Atambayevin vida səfəri
Postunu tərk etməyə hazırlaşan Qırğızıstan prezidenti Almazbek
Atambayev rusiyalı həmkarı Vladimir Putinin dəvəti ilə Moskvada rəsmi dövlət
səfərindədir. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasının 25
illiyinə həsr olunan səfər iyunun 24-də başa çatacaq. Prezidentlə yanaşı, baş
nazir Dmitri Medvedyev, qırğız diasporunun nümayəndələri ilə görüşəcək, eləcə
də Ufa və Kazanda olacağı bildirilən prezidentin aparacağı danışıqların
yekununda humanitar sahələri əhatə edən bir sıra sənədlərə imza atılacağı
vurğulanır. Ən əsası, tərəflər Qırğızıstanda hərbi-sənaye kompleksi
müəssisələrinin yaradılması barədə saziş imzalayacaqları vurğulanır. Bununla bağlı
təklif Atambayev Moskvaya gəlməzdən əvvəl Bişkekdə müzakirə olunub. Lakin hərbi-sənaye
kompleksi müəssisələrinin yaradılması məsələsinin həllini tapacağı ekspertlərdə
ciddi şübhələr doğurur. Birincisi, bunu obyektiv çətinliklərlə bağlayırlar.
İkincisi, səfərin özü vida xarakteri daşıyır. Qırğızıstanda oktyabrın 15-də
prezident seçkiləri keçiriləcək. Bu səbəbdən də müdafiə xarakterli zavodların
inşası və yaxud bərpasını yeni rəhbərliklə həll etmək daha əlverişlidir.
Üçüncüsü, Qırğızıstanın yeni rəhbərliyi bu layihələrin reallaşdırılmasını
həyata keçirmək istəyəcəkmi - bu məsələ hələ ki, açıq qalır. Dördüncüsü,
Bişkekdə belə bir fikir var ki, Atambayev özü belə bir səfərin baş tutmasını
rusiyalı həmkarından xahiş edib. Astanada Avrasiya İqtisadi İttifaqının və
Kollektiv Təhlükəsizlik üzrə Müdafiə Təşkilatının tədbirlərində olarkən bu
barədə Rusiya prezidentinə deyib. V.Putin də onun xahişini yerə salmayıb.
Yeri gəlmişkən, MDB ölkələri İnstitutunun Mərkəzi Asiya və Qazaxıstan
bölməsinin rəhbəri Andrey Qrozin V.Putinin Bişkekə fevral ayında baş tutan
səfərini şərh edərək bildirir ki, "Rusiya lideri səfər proqramını yarımçıq
kəsərək tələm-tələsik Bişkeki tərk etməsinin səbəbi Atambayevin özünü həddən
artıq üzlü aparması olub. Mən ən əsası ümid edirəm ki, Atambayev Putinlə
görüşündə özünü ələ ala biləcək və prezidentə yaraşmayan ifadə və tərzə yol
verməyəcək”.
Qeyd edək ki, belə bir hala qırğız prezidenti əvvəllər yol verib. BMT
baş katibi ilə görüşündə qırğız müxalifətçiləri və jurnalistləri ilə bağlı
fikir səsləndirərkən onlar barəsində "zibil yığnağı” ifadəsini işlədib. Bunu
Mərkəzi Asiya ölkələri üzrə ekspert Arkadi Dubnov da bildirib. Onun sözlərinə
görə, Atambayevin səfərini – tərxis olunma səfəri də adlandırmaq olar. Belə ki,
oktyabrın 15-dən sonra ölkəyə tamam başqa şəxslər rəhbərlik edəcək. Lakin bu
faktın özü ayrıca diqqət tələb edir. Atambayev Qırğızıstanın dördüncü prezidenti
olsa da, səlahiyyətləri Konstitusiya müddəti ilə başa çatan və vəzifəsindən
gedən ikinci prezidentdir. Ona qədər yalnız Roza Otunbayeva sakit və qansız
şəkildə vəzifəsinin tərk edə bilib. "Lakin o da keçid dövrünün prezidenti idi”,
- deyə Dubnov xatırladıb. Onun qənaətincə, səfərin özü praktiki nöqteyi-nəzərindən
xüsusi əhəmiyyət kəsb etmir və yalnız onunla əlamətdardır ki, ona ali status –
dövlət statusu verilib: "Putin və Atambayevin indiki görüşü bu il ərzində sayca
dördüncüdür. Bütövlükdə onların sayı iyirmidir. Bu səbəbdən də bu dəfəki səfəri
mərasim, adi bir səfər kimi nəzərdən keçirmək gərəkdir. Ola bilsin, bu səfər Qırğızıstan-Rusiya
münasibətlərinin əhəmiyyətini qeyd etmək üçün, eləcə də, Moskvanın Atambayevə
pozitiv münasibətini göstərmək üçün gərəkdir”.
