“Azərbaycan prezidentinin sosial siyasətinin mərkəzində ölkə vətəndaşı dayanır”
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin minimum əmək haqqının
artırılması ilə bağlı sərəncamı sosial siyasətin Azərbaycan dövlətinin
prioritet istiqamətlərindən olduğunu bir daha sübut etdi. Sosial şəbəkələrdə bu
qərar cəmiyyətin böyük kəsimi tərəfindən dəstəklənir. Bu və digər məsələlərlə
bağlı Milli Məclisin deputatı, iqtisadçı Tahir Mirkişili ilə söhbətləşdik.
- Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2019-cu il martın 1-dən
minimum aylıq əməkhaqqının məbləği 180 manatadək artırıldı. Bu qərar ölkə
vətəndaşlarının sosial rifahının yaxşılaşdırılmasına necə təsir göstərəcək?
- Hər il Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə həm dövlət qulluğunda
çalışanların, həm də bütövlükdə ölkədə orta aylıq maaşların artması ilə bağlı
tədbirlər görülür. Bu dəfə ki artımla Azərbaycanda ilk dəfə olaraq minimum əmək
haqqı ilə yaşayış minimumu eyniləşdirildi. Çünki ilk dəfə olaraq yaşayış
minimumu büdcə qəbul olunanda 173 manatdan 180 manata qaldırılmışdı. Amma
minimum əmək haqqının səviyyəsi yaşayış minimumundan daha aşağı səviyyədə
qalmışdı. Bu dəfəki fərmanla həm minimum əmək haqqı, həm də yaşayış minimumu
180 manat oldu. Bu o deməkdir ki, minimum əmək haqqının səviyyəsi birdən-birə
130 manatdan 180 manata qalxdı. Bu təxminən 40 faizə yaxın artım deməkdir və
bütövlükdə maaş sistemində çox böyük və inqilabi dəyişiklikdir. Çünki
birdən-birə bu qədər dəyişikliyin edilməsi onun üçün maliyyə mənbəyinin olması
əsas amillərdəndir. Minimum əməkhaqqının artırılması ilə bağlı dövlət
büdcəsindən illik 400 milyon manat, 2019-cu il 10 ay ərzində isə 335 milyon
manata qədər əlavə vəsait yönəldiləcək. Bütövlükdə, az əmək haqqı alan əhalinin
maaşı 40 faiz artacaq. Maaşı 130-180 manat arası olan təbəqənin bundan sonra
alacağı əmək haqqı 180 və ondan daha yuxarı olacaq. Belə bir artım insanların
həyat tərzinin yaxşılaşmasına, həm də iqtisadi aktivliyin artmasına xidmət
edəcək. Çünki maaşların artımı son nəticədə iqtisadiyyatın da daha çox
canlanmasına səbəb olur. İkinci bir tərəfdən təcrübə göstərir ki, minimum əmək
haqqının artırılması daha sonra orta aylıq əmək haqqının artmasına da səbəb olacaq.
Çünki bu zəncirvari reaksiyadır və son nəticədə bütün təbəqədən olan insanların
maaşına təsir edir. Məhz bu stimulun verilməsi ölkədə bütövlükdə əmək haqqlarını
daha artmasına səbəb olacaqdır ki, bu da həm əhalinin həyat tərzinin
yaxşılaşmasına, həm də iqtisadiyyatda aktivliyin artmasına səbəb olacaq.Onu da qeyd edim ki, yanvarın 1-dən etibarən yeni Vergi Məcəlləsinin
qəbul olunması ilə Azərbaycanda qeyri-neft sektoru və qeyri-dövlət qurumlarında
çalışanların maaşlarında gəlir vergisi ləğv olunub. Həm gəlir vergisinin ləğv
olunması, həm də minimum əmək haqqının 180 manata qaldırılması ölkədə
qeyri-leqal əmək haqqının səviyyəsinin aşağı düşməsinə ciddi təsir edəcək. Bu
da son nəticədə insanların daha çox pensiya ilə təmin olunmasına səbəb
olacaqdır. Çünki bildiyiniz kimi, bir çox hallarda, yəni həm minimum əmək
haqqının aşağı, həm də qeyri-leqal əmək haqqı ilə bağlı halların olması Dövlət
Sosial Müdafiə Fonduna az ödənişlərin edilməsinə imkan yaradırdı. Bu da
sonradan vətəndaşların pensiya təminatına çox ciddi təsir edirdi. Amma məhz
minimum əmək haqqının qaldırılması və qeyri-leqal məşğulluğun aşağı düşməsi
insanların gələcək pensiya təminatına da ciddi təsiri olacaq ki, bu baxımdan
cənab prezidentin bu qərarı həm bugünkü gün, həm də gələcək üçün çox strateji
bir qərardır.
