Azərbaycan Avrasiyanın nəqliyyat qovşağına çevrilir - Fotolar
Nəqliyyat sisteminin
inkişafı Azərbaycan üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ölkə iqtisadiyyatının
infrastruktur sahələri olan enerji, rabitə, təhsil, səhiyyə ilə yanaşı,
nəqliyyat sferası cəmiyyətin həyat fəaliyyətinin ilkin tələbatını təmin etməklə,
sosial, iqtisadi, xarici siyasət və digər dövlət prioritetlərinə nail olmaq
üçün mühüm rol oynayır. Ona görə də Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra nəqliyyat
sektorunda zəruri dəyişikliklərə start verilib. Ümummilli lider Heydər Əliyevin
xalqın təkidli tələbi ilə 1993-cü ildə siyasi hakimiyyətə gətirilməsindən
sonrakı müddətdə isə nəqliyyat sahəsində strukturların və idarəetmə
institutlarının əsaslı yeniləşdirilməsi həyata keçirilib. Nəqliyyat-yol
kompleksinin tərkib hissələri olan dəmir yolu, su, avtomobil, hava, dəniz nəqliyyatı
sektorlarında mühüm tədbirlər görülüb.
Tarixi İpək Yolunun bərpası
Bununla yanaşı, Azərbaycan
beynəlxalq əhəmiyyətli nəqliyyat layihələrinin təşəbbüskarı olub, bu kimi
layihələrin gerçəkliyə çevrilməsində mühüm rol oynayıb. Bu isə Azərbaycanın
tranzit ölkə kimi də beynəlxalq aləmdə əhəmiyyətini artırıb. Misal üçün, ulu
öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1998-ci il sentyabrın 7-8-də Bakı şəhərində
Azərbaycan, Türkiyə, Gürcüstan, Ukrayna, Moldova, Rumıniya, Bolqarıstan,
Özbəkistan, Qırğızıstan dövlət başçısının, 13 beynəlxalq təşkilat və 32
dövlətin nümayəndə heyətinin iştirakı ilə tarixi İpək Yolunun bərpasına həsr
olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilib.
Bu konfransın yekununda Avropa
İttifaqının TRASEKA proqramı əsasında "Avropa-Qafqaz-Asiya dəhlizinin inkişafı
üzrə beynəlxalq nəqliyyat haqqında Əsas Çoxtərəfli Saziş” imzalanıb və Bakı
Bəyannaməsi qəbul edilib. Əsas Çoxtərəfli Sazişin müddəalarına uyğun olaraq,
TRASEKA Hökumətlərarası Komissiyasının Daimi Katibliyinin Bakı şəhərində
yerləşdirilməsi qərara alınıb və 2001-ci il fevralın 21-də rəsmi açılışı olub.
Beləliklə, Azərbaycan tarixi İpək Yolunun bərpa edilməsinə öz töhfəsini
verməklə, əsas inkişaf trayektoriyalarının müəyyənləşdirilməsində mühüm rol
oynayıb. Hazırda da Azərbaycan Çinin təşəbbüsü ilə gerçəkləşən "İpək Yolu
iqtisadi kəməri” layihəsinin iştirakçısıdır.
Avropa və Asiyanı birləşdirən dəmir yolu
2003-cü ildə Azərbaycan
Prezidenti seçilən İlham Əliyev də ümummilli lider Heydər Əliyev siyasi kursunu
layiqincə davam etdirərək, ölkəmizin beynəlxalq nəqliyyat qovşağına çevrilməsi
istiqamətində böyük layihələrin təşəbbüskarı və dəstəkçisi olub. 2017-ci il
oktyabrın 30-da istifadəyə verilmiş Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu buna əyani
sübutdur. Bu layihə Trans-Avropa və Trans-Asiya dəmir yolu şəbəkələrinin
birləşdirilməsini təmin etməklə, qədim İpək Yolunun polad magistrallar üzərində
bərpasıdır. 2007-ci il fevralın 7-də Tbilisidə Prezident İlham Əliyevin
təşəbbüsü ilə Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun tikintisinə dair Saziş imzalanıb.
Elə həmin ilin noyabrında Gürcüstanın Marabda məntəqəsində dəmir yolu xəttinin
təməli qoyulub.
2008-ci ilin iyulunda Qars şəhərində Qars-Gürcüstan sərhədi
hissəsinin tikintisinin təməlqoyma mərasimi keçirilib. Ümumi uzunluğu təxminən
850 kilometr olan Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu xəttinin 504 kilometrlik hissəsi
Azərbaycanın ərazisinə düşür. Dəmir yolu xəttinin 263 kilometri Gürcüstan, 79
kilometri Türkiyə ərazisindən keçir. Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu Çindən
Avropaya yüklərin çatdırılması müddətini dəniz daşımalarına nisbətən iki
dəfədən çox azaldır. Sabitlik və təhlükəsizliyə xidmət edən Bakı-Tbilisi-Qars
dəmir yolu vasitəsilə birinci mərhələdə 5 milyon ton, ikinci mərhələdə 17
milyon ton, ondan sonra isə daha böyük həcmdə yüklərin daşınması nəzərdə
tutulur.
