Azərbaycan beynəlxalq səviyyəli tranzit və logistika mərkəzinə çevrilir - Fotolar
Şərqlə Qərb arasında mühüm körpü rolunu oynayan müstəqil Azərbaycan
bir çox beynəlxalq layihələrə, o cümlədən iqtisadi layihələrə imza atıb.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə təməli qoyulan
Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəmərinin ardınca Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz xətti,
sonrakı mərhələdə Prezident İlham Əliyevin böyük uzaqgörənliklə reallaşdırmağa
çalışdığı Cənubi Qafqaz Boru Kəməri ölkəmizi dünyada etibarlı tərəfdaş, enerji
mərkəzi kimi tanıtmağa başlayıb.
Bununla yanaşı, həyata vəsiqə alan yeni layihələr sayəsində Azərbaycan
özünü təkcə neft və qaz hasil edərək ixrac edən ölkə kimi deyil, həm də Şərqi
Qərblə, Şimalı Cənubla birləşdirən nəqliyyat qovşağı və logistika mərkəzi kimi
təqdim edə bilib. Beləliklə, əlverişli coğrafi mövqeyə və zəngin enerji
ehtiyatına malik Azərbaycan həm də beynəlxalq səviyyəli tranzit mərkəzə çevrilib.
Təbii ki, bütün bunlar Azərbaycan iqtisadiyyatının bütün sahələrinin inkişafına
da müsbət təsir göstərib.
Dünən isə müsəlman Şərqinin ilk demokratik Respublikası daha bir
beynəlxalq iqtisadi layihəyə imzasını atıb. Söhbət Bakı-Tbilisi-Qars (BTQ)
dəmir yolu xəttinin istifadəyə verilməsindən gedir. Bu tarixi hadisə yalnız Azərbaycan
və region dövlətləri üçün deyil, qlobal baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri İlham Əliyev, Rəcəb
Tayyib Ərdoğanın, Qazaxıstan, Gürcüstan və Özbəkistan baş nazirləri Bakıtjan
Saqintayev, Giorgi Kvirikaşvili, Abdulla Aripovun, həmçinin Tacikistan və
Türkmənistan nümayəndə heyətlərinin iştirak etdiyi açılış mərasimi bütün dünya
mediasının diqqət mərkəzində olub. Bu layihənin reallığa çevrilməsi məhz
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin siyasi iradəsi və böyük əməyi səviyyəsində
mümkün olub.
Məlumat üçün qeyd edək ki, BTQ dəmir yolu xətti layihəsi uzun dövr
gündəmdə olsa da, onun reallaşması yalnız Azərbaycan tərəfinin dəstəyi
sayəsində mümkün olub. 2004-cü il iyunun 14-də Gürcüstana rəsmi səfər etmiş
Prezident İlham Əliyev keçirdiyi mətbuat konfransında sözügedən layihəni
dəstəklədiyini və Azərbaycanın da bu layihədə iştirak etməyə hazır olduğunu bəyan
edib. 2005-ci il mayın 25-də Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin
Azərbaycan hissəsinin açılışında Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan prezidentləri
BTQ dəmir yolu xətti layihəsi haqqında bəyannamə imzalayıblar. Nəhayət, 2007-ci
il fevralın 7-də Azərbaycan Prezidentinin Gürcüstana işgüzar səfəri zamanı
BTQ-nin tikintisinin başlanması ilə bağlı saziş imzalanıb. Həmin il fevralın
21-də dövlətimizin başçısı layihə ilə əlaqədar tədbirlər haqqında sərəncam
imzalayıb. 2007-ci ilnoyabrın21-də üç ölkənin prezidentlərinin
iştirakı ilə Gürcüstanın Marabda kəndində BTQ tikintisinin təməli qoyulub.
2008-ci il iyulun 24-də isə Türkiyənin Qars şəhərində dəmir yolunun Türkiyə
hissəsinin tikintisinə start verilib. BTQ dəmir yolu xəttinin ümumi uzunluğu
təxminən 840 km-dir.