- Bundan əvvəl dövlət
başçısı şəhid ailələri ilə də görüşdü və
"birdəfəlik yardım”la bağlı əlavə qərar qəbul etdi. Bütün bu faktları
Azərbaycan dövlətinin uzun illərdir həyata keçirdiyi sosialyönümlü siyasətin
tərkib hissəsi kimi qiymətləndirə bilərikmi?
- Azərbaycan prezidentinin sosial siyasəti, həm də məsələyə maaşların
artımı kontekstindən baxsaq, hər il ardıcıl olaraq həyata keçirilən siyasətdir.
Bildiyiniz kimi, şəhid ailələrinə və vərəsələrinə "birdəfəlik yardımı”n
ödənilməsi dövlət başçısının birbaşa şəxsi təşəbbüsü idi. Onun məhz bu
təşəbbüsü reallaşdırılması, eləcə də əhatə dairəsinin genişləndirilməsi ilə
bağlı verdiyi qərarlar Azərbaycan prezidentinin sosial siyasətinin mühüm tərkib
hissədir.Eləcə də dövlət büdcəsi də qəbul olunanda bildiyiniz kimi, hər 100
manatın təxminən 34 manatı dövlətin sosial siyasəti ilə bağlı xərclərə
yönəldilir. Şəhid ailələrinin, eyni zamanda əlil olmuş şəxslərin mənzillə
təminatı, qaçqın və məcburi köçkünlərə mənzillərin tikilməsi və təminatı,
həmçinin əlil olmuş şəxslərə avtomobillərin verilməsi, bütövlükdə əhalinin
tibbi müayinədən keçirilməsi və digər bu kimi addımların hamısı dövlət
başçısının həyata keçirdiyi sosial siyasətin mühüm tərkib elementləridir. Bunlar
bir daha sübut edir ki, Azərbaycan prezidentinin bugünkü sosial siyasətinin
mərkəzində ölkə vətəndaşı dayanır. Bu vətəndaşlar həm şəhid ailəsidir, həm
Qarabağ əlilidir, eyni zamanda qaçqın və məcburi köçkünlərdir, həm də sosial
qayğıya ehtiyacı və əlavə olaraq, daha az maaş alan təbəqəyə aid olan
insanlardır.
- Minimum əmək haqqının
azlığını əsas gətirən bəzi "iqtisadçılar” dövlət başçısının bu qərarından sonra
məsələyə tamam başqa cür yanaşırlar. Bu nə ilə bağlıdır?
- Bir sıra insanlar var ki, hər hansı yaxşı bir addım atılanda belə,
onu tənqid etmək, müsbət effektini qaralamaq üçünbəhanə tapırlar. Amma bir az
dərinə gedəndə, bu adamlarla dialoq quranda, yaxud da konkret rəqəmlər
üzərindən danışanda istənilən halda onların hər hansı bir arqumentinin olmadığı
üzə çıxır. Bu gün internetin və sosial şəbəkənin verdiyi bir imkan var. Yəni
bir çox insanların rəqəmlərə və ya iqtisadi biliklərə sahib olmadığından
istifadə edərək arqumentsiz və isbat olunmamış formada çıxışlar edirlər. Biz
buna birtərəfli informasiya deyirik və verilən belə birtərəfli informasiyada onlar
özlərinin ciddi hesab etdiyi fikirlər irəli sürürlər ki, bunların da heç bir
əsası yoxdur. Çünki istənilən halda bu gün minimum əmək haqqının
qaldırılmasının effektinin az olmasını demək absurddur. Bu qərar cəmiyyətin
böyük əksəriyyətini əhatə edir və insanların daha çox maaş almasına imkan
verəcək, bütövlükdə onların maddi təminatını yaxşılaşdıracaq. Eləcə də
iqtisadçılar bilir ki, bu artımın iqtisadiyyata verdiyi effekt də kifayət qədər
böyükdür. Ona görə də düşünürəm ki, bu cür insanların fikirlərini ciddi qəbul
etmək lazım deyil. Bizim üçün əsas məsələ insanların bunu öz həyatında hiss
etməsi və iqtisadi aktivliyin artması, eləcə də ölkənin gələcəyə yönələn strategiyasının
arzu olunan səviyyədə həyata keçirilməsidir. Çünki iqtisadiyyat bu gündən
ibarət deyil. Azərbaycanda verilən iqtisadi qərarlar kifayət qədər ciddi
yanaşmalara və rəqəmlərə əsaslanır və bu yanaşmaların son nəticəsi Azərbaycan
vətəndaşının bunu öz üzərində hiss etməsidir.
- Sizcə, minimum əmək
haqqının artırılması sosial sferada hansı müsbət dəyişikliyi özündə ehtiva
edəcək?
