Avtobus sürücüsünü döymək olarmı? - Video
İctimai
nəqliyyatda sürücü-sərnişin münasibəti, sərnişin və sürücülərin davranışı ilə
bağlı dəfələrlə maarifləndirici məqalələr yazılmasına, problemlə bağlı
telekanallarda müxtəlif süjetlər yayımlanmasına, sosial şəbəkələrdə insanları
nəzakətli davranışa dəvət edən statuslar paylaşılmasına, bu yöndə çoxsaylı
fikirlər səsləndirilməsinə baxmayaraq, problem həllini tapmır. Əksinə, məsələ
bəzən sürücü-sərnişin kontekstindən çıxaraq daha geniş dairəni əhatə edərək
ictimaiyyətə sirayət edir. Avtobusların qrafik üzrə hərəkətlərinin stabil
olmaması, avtobusların iştirakı ilə baş verən qəzalar və ölüm halları və s.
kimi hallar ümumilikdə ictimai nəqliyyatın bu növünə qarşı cəmiyyətdə bəzən sərt
münasibət yaradır.
Baş
verən hadisələr onu göstərir ki, bu tip hadisələrin qarşısının alınması üçün
təbliğati işlərin dərinləşməsinə ehtiyac var. Ancaq bəzən "yüz dəfə imam üçün
ağlayanda, bir dəfə də yezid üçün ağlamaq lazımdır” məsəlini yada salan
hadisələr baş verir. O mənada ki, cəmiyyətin müəyyən nümayəndələrini hüquqi
çərçivədə davranmağa, özlərindən böyüklərə hörmət etməyə, münasibətləri fiziki
güclə deyil, məntiqlə, səbir və ən əsası, qanunla tənzimləməyə dəvət etmək
gərəkir.
Elə
iki gün öncə şahidi olduğumuz bir hadisə ictimaiyyət arasında davranış
qaydalarına əməl olunması məsələsini bir daha gündəmə gətirdi. Belə ki, Beynəlxalq
Avrovağzalın qarşısındakı dayanacaqdan yola çıxan 96 saylı marşrut avtobusu Azərbaycan
Nəşriyyatı istiqamətində hərəkətdə olarkən biz sərnişinlər Şərifzadə küçəsində,
"İnşaatçılar” metro stansiyasının qarşısındakı dayanacaq yaxınlığında – yolun hərəkət
hissəsində dayanan KİA markalı avtomobilin sürücüsünün qışqırığına və
təhqirlərinə boylandıq. Şəxsi avtomobilin sahibi avtobus sürücüsünün avtobusu
onun avtomobilinə çox yaxın sürdüyünü, az qala, avtomobilini "sürtdüyünü” əsas
gətirərək, onu küçə söyüşləri ilə təhqir etdi və avtobusdan enməyə çağırdı. Sürücü
məsələyə aydınlıq gətirmək üçün avtobusu tərk etdikdə, KİA-nın sahibi yanındakı
dostu ilə onun üzərinə hücum çəkib, yumruqlamağa və təpikləməyə başladılar.
Həmin iki nəfər bütün sərnişinlərin, oradan keçən digər insanların gözü
qarşısında, heç kimdən çəkinmədən açıq-aşkar xuliqanlıq etməklə, vəzifə borcunu
yerinə yetirən, insanlara xidmət göstərən avtobus sürücüsünü döyməklə yanaşı,
onun ünvanına təhqiramiz ifadələr səsləndirdilər. Daha sonra avtobusun
qapılarını təpikləməyə başladılar. Yalnız sərnişinlərin, xüsusən də avtobusdakı
qadınların prosesə müdaxiləsindən sonra avtobus sürücüsünün zorakılığa daha çox
məruz qalmasının qarşısı alındı.
İnsidentlə
bağlı Bakı Nəqliyyat Agentliyinə, Daxili İşlər Nazirliyinə və Baş Dövlət Yol
Polisi İdarəsinə günahkarların məsuliyyətə cəlb edilməsi, avtobus sürücüsünə
hücum çəkib ona qarşı fiziki zorakılıq göstərənlər barəsində qanun çərçivəsində
lazımi tədbir görülməsi ilə bağlı müraciət ünvanladıq. DİN və DYPİ-dən ötən iki
gün ərzində hər hansı reaksiya olmasa da, müraciət etdiyimiz günün sonuna yaxın96 saylı marşrut xəttinin sahibi "Xaliq
Faiqoğlu” MMC-dən redaksiyamıza telefon açaraq vətəndaşlıq mövqeyi
sərgilədiyimizə görə təşəkkür etdilər. Şirkətin nümayəndəsi insidentlə bağlı görüntüləri
müşahidə kamerasının qeydə aldığını bildirərək onlar tərəfindən də hüquq
mühafizə orqanlarına müraciət ediləcəyini dedi: "Sürücünün səhvi onda olub ki,
avtobusu saxlayaraq yerə düşüb. Bununla belə, ona qarşı zorakılıq edənlərlə
bağlı Yasamal Rayon Polis İdarəsinə müraciət edəcəyik. Günahkarlar öz cəzasını
alacaq”.