Layihənin iqtisadi və siyasi əhəmiyyətinə gəlincə, BTQ bu baxımdan
Afrika ilə Asiyanı birləşdirən Süveyş kanalı kimi titanik layihələrlə müqayisə
oluna bilər. Əsas iştirakçıları Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan olan BTQ
Avropa İttifaqı, ABŞ və Mərkəzi Asiya dövlətləri tərəfindən də dəstəklənir. Bu
layihə Şərqdən Qərbə yük və sərnişin daşımaları imkanlarını daha da artırır, bu
daşımalara sərf olunan vaxtı və maliyyə sərfiyyatını xeyli azaldır. İlkin
mərhələdə BTQ-nin buraxılış qabiliyyəti ildə 1 milyon sərnişin və 6,5 milyon
ton yükə hesablanıb. Planlaşdırılır ki, daşıma həcmi sonralar 17 milyon ton
artacaq və tədricən 50 mln. tona çatdırılacaq. Sərnişin sayı isə 2 milyon nəfər
olacaq. Bakıdan Türkiyənin Qars şəhərinə qədər yolun müddəti 16-17 saat təşkil
edəcək. Sonra yol Ankara, İstanbula qədər uzanacaq, Avropa üzərindən La-Manş və
Londona keçəcək. Bu dəmiryolu vasitəsi ilə Azərbaycan beynəlхalq nəqliyyat
dəhlizlərinə və Türkiyəyə birbaşa çıxış əldə edəcək. BTQ Azərbaycanın
iqtisadiyyatının inkişafında da əhəmiyyətli rol oynayacaq. Azərbaycanın ilk
illərdə tranzitdən minimal gəliri 50 mln. dollar təşkil edəcək. Onu da qeyd
edək ki, bu layihənin istifadəyə verilməsi həm də Ermənistanın nəqliyyat izolyasiyasını
gücləndirir.
Milli Məclisin
deputatı Aydın Mirzəzadə də hesab edir ki, BTQ
dəmir yolu xəttinin işə salınması tək regionda deyil, dünyada tarixi bir
hadisədir. Onun sözlərinə görə, bu xəttin açılışı ilə regiondakı vəziyyət
kökündən dəyişir: "Ölkələr arasında daha sıx əlaqələr yaranır. 100 minlərlə iş
yeri açılır. Çindən tutmuş, Avropaya qədər mallar çox qısa zamanda və sürətlə
çatdırılır. Eyni zamanda bu layihə sülhü və təhlükəsizliyi gücləndirir. Bu xətt
Ermənistandan da keçə bilərdi, ancaq Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarının bir
hissəsini işğal etməsi onu bu perspektivli layihədən kənarda qoydu. Dəmir yolu
xətti Ermənistandan keçsəydi, onun büdcəsi heç nə etmədən hər il böyük həcmdə
valyuta qazanardı, yeni iş yerləri açılardı, Ermənistan iqtisadiyyatı
dirçələrdi. Amma göründüyü kimi, aqressiv, düşünülməmiş siyasəti Ermənistan
üçün öz acı nəticəsini göstərir. Ancaq Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyənin
strateji müttəfiqliyi, qardaşlıq münasibətlərini real işdə göstərmələri artıq
bəhrəsini verir və bu dəmir yolu xəttinin açılışı bir daha göstərir ki, ölkələr
bir-biriləri ilə ilk növbədə ümumi maraqları ortaya qoymaqla, dostluq,
əməkdaşlıq etməklə və ən əsası isə, müasir dünyanın tələblərinə uyğun
münasibətlər qurmaqla çox böyük işlər görə bilirlər. BTQ dəmir yolunun açılışı
ilə Azərbaycanın regionda nüfuzu daha da yüksəlir. Azərbaycan bu cür böyük
layihələrin təşəbbüskarı və dəstəkvericisi kimi arzuolunan bir müttəfiqə
çevrilir”.
Beynəlxalq İqtisadi
Araşdırmalar Birliyinin rəhbəri, professor Fikrət Yusifov da qəzetimizə açıqlamasında bildirib ki, BTQ dəmir yolu
Azərbaycana kifayət qədər iqtisadi və siyasi dvidentlər gətirəcək. Sabiq
maliyyə naziri qeyd edib ki, bu yolun istifadəyə verilməsi eyni zamanda qədim
ipək yolunun orta xəttinin bərpa olunması deməkdir: "Yeni yol Şərqdən və
Cənubdan Azərbaycan üzərindən Qərbə və əksinə yüz milyonlarla ton yükün
daşınmasına imkan verəcək. Bu isə öz növbəsində ölkəmizə böyük həcmdə möhkəm
valyutanın daxil olmasına gətirib çıxaracaq. BTQ dəmir yolu kimi transmilli
layihənin imkanlarından yararlana bilməyəcək tək ölkə Ermənistan olacaq. Məkrli
torpaq iddaları ilə erməni xalqını bölgədə reallaşdırılan növbəti transmilli
layihənin verə biləcəyi dvidentlərdən məhrum edən siyasi hakimiyyətin iyrənc
işğalçı siyasəti Ermənistanı növbəti dəfə pis vəziyyətə saldı. Azərbaycan bu
layihəni reallaşdırmaqla öz siyasi çəkisini kifayət qədər artıra bildi. Həm də
yeni dəmir yolu xəttinin istifadəyə verilməsi yaxın gələcəkdə Naxçıvanın
blokadadan çıxması demək olacaq”.
Rufik İSMAYILOV