlamağı
bacarmadılar.
- Saxlaya bilmədilər deyəndə
nəyi nəzərdə tutursunuz?
- Teatrın alt qatı o qədər sağlam olmalıdır ki… Hazırda teatrlarımız intriqasız
yaşamırlar. Bu, bütün teatrlara aiddir. Suyun qalıb iyləndiyi kimi bir şey... Belə
danışıram, ancaq mənim debatlıq intriqalarım olmayıb. Teatrlarda çalışan aktyorların
çoxu dostlarım olub. Mövcud intriqa sistemi debatına çıxmaram.
-
Ən çox hansı intriqalar maraqlı olur?
- Müdir və baş rejissorun arasında yaranan qısqanclıq. Tamaşa nümayiş
olunanda rejissorun adı çəkilir, direktor da qısqanır ki, rejissorun adı niyə çəkilir,
mənimsə adım hallanmır. Bu da peşəkarlığa yad bir hissdir. Bir də teatrla
bağladığın müqaviləm bitir, mən də hər dəfə işlədiyim yeri tərk edirdim ki, kiminsə
yerini dar etməyim. Ancaq indi özümə söz vermişəm ki, bu fikirləri özümdən uzaqlaşdıracağam.
Mən niyə getməliyəm?Mənim beş sənətim var – aktyor, rejissor, rəssam, ssenarist və kuklaçı.
Bu, mistik mübarizədir. Dram Teatrında "Qanlı Nigar” ən çox baxılan tamaşalardan
biri idi. Kukla Teatrı öz əlimlə qurduğum teatrdır. Yaratdığım yox ha, yenidən qurulmasında
öz alın tərimlə iştirak etdiyim teatr.
- Sizcə, ucuz komediya
filmlərinin kinoteatrlarda at oynatdığı bir zamanda "Ol” filmi nə qədər tamaşaçı
toplayacaq?
- Ucuz komediya filmləri çəkən uşaqlarla heç bir işim yoxdur. Sadəcə,
biz öz yerimizdə deyilik. Əslində mənim "Bozbaş pictures”dən xoşum gəlir. Bunlar
küçə komediya sistemidir. Bir müddət Yuğ Teatrından Akademik Milli Dram Teatrının
boşluqlarını tələb edirdilər. Başqa bir teatr
sistemlərimiz yox idi. Yəqin ki, siz nə demək istədiyimi anlayırsınız.Ucuz komediya filmlərini
çəkənlər gözəl küçə komediantlarıdır, cavandırlar.
Komediya çəkənlər də bizim öz balalarımızdır.
Türkiyə kino sistemində çalışan dostlarım da deyir ki, "Rəcəp
İvedik”in çəkdiyi ucuz komediya filminin tamaşaçı sayı hətta Cem Yılmazı da keçib. Onlara da deyirəm ki, o tamaşaçıların
əksəriyyəti bizim tamaşaçılardır. Yeməyənin
payını yeyərlər. Biz alternativ kino az veririk. Tamaşaçıya aktiv kino təqdim etmək
lazımdır.
- Bu qədər əlaqələriniz varkən, çəkdiyiniz filmi nə
üçün Türkiyə kinoteatrlarda nümayiş etdirmirsiniz?
- Orada PR çox bahadır. Gərək reklam olsun, ona da pul çox tələb
edirlər. Ona verdiyim pula burada "Dədə Qorqud” filmini çəkərəm. Və yaxud Mübariz
İbrahimov haqqında film çəkərəm. Çox istəyərəm ki, İrəvan xanlığı ilə bağlı film
çəkim. Bunu nə zamansa edəcəyimə də inanıram. Ümid dərmandır. İrəvan xanlığının
yarım saatlıq sənədli filmini hazırlamışıq.
- "Ol” filminin
"CinemaPlyus” kinoteatrlar şəbəkəsi ilə olan məsələsi nə yerdədir?
- Biz filmi dəfələrlə yoxlayıb kinoteatra təqdim etmişik. Biz
premyera zamanı hər hansı texniki səhvə yer qoymamışdıq. Premyeradan əvvəl 5
dəfə səs məsələsini yoxlamışıq. Özümüzün və onların mütəxəssisləri ilə
hazırlaşmışıq. Mənim filmimin rejissorları peşəkardırlar. Amma premyera günü
belə bir problem ortaya çıxdı. Deməli, qəsdən olunub. Problemi aradan qaldırmaq
üçün beş gün möhlət istədilər,amma problemi həll etmədilər. Bundan başqa
mən onlara elə bir bilbord nümunəsi verməmişdim. O bilbordun nə qədər bərbad
olduğunu gördünüz. Filmin pannolarını yenidən çap etdik, aydın görünməyən bir
təsvirlər çap etmişdilər.
- Sizcə, film komediya janrında
olsaydı bu qədər müzakirə mövzusu olmazdı?
- Bunun heç bir aidiyyəti yoxdur. Deyirlər filmin "Kəklikotu” qədər tamaşaçısı yoxdur. Mənim filmimi onun qədər
PR etmirlər. Özləri də etiraf edirlər ki, sizin filminiz sənət kinosudur. Biz həm
də kütləvi kino çəkirik. "Nəsimi”, "7 oğul istərəm”, "Dəli Kür”, "Axırıncı
aşırım” kimi filmlər həm kütləvi, həm də sənət kinosudur. Mən
dədə-babalarımızın yolu ilə gedirəm. Bizim tamaşaçılar genetik olaraq faciə
sevən olub. Ancaq bizim camaatın boynuna qoyurlar ki, onlar komediya tələb
edir. Xeyr, tamaşaçıya komediyalar sırınır. Camaat "bizə komediya verin” demir.
Xəyalə Rəis