Bakı 15°C
Avropa səhv miqrant siyasətinin acı fəsadlarını yaşayır
Avropa İttifaqının qaçqınlarla bağlı yürütdüyü
siyasət iflasa səbəb olub. Danimarkanın nüfuzlu "Politiken”
qəzetində miqrasiya, xüsusən də qeyri-leqal miqrasiya və insan qaçaqmalçılığı
məsələləri üzrə ekspert kimi tanınan Morten Lisborq yazır ki, Avropa
İttifaqının (Aİ) dağılmasının qarşısının alınması üçün aparılan ənənəvi siyasət
dəyişdirilməlidir. Müəllif yazır ki, qaçqın və miqrantlarla bağlı yaşanan
böhran Aİ daxilində əməkdaşlığı əməlli-başlı silkələyib.
Onun qənaətincə, bu böhran Avropaya qarşı miqrasiya
təzyiqinin hələ başlanğıcıdır və getdikcə dərinləşəcək: "Mövcud sığınacaq
verilməsi qaydaları dəyişmədən çoxsaylı problemlərin həllini tapmaq mümkün olmayacaq.
Əgər Aİ öz daxilində islahatlara getməsə, bu, ümumi təhlükəsizliyə, qurum
daxilində əməkdaşlıq və sabitliyə ciddi zərbə vurmuş olacaq”. Məqalədə qeyd
edilir ki, tək ötən il 181 min miqrant Şimali Afrikadan Cənubi Avropa sahillərinə
doğru təhlükəli səfərə yollanıb və onların 90 faizi Liviyadan keçib. "Bu,
2015-ci illə müqayisədə rekord göstərici idi. Həmin miqrantların 5 mini
boğulub. Saheldən Cənubi Liviyaya gedən insanların nə qədərinin yolda öldüyü
isə bəlli deyil. Bu ilin göstəricilərinin necə olacağı isə hələ ki, bəlli
deyil. Çox güman ki, bu il də miqrant axını ilə bağlı rəqəm əvvəlki həddə
olacaq”, - deyə müəllif yazır.
Onun sözlərinə görə, Liviyada insan qaçaqmalçılığı gəlirli sahədir
- hər il kriminal şəbəkələrə, ola bilsin, terror təşkilatlarına milyardlarla
kron gəlir gətirir. "Liviyada insan qaçaqmalçılığı ilə bağlı ən irimiqyaslı
əməliyyat ötən il Sabrata şəhərində keçirilib. Bu şəhər uzun illər idi ki,
qaçaqmalçılar üçün əlverişli yer sayılırdı. Rəsmi Tripolinin bu yerlərə nəzarət
etmək imkanı belə yoxdur. Tək ötən ilin 29 avqustunda qaçaqmalçılar buradan 7
minə yaxın miqrantı 54 gəmidə Avropaya yollayıblar. Orada boğulmaq təhlükəsi
ilə üzləşən insanları NATO gəmiləri xilas etmişdilər. 2015-ci ilin aprelində
700 miqrantın boğulmasından sonra Aİ üzvləri qərara aldılar ki, ilk növbədə
Liviyada insan qaçaqmalçılarına qarşı mübarizəyə başlasınlar. Bu da Aİ-nin
"Sofiya əməliyyatı” adlı hərbi missiyasının başlanmasına səbəb oldu. Məqsəd də
insan qaçaqmalçılığı ilə məşğul olan gəmilərin məhv edilməsi, bu cinayətlərin
arxasında duran qüvvələrin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi idi”, - deyə
məqalə müəllifi yazır. Onun qənaətincə, həddən artıq ambisioz layihə olan
"Sofiya əməliyyatı”nın büdcəsi il ərzində 12 mln. avro təşkil edir.