Yaranan
problemlərin və ya hər hansı anlaşılmazlıqların hüquqi çərçivədə həlli mümkün
olduğu halda, insanların öz davranış sərhədlərini aşıb fiziki zorakılıq nümayiş
etdirməyə çalışmaları təbii ki, cəmiyyət
üçün mənfi örnəkdir. Xüsusən gənc oğlanların az qala, ataları yaşında insana əl
qaldırmaları, onu təhqir etmələri bu tip gənclərin mənəvi deqradasiyasının
göstəricisidir. Məgər ictimai nəqliyyatda və ya yolda hərəkət edərkən, kimləsə
münasibətlərdə anlaşılmazlıq yaranırsa, hər kəs öz problemini fiziki güc
göstərməkləmi həll etməlidir? Elə isə ölkənin qanunları kimin üçündür?
Bakı
Nəqliyyat Agentliyi ilə əlaqə saxlayıb bu tip hadisələr baş verdiyi təqdirdə
hansı addımlar atıldığını öyrənməyə çalışdıq. BNA İctimai əlaqələr və maarifləndirmə şöbəsinin sektor müdiri Mais
Ağayev bu cür məsələlərin həlli ilə birbaşa polis orqanlarının məşğul
olduğunu bildirdi: "Dediyiniz hadisədə sürücü döyülüb və təhqir edilib. Əgər bu
məsələdə sürücü sərnişinə qarşı belə hərəkətə yol versəydi, o zaman həmin
sürücü barəsində biz də tədbir görərdik. Biz sərnişindaşımaya nəzarət edən dövlət
qurumu olaraq mütəmadi şəkildə həm daşıyıcılar, həm sürücülər, həm də
sərnişinlərimizlə maarifləndirici tədbirlər aparırıq. Biz maarifləndirmə işinə
önəm veririk. Bunun ucun də bu sahədə mütəmadi işlər aparılır”.
İnsidentə
münasibət bildirən ekspert Azər
Allahverənov, ümumiyyətlə heç kimin bir-birini təhqir etməyə ixtiyarı və
hüququnun olmadığını bildirir. Yəni kiməsə qarşı fiziki gücün tətbiq edilməsi
yolverilməzdir və bu, cinayət tərkibli əməl hesab olunur. O cümlədən, əgər
avtobus sürücüsünə qarşı bu kimi formada davranış sərgilənirsə, hadisəni
törədən insanlar cəzalandırılmalıdır: "Avtobus sürücüsü müvafiq qaydada
hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etməlidir. Avtobus sürücüsü xidməti borcunu
yerinə yetirən zaman zorakılıq hallarına məruz qalırsa, bunu törədən şəxsin
cəzalandırılması yükü bir qədər də artıq olur. Çünki sürücü xidməti borcunu
yerinə yetirən şəxsdir, gün ərzində yüzlərlə insanın daşınması ilə məşğul olur.
Həmin anda şübhəsiz ki, avtobusda müəyyən sayda insan olub. Belə vəziyyətdə
sürücüyə qarşı törədilən zorakılıq halı onun xidməti borcunu dəqiq və daha
təhlükəsiz şəkildə yerinə yetirməsinə maneçilik törədir. Çünki artıq o,
psixoloji təsir altındadır, zorakılıqla üzləşib. Həmin məqam üçün onun
avtobusda daşıdığı insanların həyatı bir növ təhlükə altına düşür. Bu baxımdan,
xidməti borcunu yerinə yetirən avtobus sürücülərinə qarşı bu formada davranan
şəxsin məsuliyyəti artmış olur”.
Zor
tətbiq edən tərəfin əksər vaxtlarda özünü haqlı saydığını qeyd edən ekspertin
fikrincə, belə zorakılıqla üzləşən şəxs mütləq şiayət etməlidir: "Düşünürəm ki,
Dövlət Yol Polisi, Bakı Nəqliyyat Agentliyi və digər strukturlar insidenti
araşdırmalı və müvafiq rəylərini verməlidirlər. Hətta səhv sürücüdə olsa belə,
heç kimin ona qarşı zor tətbiq etməyə haqqı yoxdur. Avtobuslarda müəyyən
müşahidə kameraları var və onların vasitəsilə müəyyən qeydlər aparılır. Həmin
görüntülər kimin haqlı olub-olmadığını üzə çıxarır və bununla da müvafiq
qurumlar tərəfindən cavabdeh tərəfin inzibati məsuliyyətə və ya cinayət
məsuliyyətinə cəlb olunması ilə bağlı rəy verilir». Ekspertin fikrincə, belə
məqamlar üçün insanların hüquqi maariflənməsinə ehtiyac var: «Hüquqları bilən
şəxs qarşı tərəfin də hüquqlarına hörmətlə yanaşar. Bu baxımdan, hüquqi
maarifçilik olduqca vacib amildir. Eyni zamanda, hansısa hüquqi xətaya yol
verildikdə, ondan irəli gələn cəzanın da nədən ibarət olması ilə bağlı
məlumatlı olmaq lazımdır”.
A.Allahverənov,
həmçinin KİV-in, sosial medianın üzərinə də müəyyən vəzifə düşdüyünü qeyd edir:
"Media vasitələri insanları bu istiqamətdə maarifləndirəcək videoçarxlar
yaymalı, məqalələr dərc etməli, vizual əyani vəsaitlərlə hüquqi maarifləndirmə
mesajlarını cəmiyyətə çatdırmalıdırlar”.
Göründüyü
kimi, istəməsək də, belə bir seçim qarşısındayıq: hüquqi maariflənmək, yoxsa
fiziki zorakılıq? Baş verən insidenlə bağlı son sözü hüquq-mühafizə orqanları
desə, yaxşıdır...
Təranə Məhərrəmova