Azərbaycan beynəlxalq nəqliyyat qovşağına çevrilir
"Şimal-Cənub” Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizi (BND) haqqında
Razılaşma Rusiya, İran və Hindistan arasında 12 sentyabr 2000-ci ildə
Sankt-Peterburq şəhərində bağlanıb. Razılaşma göstərilən dövlətlərdə daxili
prosedurlardan keçdikdən sonra 21 may 2002-ci il tarixdən qüvvəyə minib.
Razılaşma bütün nəqliyyat növlərinə, yəni, dəmir yolu, dəniz, avtomobil, çay və
hava nəqliyyatı ilə daşımaları təmin edən nəqliyyat infrastrukturuna və
nəqliyyat vasitələrinə aiddir. Təkcə Hindistan istisna təşkil edir ki, onun
yalnız dəniz marşrutları ilə daşımalarda iştirakı nəzərdə tutulur. Proqnozlar
göstərir ki, tam gücü ilə fəaliyyət göstərəcəyi təqdirdə "Şimal-Cənub” BND Avropa
ölkələrinin, Rusiyanın, Orta Asiya və Qafqaz regionlarının Fars körfəzi və
Hindistana çıxışına, Xəzəryanı ölkələrin Qara dəniz limanları ilə ticarət
əlaqələrinin intensivləşdirilməsinə şərait yaradacaq. Həmin dəhliz
Avropa-Cənubi Asiya-Yaxın Şərq arasında dəmir yolu daşımalarını, müvafiq olaraq
dəmir yolunun istər yerli, istərsə tranzit daşımalarından əldə etdiyi gəlirləri
artırmağa imkan verəcək.
Bir qədər ətraflı izah etsək, "Şimal-Cənub” BND
layihəsi vasitəsi ilə yüklər gəmilərlə Hindistanın Mumbay limanından İranın
Bəndər-Abbas limanına gətiriləcək. Oradan qatarlara yüklənməsi və İranın mövcud
dəmir yolu ilə Qəzvin-Rəşt-Astara (İran)-Astara (Azərbaycan) dəmir yolu xəttinə
ötürüləcək. Beləliklə də daşınacaq yüklər birbaşa Azərbaycan ərazisindən Rusiyaya,
oradan isə Şimali Avropa ölkələrinə çatdırılacaq. Önəmli məqam budur ki,
hazırkı marşrut (Süveyş kanalı) üzrə malların çatdırılma vaxtı 45-60 gündür.
Lakin "Şimal-Cənub” BND vasitəsilə yüklər 14-20 gün ərzində ünvanına
çatdırılacaq.
Strateji baxımdan mühüm şəraitdə, Şimaldan Cənuba
və Qərbdən Şərqə - iki əsas beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin kəsişməsində
yerləşən Azərbaycan sözügedən layihənin reallaşmasında bir növ körpü rolunu
oynayır. Ulu öndər Heydər Əliyevin razılığı ilə ölkəmiz "Şimal-Cənub” BND-yə qoşulub.
Məhz bu vaxtdan başlayaraq Azərbaycan Nəqliyyat Nazirliyinin rəhbərliyi İran və
Rusiya nəqliyyat nazirlikləri və aidiyyəti qurumların rəhbərləri çoxsaylı
görüşlər keçirib, qeyd edilən məsələ ətrafında ətraflı müzakirələr aparılıb.
2005-ci ildən etibarən layihənin önəmli parçasına çevrilən Azərbaycan, son
illərdə üzərinə götürdüyü bütün vəzifələri icra edib. İran sərhədinə qədər
dəmir yolu infrastrukturu tamamilə yenilənib. İran prezidenti Həsən Ruhaninin
ölkəmizə rəsmi səfəri çərçivəsində Astara-Rəşt dəmir yolu hissəsinin
tikintisinin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı saziş imzalanıb. Rəsmi Bakı
Qəzvin-Rəşt-Astara (İran) - Astara (Azərbaycan) dəmir yolunun tezliklə
istifadəyə verilməsində maraqlıdır. Yolun Rəşt-Astara hissəsinin tikintisinə
500 milyon dollar güzəştli kredit ayrılması nəzərdə tutulur.
Amma hal-hazırda beynəlxalq siyasi arenada baş
verən gərginliklər "Şimal-Cənub” BND-nin reallaşmasını gecikdirir. İlk növbədə
qeyd edilməlidir ki, bu problem ölkəmizdən qaynaqlanmır. Azərbaycan indiyə
qədər iştirakçı olduğu, təşəbbüsünü irəli sürdüyü bütün infrastruktur
layihələrdə öz üzərinə düşən vəzifəni, öhdəlikləri daim ən yüksək səviyyədə
yerinə yetirib. "Şimal-Cənub” BND-nin keçəcəyi regionda fərqli qütblər arasında
geosiyasi rəqabətin kəskinləşməsi fonunda da Azərbaycan stabil və balanslı
xarici siyasət yürüdür, yeni siyasi və iqtisadi dividentlər əldə etməyi
hədəfləyir. Azərbaycanın "Şimal-Cənub”
BND ilə bağlı layihənin ciddiliyini nəzərə alaraq investisiya yatırması,
ölkəmizə beynəlxalq arenada etibarlı tərəfdaş imicini qazandırıb. Ona görə də Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun, Ələt qəsəbəsində Beynəlxalq Limanın tikilib istifadəyə verilməsi
və azad iqtisadi zonanın yaradılması nəticəsində Azərbaycanın Mərkəzi Asiyanı
Qərblə (Türkiyə və Avropa İttifaqı), Cənubi Asiyanı (İran və Hindistan) Şimalla
birləşdirən nəqliyyat qovşağına çevirəcəyi heç kimdə şübhə doğurmur.
