Bakıda istehsal olunub, “Moskva malı” kimi təqdim edilir
Sosial şəbəkələrdə məhsulların adının rus dilində olması
ilə bağlı bir məlumatla rastlaşdım. Diqqət etdikdə gördüm ki, məhsul
Azərbaycanda istehsal olunmasına baxmayaraq, adı rus dilində yazılıb. Sonradan
bu məsələyə marketlərdə də diqqət etməyə başladım. Təsadüfən fikir verdim ki, alıcı
qadın üstündə rus dilində "Moskva” yazılan peçenyeni görən kimi ona yönəldi.
Digər yerli adda olan məhsulların isə demək olar ki, heç üzünə də baxmadı. Bu
sadəcə bir nümunədir. Təəssüf ki, cəmiyyətimizdə belə nümunələr çoxdur. Sovet
dövründən qalma ideologiya 2018-ci ildə də aktuallığını qoruyub saxlayır.
İnsanlar Rusiyada istehsal olunan məhsulların birmənalı olaraq keyfiyyətli,
Azərbaycanda istehsal olunan məhsulların isə keyfiyyətsiz olduğu qənaətindədirlər.
Məsələ burasındadır ki, bizim daha keyfiyyətli bilib, adına aldanaraq aldığımız
məhsul, əslində heç də Rusiyada istehsal edilmir. Bu malların əksəriyyəti
ölkəmizdə istehsal edilir və insanların diqqətini cəlb etmək və onları aldatmaq
üçün adı rus dilində yazılır. Bəs görəsən bu nə dərəcədə düzgündür? İstehlakçıların
aldadılması ilə nəticələnən marketinq gedişini uğurlu saymaq olar?
Marketinq üzrə mütəxəssis Seymur Quliyevdeyir ki, şirkətlər bu addımla alıcılara psixoloji təsir göstərməyə çalışır:
"Bu, şirkətlərin qəsdən və bilərəkdən atdığı bir addımdır. Marketinq dili ilə
desək, şirkətlər müştərini cəlb etmək üçün müvafiq gedişlər edir. Çünki şirkətlər özü də bilir ki, yerli adda istehsal olunan məhsul
müştərilərin diqqətini cəlb etmir. Məsələn, ölkədə istehsal edilən və satışa
buraxılan hər hansı peçenyenin adını "Zaqatala” qoysan, onunla heç bir müştəri
maraqlanmayacaq. Amma eyni məhsula rus və ya digər xarici bir dildə ad verilsə,
həmin məhsul müştərilər tərəfindən alınacaq. Çünki Azərbaycan istehlakçılarının
yerli məhsula inamı və etibarı yoxdur. Bu mənada, müştərini də qınamaq olmaz. Çünki
bizdə istehsal olunan bəzi məhsulların keyfiyyət standartları tələb olunan
səviyyədə deyil. Məhsullara xarici adlar qoymaqla, bir növ istehlakçılara
psixoloji təsir göstərməyə çalışırlar. Çünki müştəri bilir ki, Rusiyada
istehsal olunan peçenye Azərbaycandakından qat-qat keyfiyyətli olur. Ona görə
də, xarici adda olan məhsullara müştərilərimiz daha çox önəm verir. Nəticədə
şirkətlər öz məhsullarının adını yerli yox, rus dilində olmasına üstünlük verir”.
Mütəxəssis
deyir ki, əslində, bu, müştərinin aldadılması da deyil: "Bu, heç də müştərini aldatmaq
demək deyil. Çünki məhsulun üzərində həmin məhsulun istehsal tarixi, yararlılıq
müddəti və istehsal edildiyi yer haqqında məlumat verilir. Alıcı həmin
məlumatda məhsula dair bütün detalları oxuya bilər. Amma alıcılarımız çox vaxt
bu məqamların heç birinə diqqət etmir. Şirkətlər də alıcıların bu xüsusiyyətini
artıq yaxşı bilir. Əslində, belə hallara dünya təcrübəsində də rast gəlinir.