Bir faktı da qeyd edək ki, Atambayev dəfələrlə Moskvanın ünvanına
sərt ittihamlar da səsləndirib. Müşahidəçilər hesab edirlər ki, V.Putinin şəxsi
dəvəti Atambayev üçün çox əhəmiyyətlidir. Bu, Moskvanın onun mümkün varisinə
dəstəyi kimi qiymətləndirilməlidir. Bu namizəd isə hazırkı baş nazir Soornbay
Jeenbekovdur. "Hesab edirəm ki, bu, Atambayevin səfərində əsas piardır”, - deyə
Dubnov bildirib. Ekspert hesab edir ki, Moskva da qırğız prezidentinin
səfərindən öz xeyri üçün pozitiv məqamları götürəcək. Rusiya bununla göstərmək
istəyəcək ki, Qırğızıstanın Avrasiya İqtisadi İttifaqına üzv qəbul edilməsi
müsbət effekt verib və yeni rəhbərliyə bu kursu davam etdirmək gərəkdir. "Lakin
Atambayevin dəstəyinə baxmayaraq, qarşıdan gələn seçkilərdə indiki baş nazirin
qələbə qazanacağına təminat yoxdur. Qırğızıstan özünəməxsus bir dövlətdir və
seçkilərin nəticələrinin qabaqcadan söyləmək çətindir, sürprizlər isə tez-tez
baş verir, - deyə Arkadi Dubnov bildirib.
Həqiqətən də, əksəriyyət Qırğızıstanda prezident postu uğrunda
mübarizənin qızğın xarakter alacağını düşünür. Ötən gün Mərkəzi Seçki
Komissiyası da növbəti namizəd haqqında məlumat verib. Bu, sabiq baş nazir
Nemir Sariyev olub. Onun namizədliyi lideri olduğu "Akşumkar” Partiyası
tərəfindən irəli sürülüb. Ona "Ata Yurd” Partiyası da dəstək verib. Daha bir sabiq
baş nazir Omurbek Babanov da namizədliyini irəli sürüb. Bundan əlavə,
"Onuquu-İnkişaf” müxalifət partiyasının lideri Bakıt Torobayev və hazırda
korrupsiya ittihamı ilə həbsdə olan müxalifətçi Omurbek Tekebayev və "Antiböhran” birliyinin rəhbəri Nazarbek
Nışanov də namizədliklərinin irəli sürüblər. Belə bir fikir də var ki, Almazbek
Atambayev hakimiyyətdən tam şəkildə əl çəkməyəcək. Prezident seçkilərindən
sonra baş nazir kürsüsünə əyləşəcək. Onun Moskvaya səfəri də Kremldən xeyir-dua
almağa yönəlib. Lakin ekspertlər bu ssenarini az ehtimal edirlər: "Atambayev
dəfələrlə bəyan edib ki, baş nazir olmayacaq. Lakin qırğız siyasətində başqa
metodlarla qalmaq niyyətindədir. Əgər öz vədinə əməl etməzsə, onda öz
reytinqini məhv etmiş olacaq”.
Azər NURİYEV