Milli
Məclisin deputatı, politoloq Hikmət Babaoğlu"Kaspi” qəzetinə açıqlamasında Azərbaycanın
"Şimal-Cənub” BND-nin reallaşmasında mühüm rol oynadığını
diqqətə çatdırıb. O qeyd edib ki, "Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat
dəhlizi olduqca strateji bir layihədir. Millət vəkilinin fikrincə, layihə
Azərbaycanı bu istiqamətdə mühüm nəqliyyat qovşağına çevirir. Politoloq deyib ki,
mürəkkəb regionda geostrateji qütblər arasında münasibətlərin daha da
kəskinləşdiyi bir vaxtda Azərbaycan məhz burada körpü rolunu oynamaqla özünün
milli maraqlarını təmin edir: "Hindistanın Mumbai limanından İranın
Bəndər-Abbas limanına qədər gələn yolun davamı kimi Qəzvin-Rəşt-Astara yolu ilə
daşınan yüklərin Rusiya Federasiyasına, oradan Avropanın şimalındakı ölkələrə
qədər ötürülməsi heç şübhəsiz ki, nəqliyyat kommunikasiya tarixində yeni bir
hadisə kimi qiymətləndiriləcək. Bu dəhliz sadəcə müddət baxımından deyil, həm
də onun ətrafında olan siyasi-inzibati coğrafiyada ümumi təhlükəsizliyinin
təmin olunması baxımından da mühüm əhəmiyyət daşıyır”.
H.Babaoğlu Azərbaycanın 2005-ci ildən bu layihəyə
qoşulmasını, Qəzvin-Rəşt-Astara avtomobil yolunun çəkilməsi ilə bağlı kreditin
ayrılmasını xatırladaraq qeyd edib ki, İran prezidenti Həsən Ruhaninin
Azərbaycana səfərindən sonra bir daha Azərbaycan və İran prezidentləri arasında
bu məsələnin müzakirə olunaraq təqdir edilməsi "Şimal-Cənub” BND-nin təkcə nəqliyyat
kommunikasiya layihəsi olmadığını, həm də qonşu dövlətlə ikitərəfli
münasibətlərin inkişafına yeni impulslar verəcəyini nümayiş etdirir.
YAP
Siyasi Şurasının üzvü Vüqar Rəhimzadə isə hesab edir ki, zəngin neft və qaz yataqlarına
malik olan Azərbaycan bu resursları beynəlxalq bazarlara nəql etmək üçün
çoxsaylı boru kəmələrinin reallaşmasında təşəbbüsçü və iştirakçı kimi çıxış
edib, onların uğurlu sonluqla başa çatmasına nail olub. Onun sözlərinə görə,
bütün bu kimi çoxsaylı tədbirlərin həyata keçirilməsində başlıca hədəf
iqtisadiyyatı şaxələndirmək, insan kapitalına investisiya yatırmaq və inkişafın
dayanıqlılığını təmin etməkdir. V.Rəhimzadə "Şimal-Cənub” BND-nin Şərqi Asiya
ölkələri ilə Avropanı əlaqələndirən irihəcmli layihə olduğunu xatırladaraq,
ölkəmizin ona xüsusi diqqət ayırmasının əsasında dayanan amillərdən birinin
məhz Azərbaycanı logistika və tranzit mərkəzə çevirmək olduğunu söyləyib.
Bildirib ki, bu amil dövlət büdcəsinə əlavə vəsaitlərin daxil olması ilə
yanaşı, iş adamlarının fəaliyyətini stimullaşdıracaq, ölkənin ixrac
potensialını artıracaq.
V.Rəhimzadə diqqəti hazırda dünyanın 150 ölkəsi
tərəfindən böyük dəstək qazanan Çinin "Bir kəmər, bir yol” layihəsinin
reallaşmasına Azərbaycanın verdiyi töhfələrə yönəldib. Bildirib ki, bu ilin aprelində
Pekində keçirilən 2-ci "Bir kəmər, bir yol” Beynəlxalq Əməkdaşlıq Forumu
Azərbaycanın tranzit imkanlarının təqdimatında əhəmiyyətli rol oynayıb: "Həmin
Forumda bir daha qeyd olundu ki, əlverişli coğrafi məkana, zəngin təbii
resurslara malik olan Azərbaycanın xarici investorlar üçün cəlbedici ölkə
olması ikitərəfli və çoxtərəfli əməkdaşlığın inkişafına, bu əlaqələrin mühüm
əhəmiyyət kəsb edən layihələrin gerçəkləşdirilməsi ilə möhkəmləndirilməsinə
geniş imkanlar açır. Son 16 ilə yaxın dövr ərzində ölkə iqtisadiyyatına 260
milyard dollara yaxın investisiyanın qoyulması da bunun bariz nümunəsidir.
Dövlətimizin başçısı İlham Əliyev daim infrastruktur və nəqliyyat sektoruna
sərmayə yatırılması ilə Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat mərkəzlərindən birinə
çevrildiyini, əsas sərmayənin yolların, avtomagistralların və hava limanlarının
inşasına yönəldildiyini, Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin
ölkəmizin ərazisindən keçdiyini önə çəkərək bildirir ki, infrastrukturun
inkişafına çox əlverişli biznes mühitinin yaradılması ilə dəstək verilir.
Azərbaycan həm Şərq-Qərb və həm də Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin üzvü
olan yeganə ölkədir”.
Rufik
İSMAYILOV