Ay ana, övladından südünü əsirgəmə
"Yeni doğulan körpələrin
xəstəxanada ana südü ilə qidalandırılması ilə bağlı tələblər daha sərt və dəqiq
yerinə yetirilməlidir”. Bunu Trend-ə BMT-nin Uşaq Fondunun (UNİCEF)
Azərbaycandakı nümayəndəliyinin rəhbəri Edvard Karvardin deyib. Onun sözlərinə
görə, Azərbaycanda yalnız ana südü ilə qidalanma göstəricisi aşağıdır:
"Düşünürük ki, bu, kifayət qədər məlumatlandırmama, yanlış məsləhətlərin
verilməsi səbəbindən baş verə bilər. Bununla əlaqədar, yeni ana olmuş
qadınlarla ünsiyyətdə olan tibb işçilərinin təkrar məlumatlandırılmasına
ehtiyac var".
E. Karvardin qeyd edib ki,
dövlətin bu məsələ ilə bağlı konkret təlimatı və tələbləri var: "Bu tələblər
birmənalı şəkildə yerinə yetirilməlidir. Yəni xəstəxanalarda yeni doğulan
uşaqlara süni uşaq qidalarının verilməsinə ümumiyyətlə, yol verilməməlidir. Bu,
Azərbaycan dövlətinin təlimatlarında da nəzərdə tutulub".
UNİCEF rəsmisi əlavə edib
ki, həyatının ilk dövründə körpənin ana südü ilə qidalanması onun sağlamlığına
birbaşa təsir edir. Ananın orqanizmindəki antitellər körpəyə ötürülür və onun
immunitetini gücləndirir: "Bu, körpənin həm fiziki inkişafına, həm də
beyninin inkişafına çox müsbət təsir edir və yalnız ana südü ilə qidalanma
gələcəkdə uşağın sağlam böyüməsi üçün əhəmiyyətlidir. Düşünürük ki, bu sahədə
tələblər daha sərt və dəqiq yerinə yetirilməlidir".
Qeyd edək ki, 2017-ci ildə
(2018-ci il üzrə göstəricilər hələ açıqlanmayıb) ümumilikdə 3 aya qədər
uşaqların 89,7 min nəfəri ana südü ilə qidalanıb. 2005-ci ildə belə körpələrin
sayı 95,2 min nəfər olub.
2017-ci ildə 6 aya qədər
körpələrin 69,7 min nəfəri (2016-cı ildə 73,9 min nəfər) ana südü ilə qidalanıb
ki, onların da 41,3 mininə (2016-cı ildə 41,5 min) yalnız ana südü verilib. Azərbaycandakı
körpələrin 55,4 mini 12 aya, 16,8 mini 1,5 yaşa, 7,8 mini isə 2 yaşına qədər
ana südü ilə qidalanıb. Digər tərəfdən, doğum
evlərində (şöbələrində) "Körpə dostu" xəstəxana standartlarının
tətbiqi ilə bağlı UNİCEF ilə İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi
arasında əməkdaşlıq nəzərdə tutulur. E. Karvardin sözlərinə görə,
"Körpə dostu" xəstəxana standartlarının ən əsas xüsusiyyətlərindən
biri, yeni ana olmuş qadınlara düzgün məsləhətlərin verilməsidir. Bu
məsləhətlərdən biri də uşağın müəyyən yaşa qədər yalnız ana südü ilə
qidalanması ilə bağlıdır. E. Karvardinin sözlərinə görə, ötən 20 ildən artıq
dövr ərzində Azərbaycanda ana və uşaq ölümünün azaldılması baxımından
əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə edilib: "Ümumiyyətlə, ana və uşaqların
sağlamlığı, qidalanması ilə bağlı ölkədə çox təqdirəlayiq irəliləyiş var.
Məsələn, uşaq ölümünə səbəb olan poliomielit (ağır iflic) xəstəliyinin kökü
kəsilib. Düşünürəm ki, növbəti mərhələdə əsas diqqət xidmətlərin bütün uşaqlar
üçün təmin edilməsinə yönələcək. Sözsüz ki, xidmətlərin keyfiyyətinin
təkmilləşdirilməsi də diqqət mərkəzində olmalıdır".