- Ümumilikdə, minimum əmək haqqının artırılması hər bir təbəqədən
olan insanların gündəlik həyatına çox böyük təsir edəcək. Bildiyiniz kimi, bu
insanların bir hissəsi özəl sektorda çalışır, digər hissəsi isə dövlət qulluğu
olmayan dövlət sektorunda çalışır və vahid tarif cədvəli ilə maaş alırlar.
Məsələn, belə insanlar Milli Elmlər Akademiyasında və yaxud da digər belə
qurumlarda çalışırlar. Yəni, bu insanların istənilən halda həyat tərzinin
qaldırılması üçün bu qərar çox böyük dəstək oldu. Digər tərəfdən, təcrübə
göstərir ki, minimum əmək haqqının artırılması maaşları 180 manatdan yuxarı
olan insanların da aldıqları əmək haqqının artmasına səbəb olur. Çünki
iqtisadiyyatda baş verən hadisələr zəncirvari şəkildə digər əlaqələrə təsir
edir. Hətta 300-400 manat alan insanların belə maaşında hökmən artım olacaq. Bu
qərar bütövlükdə hər kəsin maddi təminatının daha da yaxşılaşmasına xidmət
edəcəkdir.İnsanlar daha çox maaş aldıqca onların istehlaka yönələn xərcləri də
artacaq. Yəni bu da iqtisadiyyatın canlanmasına, milli istehsalın daha çox
dəstəklənməsinə səbəb olur .
- Bu artım ümumilikdə orta
aylıq əmək haqqına necə təsir edəcək?
- İstənilən halda, zəncirvari reaksiyanın olması onu deməyə əsas
verir ki, minimum əmək haqqının qalxması sonda orta aylıq əmək haqqının da
artmasına səbəb olacaqdır. Çünki belə bir təcrübə var ki, minimum əmək haqqı
daha çox artdıqca ondan yüksək olan əmək haqqının da artmasına səbəb olur.
Misal üçün, 130 manat alan insanın maaşı 180 manata qədər qalxırsa, o zaman 300
manat alanın da maaşı artacaq. Yaxud da indiyədək 180 manat alan insanın da
əmək haqqı qalxacaqdır. Əmək haqlarının hansı sahələrdə və hansı intervalda
artacağı artıq həmin müəssisənin daxili siyasəti ilə bağlıdır. Amma iqtisadi və
məntiqi cəhətdən izah etsək, təcrübə göstərir ki, hər bir halda, bu qərar bütün
təbəqələr üzrə olan insanların maaşlarının artmasına gətirib çıxaracaq.
- Sosial-iqtisadi sahədə
atılan hər hansı müsbət addım istər daxildəki "beşinci kolon” üzvlərini,
istərsə də xaricdə olan antimilli qüvvələri narahat edir.
- Əslində onların narahat olması bizim uğurumuzdur.
Azərbaycanda aparılan uğurlu sosial-iqtisadi siyasətin əsas iki məqsədi var:
birincisi, insanlar daha çox sevinsinlər, ikincisi, düşmənlər daha çox məyus
olsunlar. Bu gün xaricdə oturan, yaxud da Azərbaycan əleyhinə fəaliyyət
göstərən, dövlət başçısını istəməyən, ölkəmizin uğurlu siyasətini qəbul etməyən
insanların daha çox məyusluğu Azərbaycanın həyata keçirdiyi uğurlu
sosial-iqtisadi siyasətin nəticələrini gözlərinin götürməməsi ilə bağlıdır.
Azərbaycanı istəməyən qüvvələrin narahatlığına və məyusluğuna baxmayaraq, bizim
üçün əsas olan ölkə vətəndaşlarının daha yaxşı və təhlükəsiz yaşamasıdır. Hesab
edirəm ki, Azərbaycanı istəməyən insanlar bu gün də var, dünən də var idi,
sabah da olacaq. Biz daha da inkişaf etdikcə onların sayı arta da bilər. Çünki
bizi gözü götürməyən bir çox qüvvələr var ki, Azərbaycan inkişaf etdikcə
onların da fəaliyyəti aktivləşir və bir çox hallarda aqressivləşirlər.
Azərbaycanın inkişafının əsas məqsədi bu antimilli qüvvələrin nə deməsindən və
hərəkətindən asılı olmayaraq, ölkəmizi və onun vətəndaşını daim güclü etməkdir ki,
bizi istəməyənlərin qarşısında daha güclü dayanaq və hücumlarını dəf edək. Bu
hücumlar hər zaman olacaq, çünki biz müstəqil siyasət yürüdürük və Azərbaycanın
öz yolu var. Bu gün Azərbaycanın resursları kifayət qədərdir.
Bəxtiyar MƏMMƏDLİ