Məsələn, İtaliyada ingilis dilində olan məhsullara rast gəlinir. Yaxud,
İngiltərədə italyan restoranları fəaliyyət göstərir. Amma məsələ burasındadır
ki, bu restoranlarda italyan yeməkləri hazırlanır. Bizdə isə peçenyeyə "Moskva”
adı, müştərilərdə xarici mal düşüncəsini formalaşdırmaq üçün verilir. Əslində
müştəri onun yerli məhsul olduğunu bilsə, almaqdan imtina edəcək. Ola bilsin
ki, çox az hallarda məhsulun də fərqli dildə olduğuna görə, onu almaqdan imtina
etsin. Burada qazanclı olan tərəf şirkətlərdir. Məncə, bu, kifayət qədər uğurlu
marketinq gedişidir. Əgər uğurlu hesab olunmasaydı, bu gün bazarda bu adda peçenyelər
satışda olmazdı. Məsələn, 2007-2008-ci illərdə "Moskva” peçenyeləri başqa adda
satılırdı. Həmin məhsul demək olar ki, müştərilər tərəfindən alınmırdı. Eyni
məhsulun yenidən adını dəyişib rus dilində qoyduqdan sonra məhsul satılmağa
başlayıb. Çünki müştərilərin satınalma zamanı vaxtı məhdud olur. Ona görə də,
çox zaman məhsulun istehsalçısına nəzarət etmirlər. Alıcıların əksəriyyəti çox
hallarda belə məhsulları alırlar. Fikir veribsinizsə, bu tip peçenyelər
marketlərdə xüsusi halda paketləşdirilərək satılır. Çox az hallarda isə istehsalçı
ilə bağlı məlumat məhsulun deyil, ümumi qablaşmanın üzərinə vurulur. Ona görə
də, müştərilər asanlıqla aldana bilir. Müştəri belə məhsulun üzərində
yazılanları ümumiyyətlə, oxumur. İnsanlar məhsulu tez bir zamanda almaq
istəyir. Hətta elə olur ki. məhsulun son istifadə müddətinə də diqqət etmirlər”.
"Azad İstehlakçılar” birliyin sədri Eyyub Hüseynovdeyir ki. şirkətlər bu addımla "Made in Azerbaijan” brendinə
zərbə vururlar: "Təəssüflər olsun ki, Azərbaycan istehlakçıları xarici
ölkələrdə, xüsusilə də Rusiyada istehsal edilən məhsullara böyük maraq
göstərir. Onların bu məhsullara olan etibarı yerli məhsullarla müqayisədə qat-qat
çoxdur. Nəticədə istehsalçılar alıcıların bu düşüncəsindən istifadə edirlər.
Bir çox hallarda Azərbaycanda istehsal edilən mallar Rusiyada istehsal
edilirmiş kimi təqdim olunur. Çox hallarda məhsulun adı rus dilində qeyd
olunur. Bu, əslində istehlakçıların aldadılmasından başqa bir şey deyil və yeyinti
məhsulları haqda qanunun tələblərinə ziddir. Nazirlər Kabinetinin 94 saylı
qərarında göstərilir ki, Azərbaycanda əmtəə bazarında satılan bütün mallar
bükülməli, üzərində istehsalçının adı, ünvanı, məhsul haqda vacib məlumatlar və
ünvanı qeyd olunmalıdır. Təəssüflər olsun ki, bizdə satışda olan peçenyelər kağıza
bükülərək üzərində rus dilində adlar yazılır. Ölkədə fəaliyyət göstərən biznes
adamları dövlət başçısının apardığı siyasətə dəstək vermir. Prezident
Azərbaycan brendinin yaradılması istiqamətində iş aparır. Bizim istehsalçılar
isə digər brendləri imitasiya etmək və alıcıları aldatmaqla gəlir əldə edirlər.
Bu, Azərbaycan brendinin inkişafına əngəl olan əsas faktlardandır. Təbii ki, bu,
anormal hal kimi qiymətləndirilir. Ölkədə hətta böyük biznes qurumları da bu
hiyləyə əl atırlar. Çalışırıq ki, bu kimi məsələləri aşkara çıxararaq ifşa edək. İstehlakçıların aldadılması biznes
etikasından kənar bir haldır və bunun qarşısı alınmalıdır”.
Şəbnəm Mehdizadə