UNİCEF rəsmisi əlavə edib ki, təşkilat
bu istiqamətdə Nazirlər Kabineti yanında İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət
Agentliyi ilə əməkdaşlıq etmək niyyətindədir. Bu əməkdaşlıq çərçivəsində UNİCEF
xidmətlər paketində uşaq və anaların ehtiyac duyduğu əsas xidmətlərin müvafiq
keyfiyyət standartları əsasında təmin edilməsinə dəstək göstərəcək: "Məqsəd
odur ki, Azərbaycanda ana və uşaqlar ehtiyac duyduğu xidmətlərdən ən optimal
şəkildə istifadə etsinlər. Biz də bu sahədə iş birliyinin olmasını çox həvəslə
gözləyirik. Hesab edirik ki, bu əməkdaşlıqdan növbəti illərdə minlərlə ana və
uşaq bəhrələnəcək".
Ana südü həqiqətən də faydalıdır. Onun faydası
haqqında nə qədər danışılsa, azdır. Qeyd edək ki, bir müddət əvvəl, hətta, ana
südü banklarının yaradılması ilə bağlı da fikirlər səsləndirilirdi. Belə ki, Azərbaycanın İnsan Hüquqları üzrə
Müvəkkili (Ombudsman) Elmira Süleymanovaölkədə
ana südü mətbəxlərinin yaradılmasını təklif edib. E. Süleymanova qeyd edib ki,
aktual məsələlərdən biri də milli genefondun, ailə sağlamlığının qorunmasıdır:
"Körpələrin, erkən yaşda uşaqların ana südü ilə qidalanması üçün səmərəli
təşkilinə nail olmalıyıq. Ana südü milli-mənəvi dəyərlərimizin daşıyıcısıdır.
Ona görə də, ana südü mətbəxləri yaradılmalıdır. Bununla bağlı təcrübəmiz də
var, qanunvericilik bazamız da təkmildir”.
Amma danılmaz faktdır
ki, bu gün bəzi səbəblərdən uşaqlar ana südü içməkdən məhrum edilir. Səbəblər
isə çox sadədir. Bəzi məqamlarda analar bədən quruluşlarının pozulmamağı üçün
övladlarına süd verməkdən imtina edirlər. Bəzən isə xəstəxanalarda anaların
səhhətində hansısa problemin olduğunu deyib, uşağa ana südü verməyə qoymurlar,
hansısa süni qidanı məsləhət görürlər. Əslində, bu məsələnin bir az da dərinliyinə
getsək, görərik ki, burada məqsəd, gəlirlərindən bir miqdar da həkimlərə çatan
həmin qidaların satılmasıdır. Bəs, bu kimi halların qarşısını almaq üçün hansı
addımlar atılmalıdır?
Pediatr Vaqif Qarayev qeyd etdi ki, ana
südünün faydaları haqqında saatlarla danışmaq olar: "Ana südü uşağın həm
fiziki, həm də psixoloji baxımdan sağlam inkişafının təminatçısıdır. Xüsusilə
də doğuşdan sonra ananın sağlamlığı imkan verirsə, ilk saatlarda uşaq ana
südünü qəbul etməlidir. Bu südün uşağın immun sisteminin gücləndirilməsində
böyük rol var. Həmçinin uşağın bağırsaqlarının normal fəaliyyəti üçün də ana
südü çox faydalıdır. Xoşagəlməz xəstəliklərə qarşı mübarizədə ana südü
əvəzsizdir. Digər tərəfdən, ana ilə uşaq arasında mənəvi, psixoloji bağlantının
yaranması baxımından da uşağın əmizdirilməsinin böyük əhəmiyyəti var.
Təəssüflər olsun ki, bəzi xanımlarımız xarici görünüşlərini düşünürlər, amma
səhhətlərini nəzərə almırlar. Uşağın əmizdirilməsi birbaşa olaraq ananın
sağlamlığı üçün də faydalıdır. Belə ki, uşağın əmizdirilməsi xanımlarda yarana
biləcək, döş və uşaqlıq xərçənginin qarşısının alınmasında əsas rol oynayır”.