Region ölkələrinin Azərbaycan üzərindən dünya
bazarlarına çıxışı
Bu layihənin tarixi İpək
Yolu üzərində qurulması region ölkələri üçün onun cəlbediciliyini artırır və
eyni zamanda, Mərkəzi Asiya ölkələrinin - Türkmənistan, Qazaxıstan, Özbəkistan,
Qırğızıstan və Tacikistanın, həmçinin Əfqanıstanın Avropa və dünya bazarlarına
çıxışını asanlaşdırır, onların ticarət əlaqələrinin, iqtisadiyyatlarının
inkişafında, inteqrasiyasında mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bakı-Tbilisi-Qars
layihəsinin əsas üstünlüklərindən biri də odur ki, Azərbaycanın, Gürcüstan
ərazisindən keçməklə Türkiyə ilə birbaşa dəmir yolu əlaqəsini yaradır ki, bu da
iki dövlət arasında münasibətləri daha da möhkəmləndirməyə xidmət edir. Digər
məsələ bu layihənin Naxçıvan Muxtar Respublikasına qədər uzanmasıdır. Gələcəkdə
Qarsdan Naxçıvana ayrıca dəmir yolu xəttinin çəkilməsi nəzərdə tutulur ki, bu
da muxtar respublikanın Ermənistanın blokadasından çıxarılmasına və onun
nəqliyyat müstəqilliyinin təmin edilməsinə səbəb olacaq.
Xəzər dənizində ən böyük liman
Prezident İlham Əliyevin
tapşırığına uyğun olaraq, Bakının Qaradağ rayonunun Ələt qəsəbəsində salınan,
Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının ərazisi də daxil olmaqla, yaradılan
Azad Ticarət Zonasının da Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat qovşağına
çevrilməsində xüsusi əhəmiyyəti olacaq. Azad Ticarət Zonası beynəlxalq
yükdaşıma və Avropa-Asiya logistika zəncirlərində aparıcı rol oynamaqla yanaşı,
yerli istehsalın təşviqi, "Made in Azerbaijan” brendinin dünya üzrə
tanınmasında müstəsna xidmət göstərəcək. Azad Ticarət Zonasının regional
miqyasda Cənubi Qafqaz, Mərkəzi Asiya, İran, Rusiya və Türkiyənin bir
hissəsinin daxil olduğu və 130 milyon insanı əhatə edən bir bazara xidmət
göstərməsi planlaşdırılır. 14 may 2018-ci il tarixində Azərbaycan Prezidentinin
iştirakı ilə açılışı həyata keçirilmiş Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının
1-ci fazada yükaşırma potensialı illik 15 milyon ton, o cümlədən 100 000 TEU
konteynerdir. 12 körpüdən ibarət limanın 7 körpüsü ümumi quru yük gəmilərinə, 2
körpü bərələrə, 2 körpü Ro-Ro və Ro-Pax tipli gəmilərə xidmət göstərir. Daha
bir körpü Liman donanmasına xidmət edən körpü kimi istifadə olunur. Ölkə
iqtisadiyyatında qeyri-neft sektorunun inkişafında aparıcı qurumlardan olan
"Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı” QSC-nin yaydığı son məlumata görə, 2018-ci
ilin birinci yarımilində yükaşırmanın həcmi 2 milyon tona çatıb. Ümumi
yükaşırmanın 86 faizi tranzit yüklərin payına düşüb.
Logistika və ticarətin inkişafı
Bütün bunlarla yanaşı, "Azərbaycan
Respublikasında logistika və ticarətin inkişafına dair Strateji Yol Xəritəsi”nə
uyğun olaraq, Azərbaycan Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasında da fəal
rol oynayır. Bununla ölkə hər iki transkontinental dəhlizin kəsişməsində,
Avrasiya coğrafiyasının mərkəzində mühüm nəqliyyat-logistika qovşağına çevrilir.
Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi Hindistan, Pakistan, İran, Azərbaycan, Rusiya və
Şimali Avropa ölkələrini birləşdirəcək. Azərbaycan dünyada yeganə ölkədir ki,
onun həm Rusiya ilə, həm İranla quru sərhədi var və bu coğrafi yerləşmə
üçtərəfli regional əməkdaşlığın inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Şimal-Cənub
nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan hissəsinin yaradılması prosesi artıq son
mərhələyə qədəm qoyub. Bu dəhlizin önəmli hissəsi olan Azərbaycan-Rusiya
sərhədindən Azərbaycan-İran sərhədinə qədər dəmir yolu istismara tam hazır
vəziyyətə gətirilib. Azərbaycan, eyni zamanda, İran ərazisində
Astara-Rəşt-Qəzvin dəmir yolunun tikintisinin maliyyələşdirilməsində də iştirak
edir. Azərbaycan İran tərəfinə Astara-Rəşt dəmir yolunun tikintisi və
avadanlıqla təchiz olunması layihəsi üçün 500 milyon dollar dəyərində kreditin
ayrılmasını nəzərdə tutub. Rəşt-Astara dəmir yolunun yekunlaşması və istismara
verilməsi regionda ticarət əlaqələrinin genişlənməsinə imkan verəcək. Gələcəkdə
Şimal-Cənub və Bakı-Tbilisi-Qars nəqliyyat dəhlizlərinin inteqrasiyası da nəzərdə
tutulur. Azərbaycan hər iki layihədə fəal iştirakçıdır. Bundan Azərbaycanla
yanaşı, Gürcüstan, Türkiyə, Avropa ölkələri, Çin, Qazaxıstan və digər Orta
Asiya respublikaları istifadə edəcəklər.
İqtisadi inkişafa və böyük hədəflərə doğru
Sonda qeyd edək ki, son
illər ərzində Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində yeni beynəlxalq aeroportlar istifadəyə
verilib, yollar salınıb. Bunlarla yanaşı, ölkəmiz regional layihələrin
icrasında da aparıcı rol oynamağa başlayıb. Bu, Azərbaycan Prezidentinin həyata
keçirdiyi məqsədyönlü siyasətin tərkib hissəsidir. Belə siyasət nəticəsində
Azərbaycanda həm daxili nəqliyyat infrastrukturu inkişaf edir, həm də ölkəmiz Avrasiyanın
nəqliyyat qovşağına çevrilir.
Alpər TURAN