Daha sonra qeyd edilir ki, miqrantları daşıyan
qaçaqmalçı gəmilərin məhv edilməsi əvəzinə, diqqət miqrantların xilas
edilməsinə yönəlib. "Frontex”in hesablamalarına görə, bir miqrant Aralıq dənizi
ilə "səyahət” üçün 1000-1500 dollar ödəyir. Bununla da təkcə 2016-cı ilin 29
avqustunda kriminal dairələr 59 mln. kron
qazanıblar. NATO-nun ötən il üçün hesabatında Liviya qaçaqmalçılarının
il ərzində 2,4 mlrd. kron qazandıqları əks olunub. Aİ dövlətləri rəhbərlərinin ötən
ayın əvvəlində Maltada keçirilən toplantısında yeni planın həyata keçirilməsi
barədə razılıq əldə olunub. Bunun da məqsədi Liviyadan Avropaya gedən
beynəlxalq qaçaqmalçılığa son qoyulması və Liviyadan Avropaya miqrasiyanın
azaldılmasıdır.
Məqalədə qeyd edilir ki, Aİ-nin planı Türkiyə ilə
2016-cı ildə imzalanan sazişlə daban-dabana ziddir. Bu plan praktiki olaraq yüz
minlərlə insanın (əsasən Yaxın Şərqdən, eləcə də Afrika və Cənubi Asiya
ölkələri) qeyri-qanuni olaraq Türkiyədən Yunanıstana getmələrini nəzərdə tutan
Balkan marşrutuna son qoyur. Plan əsasən Liviya hökumətinə dəstəyi nəzərdə
tutur. Hələ ki Aİ Liviyaya ilkin olaraq layihələrin dəstəklənməsi üçün 200 mln.
avro dəstək vəd edib. Lakin bu planın da baş tutacağına böyük şübhələr var. Ən
əsası, Liviyada siyasi proseslərin necə olacağı bəlli deyil. Hazırkı rəhbərlik
BMT və Aİ tərəfindən dəstəklənsə də, çox zəifdir, hətta bəzi yerlərdə real
hakimiyyətə malik deyil. Həmin yerlərə nəzarət terror təşkilatları və ayrı-ayrı
yaraqlı qruplar tərəfindən həyata keçirilir.
Sonda gəlinən nəticə budur ki, qaçqın və
miqrantlarla bağlı böhran Avropa İttifaqı üçün ciddi sınağa çevrilib. "Şengen
əməkdaşlığı və sərhədsiz Avropa dağıntılar altındadır - Avropada hər yerdə
daxili və milli sərhədlər yaranır. Miqrantlara sərt yanaşma tərəfdarı olan
millətçi və ultrasağ yönümlü partiyalar ciddi uğurlar əldə edir. Onların
qələbəsi isə onsuz da kövrək olan Avropa əməkdaşlığını təhlükə altına ala
bilər. İndiki mövcud sığınacaq sistemi çox bahalı, qeyri-mükəmməl və
effektivsizdir. Bu sistem gələcəkdə qaçqın və miqrantlarla bağlı yaşana biləcək
böhranları aradan qaldırmaq iqtidarında deyil. Kölndə yerləşən İqtisadi
Tədqiqatlar Mərkəzi hesablayıb ki, sığınacaq istəyən qaçqın və miqrantların
xərcləri Almaniyada tək 2016-2017-ci illər üçün il ərzində 50 mlrd. avro təşkil
edəcək. Əksər mərkəzlər də bu rəqəmlə razılaşırlar. İsveçdə isə 2020-ci ilə
kimi bu rəqəmin 6,1 mlrd. avroya çatacağı ehtimal edilir.
İqtisadi xərclərlə yanaşı, başqa problemlər də üzə
çıxır. Bəlli olur ki, "yox” cavabı verilən miqrantları geri qaytarmaq da
problemdir. Onlara "yox” cavabı verilir və bildirilir ki, 10 gün ərzində ölkəni
tərk etməlidirlər. Onlar isə bu müddət ərzində nəinki ölkələrinə qayıdır,
əksinə, başqa ölkələrin ərazisinə daxil olur və əlavə problemlər yaradırlar.
Tək ötən il deportasiya barədə 305 qərar qəbul olunub. Onların böyük
əksəriyyəti geri qayıtmayıb. Özü də tək bir miqrantın deportasiyası 4 min
avroya başa gəlir. 2000-ci ildən bəri Ai ölkələri rədd cavabı verilən
miqrantların geri qaytarılmasına 11 mlrd. avro sərf ediblər. Çıxış yolu kimi Aİ
ölkələrinin bir mövqedən çıxış etməsi göstərilib.
Azər