Maarifləndirmə işindən
danışan həkim qeyd etdi ki, bu gün texnika və texnologiyanın inkişafı, hər kəsə,
bu mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb, müəyyən dərəcədə bilgilər əldə etməsinə
imkan verir: "Bilirsiniz, nədənsə, indiki dövrdə ailələrdə gənclər toy etməyə
hazırlanırlar. Amma onlara evləndikdən, uşaq olduqdan sonrakı dövrlə bağlı heç bir
məlumat verilmir. Yəni maariflənmə işi ilk olaraq ailə daxilindən başlamalıdır.
Daha sonra internetdən, kitablardan oxumaq lazımdır. Bunların heç biri mümkün
deyilsə belə, mütəxəssisə müraciət edib məsləhətlər almaq lazımdır. Digər
tərəfdən televiziyalarda da bu mövzu ilə bağlı maarifləndirici verilişlər
hazırlanmalıdır”.
Pediatr xəstəxanalarda
həkimlərin ana südü yerinə, süni qidaları məsləhət görməsi məsələsinə toxundu:
"Əgər ananın südü varsa, ona alternativ olaraq hansısa qarışımı məsləhət görmək
qəti qadağandır. Bu, yolverilməzdir. İlk hamiləlikdən sonra ananın südündə
azalma ola bilər. Amma, bu o demək deyil ki, ana südündən imtina edib, süni
qidaya keçmək lazımdır. Əksinə, həmin dövrdə ana uşağı daha tez-tez
əmizdirməlidir. Çünki bu proses anada südün yaranmasına səbəb olacaq. Təbii ki,
anada hansısa xəstəlik müşahidə edilibsə və ya ananın heç südü yoxdursa, yalnız
o təqdirdə əmizdirmək olmaz. Qalan heç bir faktor ana südündən imtinaya səbəb
ola bilməz”.
Psixoloq Könül Telmanqızı qeyd
etdi ki, hər bir xanım evlənərkən və
hamilə olduğu müddətdə özünü psixoloji olaraq buna hazırlamalıdır: "Hər şeydən
öncə, ana adını daşıyan hər bir qadın anlamalıdır ki, ana südü həm uşağın, həm
də onun öz sağlamlığı üçün önəmlidir. Ona görə, hər nə olursa olsun, heç bir
ana uşağını bundan məhrum etməməlidir. Ana südü ilə qidalanan uşaqlar böyüdükcə
daha sağlam ruhda və psixologiyada olurlar. Uşaqların hərtərəfli inkişafında
ana südünün yerini heç bir qida verə bilməz. Lakin bütün bu deyilənləri ikinci
plana atıb, bədən quruluşunun, xarici görünüşün pozulacağı psixologiyasına
düşən xanımların fikrilərində müəyyən qarışıqlıqlar olur. Xüsusilə də erkən
nikaha girən xanımlar bu düşüncədə olur. Məsləhət görərdim ki, xanımlarımız
ailə qurmamışdan öncə psixoloji olaraq hazırlıqdan keçsinlər. Uşağın dünyaya
gətirilməsi, ana südünün faydaları ilə bağlı maariflənsinlər. Hətta, mümkün
olarsa, bu istiqamətdə təşkil edilən seminarlara, təlimlərə qatılsınlar. Bu
təlimlər onların psixoloji hazırlığına çox müsbət təsir edəcək. Bunu da nəzərə
almaq lazımdır ki, doğumdan sonra bəzən analarda müəyyən gərginlik, aqressiya
müşahidə edilir. Uşağa süd verməkdən, gecələr yuxudan oyanıb onu əmizdirməkdən
imtina edirlər. Hətta, bəzən o gərginliklə süd verəndə anadakı gərginlik uşağa
keçir. Ona görə də, südvermə prosesi düzgün getməlidir. Öz rahatlığı, gözəlliyi
üçün övladına süd verməkdən imtina edən ana yanlış yoldadır. Ana üçün hər
şeydən öncə övladının gələcəyi, sağlamlığı önəmli olmalıdır”.
Günel
Azadə