Bağçaların müştərək maliyyələşməsi hansı perspektiv vəd edir?
Azərbaycanda uşaq bağçaları və musiqi məktəblərində
müştərək maliyyələşmə prinsipinin tətbiq olunacağı gözlənilir. Bu barədə cümə
axşamı Milli Məclisin komitə iclasında 2017-ci ilin dövlət büdcəsi zərfinin
müzakirəsi zamanı maliyyə naziri Samir Şərifov məlumat verib. Nazirin sözlərinə
görə, məktəbəqədər uşaq bağçalarında müştərək maliyyələşmə mexanizmi tətbiq oluna bilər. "Biz artıq bazar
iqtisadiyyatına keçmişik. Dövlət üzərinə sosial yükü götürüb. Bu da prezidentin
apardığı siyasətdir. Sosialyönümlü siyasət üstünlük təşkil edəcək. Lakin bəzi xərclərin
dövlətlə əhali arasında bölüşdürülməsi, həmin xərclərin düzgün, səmərəli həyata keçirilməsinə ictimai nəzarətin tətbiqinə
gətirib çıxarır”. Hazırda pullu və dövlət büdcəsi hesabına maliyyələşən bağçaların olduğunu deyən
nazirin sözlərinə görə, burada müştərək maliyyələşmə prinsipləri də tətbiq
oluna bilər.
Nazir bildirib ki, hazırda musiqi məktəblərinin
müştərək maliyyələşmə prinsiplərinə də baxılır: "Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
ilə məsləhətləşmələrə başlamışıq. Musiqi məktəblərində də müştərək maliyyələşmə
prinsipləri tətbiq oluna bilər. Bir hissəsi dövlət və bir hissəsi maraqlı
valideynlər tərəfindən ola bilər. Valideynə maraqlıdırsa ki, uşaq bu sahədə
oxusun, yəqin, cüzi də olsa, bu prosesdə iştirak etməlidir”.
Bəs görəsən, müştərək maliyyələşmənin reallaşması hansı
perspektiv vəd edir? Mövzu ilə bağlı suallarımızı ekspertlər cavablandırdı.
İqtisadçı-alim Vüqar Bayramov qəzetimizə
açıqlamasında bildirdi ki, burada əsasən adıçəkilən müəssisələrin büdcədənkənar mənbələrin hesabına maliyyələşməyə cəlb
edilməsi nəzərdə tutulub: "Burada söhbət dövlət büdcəsi ilə yanaşı, qeyd edilən
müəssisələrin öz maliyyə vəsaiti hesabına maliyyələşdirilməsinin həyata
keçirilməsindən gedir. Bu həm də bəzi ödənişli
xidmətlərin göstərilməsi ilə bağlı digər mənbələrdən vəsaitin cəlb edilməsi
formasında həyata keçirilə bilər. Beləliklə, büdcədən həmin istiqamətə ayrılan
vəsaitlərin azalmasına imkan yaranır və
vəsaitlərə qənaət edilməsinə kömək edir. Nəticədə büdcədən sözügedən müəssisələrin
saxlanılması üçün daha az vəsait xərclənəcək. Lakin büdcə vəsaitlərinə qənaət
burada fiskal əhəmiyyət daşıyır. Digər tərəfdən, həmin müəssisələrə büdcədənkənar
vəsaitin cəlb edilməsi maliyyə muxtariyyətinin formalaşmasına səbəb olacaq. Bu
da imkan verəcək ki, büdcədənkənar vəsaitlər cəlb etməklə öz daxili maliyyə
imkanlar hesabına maliyyə müstəqilliyini mərhələli şəkildə təmin edə bilsin.
Lakin burada heç də büdcədən asılılığın tamamilə aradan qaldırılmasından söhbət
getmir. Bu qədər qısa zamanda praktiki olaraq bu, ümumiyyətlə mümkün deyil”.
İqtisadçı deyir ki, əsas məqsəd mərhələli şəkildə
maliyyələşməni təmin etməkdir: "Güman edirəm ki, bu, sözügedən müəssisələrin
idarə edilməsində yeni bir mərhələ olacaq. Mühüm əhəmiyyətli məqamlardan biri də
adıçəkilən müəssisələrin həssas və sosial baxımdan vacib müəssisələrin
olmasıdır. Ona görə də çalışmaq lazımdır ki, bu müəssisələrdə pullu xidmətlərin
sayı çox olmasın və xidmətlə bağlı ciddi
qiymət artımının da qarşısı alınsın. Maliyyə muxtariyyətinin formalaşması heç də
pullu xidmətlərin sayının artmasına və xidmətlərin qiymətinin yüksəlməsinə səbəb
olmamalıdır. O baxımdan, büdcə vəsaitlərinə qənaət vacibdir. Amma bu proses,
qeyd etdiyim kimi, xidmətlərin qiymətinin
artmasına səbəb olmamalıdır. Ona görə də hesab edirəm ki, burada nəzarətin
gücləndirilməsinə ciddi ehtiyac var. Nəticə etibarı ilə çalışmaq lazımdır ki,
maliyyə muxtariyyəti sosial ədalətin pozulmasına gətirib çıxarmasın”.
Təhsil
eksperti Kamran Əsədovisə müştərək maliyyələşmədən sonra musiqi məktəblərinə gedənlərin sayında
azalma olacağından narahatdır: "Düzdür, kapitalizm dövründə özünümaliyyələşdirmə
qaçılmazdır. Ancaq mən bundan sonra musiqi məktəbinə gedən uşaqların sayında
azalmanın olacağından narahatam. Çünki musiqi məktəbinə getməyin ali məktəbə qəbul
zamanı hər hansı bir üstünlüyü yoxdur. Hər bir valideyn bundan sonra musiqi təhsilini
bir kənara qoyub, övladını yalnız qəbul imtahanı istiqamətinə yönəldəcək. Bu isə
nəticədə mədəni enişə gətirib çıxara bilər. Ona görə də özünümaliyyələşdirmə
prosesində qiymətlər tənzimlənməlidir ki, süni bahalaşma yaradılmasın. Əlbəttə,
büdcə gəlirlərinin aşağı düşməsindən sonra itkiləri kompensasiya etmək anlaşılandır.
Amma buna baxmayaraq, hesab edirəm ki, dövlət bu sahədə əvvəlki konsepsiyasını
bacardıqca qorumalıdır. Yeni yanaşma bu sahəyə cəlb olunanların sayında ciddi
azalmaya səbəb olmamalıdır”.
Ekspert deyir ki, hazırda məktəbəqədər təhsil müəssisələrinə
gedən şagirdlərin sayı ümumilikdə bu yaş kateqoriyasına daxil olanların 27
faizini təşkil edir: "Əgər bu gün, dövlət bağçalarına gedənlərin sayı yüz on
min nəfərdirsə, özəl bağçalara gedənlərin sayı 3500 nəfərdir. Valideynlərin
büdcəsi hesabına gedilən bağçalarla dövlət bağçası arasındakı fərq açıq-aşkar
görünür. Onsuz da valideynlər qeyri-rəsmi olaraq məktəbəqədər təhsil müəssisələrində
müəyyən məbləğ ödəyirlər. Əlbəttə, dövlət təhsil müəssisələrindəki təhsillə özəl
təhsil müəssisələrinin keyfiyyət fərqi çox böyükdür. Hər kəs istəyər ki,
övladını özəl təhsil müəssisəsinə göndərsin. Lakin valideynlər məcburdurlar ki,
övladlarını ödənişsiz dövlət bağçalarına göndərsinlər. Bu, onların gəlirləri ilə
bağlı olan bir şeydir”.
Şəbnəm