Bakı 21°C
Atam-anamdır tənqidçilərim...
Bir yazıçının arvad-uşağı, qardaş-bacısı onun oxucuları ola bilər.
Normal şərtlər daxilində, bunun ziyanı yoxdur.
Ancaq yazıçının atası gərək onun oxucusu olmaya. İllah da anası...
Mənimkilər oldular.
Gicgahlarıma qar yağdı. Yayım qışa döndü.
Düz yolda çaşıb qaldım.
Biri dedi: "Analıq haqqımı, südümü halal eləmərəm!..” O biri dedi:
"Atalıq haqqımı haram elərəm. Övladlıqdan silərəm. Daşıdığın soyad mənimdir,
unutma ha!”
Atamın-anamın sıxdığı qədər heç hökumət sıxmazdı məni.
"Necə, üzümə ağ olursan? Sən məndən yaxşı biləcəksən? Mənim dediyim
olacaq, necə desəm, elə də yazacaqsan, vəssalam!”
Yazı-pozunu da ata-ana haqqına caladılar.
"Bir dəfə işimə qarışdın, elmi dərəcəm çıxdı əlimdən, – dedim atama.
– İndisə özümə ədəbiyyatda bir cığır açmaqdayam, yenə mane olursan. Üzünə ağ
olub-eləmirəm. Ədəbiyyatın, hekayəçiliyin tələbincə yazıram. Bir də, sən mənim
hekayəmdəki obraz deyilsən ki! Lap olsan belə, nə dəyişəcək? Onu yazan mənəm
axı...” "Yoox, olmaz, ola bilməz! Əvvəla, mən niyə orada obraz deyiləm, hə?
İkincisi də, sən məni olduğum kimi təsvir etməlisən, dəyişə bilməzsən!”
Gördüm belə alınmayacaq, yazmağın, yazıçılığın başını buraxdım.
"Yaxşı, ata, – dedim, – mən yazıçılıqdan vaz keçdim. Yazmıram daha”.
"Necə yəni "vaz keçdim?!”
Kitablarıma baxdı.
"Bu yazdıqlarından pul qazanırsanmı”, – soruşdu.
"Yox” demək keçdi ürəyimdən. İstədim deyəm, hələ üstəlik, pulum gedir
bunlara.
"Verdiyim xərcliyi naşirlərə yedirdirsən” deməməsi üçün, sözümü dəyişdim.
"Müəllif haqqı alıram”, – dedim.
Razı qalmadı.
"Bu uydurma kitablara görə pul verən naşirin ağlına keçə yamayım, –
dedi.– Bu qədər də avamlıq olarmı...”
Dinmədim.
"Yazıçılığın öz qayda-qanunu var, – dedi. – Yazmırıqsa, o demək deyil
ki, yaza bilmirik. Vaxtilə biz də girib-çıxmışıq o məşhur Babi-Aliyə...” (Əvvəllər Türkiyədə mətbu orqanların sıx
yerləşdiyi, ədiblərin, jurnalistlərin toplaşdıqları məkana işarədir – Tərc.)
Bu kişi "nəşriyyat sahibi, redaktor, senzor” imiş ki... Heç xəbərim
olmayıb indiyəcən.
"Nədir, ay ata, o dediyin yazıçılıq qayda-qanunu” – ağzımı əyib-büzüb
dedim bunu. Ağzıma fikir vermədi, səsimdəki hikkəni, kinayəni də duymadı.
"Birincisiii, – dedi, – gərək adam öldürməyəsən...”
"Mən qatil deyiləm, ay ata, – dedim, – yazıçıyam. Həyatın içindəyəm həm
də. Bəs həyatda ölüm-itim yoxdurmu? Var. Kimsə kimisə öldürür, mən də bunu
yazıram...”
"Olmaaz, onda sən təhrikçi sayılarsan, – dedi. – İkincisiii: gərək
mayaya haram qatılmaya, oldumu?”
"Yəni?..”
"Yənisi budur, gərək oğurluq etməyəsən”.
"Oğurluq eləmirəm ki, – dedim. – Nə yazıramsa, hamısı özümündür. Mətnlərarası
gedişlər, iqtibasçılıq (intertekstuallıq,
pastiş – Tərc.) yoxdur məndə...”
"Ondan danışmıram, – dedi. – Oğurluq-quldurluq olmasın yazdıqlarında!
Üçüncüsüüü: zinadan yazmamalısan, zinakarlığa yer verməməlisən. Heç
kimin məhrəminə əl uzatmamalısan. Kimsəni güdməməlisən...”
"Allah, sən saxla! Ay ata, peyğəmbərlikmi verildi, vəhylə "On
buyuruq”mu gəldi, nə oldu sənə?”
"Mən bilirəm, – dedi. – Siz yazıçılar, şairlər əvvəlcə məsum tərzdə bir-birinə
yaxınlaşdırırsınız adamları. "Səni sevirəm”, "Mən də səni sevirəm...” –
dedirdirsiniz. Bir azdan əllər birləşir, sonra baxışlar toqquşur. "Nəhayət, xəlvət
bir guşəyə çəkirsiniz onları” deyərdim, amma barı bunusa da eləmirsiniz: eləcə
parkın bir tərəfində, yaxud kitabxana küncündə başlı-başına buraxırsınız. Onlar
da hər cür qələt qarışdırırlar orada. İndi gəl, tap kələfin ucunu... Bir tərəfdən,
kimsə gizlincə telefonla çəkir onları, hədə-qorxuya əl atır. O biri tərəfdən də
polis nəfəri gəlib çıxır işin üstünə: "Bu nə əxlaqsızlıqdır belə... – deyir. –
Düşün qabağıma, gedirik bölməyə...” Bölməyə aparılanda bütün ölkəyə hay
düşür... Jurnalistlər gəlir, əhvalat dönür kriminal xəbərə. İnsanlarda abır-həya
qoymursunuz. Yoox, sizin o "eşq” dediyinizin nə hoqqa olduğu hamıya bəllidir
artıq. Eşqi-məşqi yığışdırın. Oldumu? Daldaya çəkilmək qadağandır! Bir qız-bir
oğlan dalda yerdə baş-başa verən kimi, şeytan özünü yetirir. Şeytan xəbər
tutmasa da, siz – yazıçılar çağırırsınız onu. Bu da olmasa, özünüz şeytana
çevrilirsiniz yazdıqlarınızla. Dördüncüsüüü: xəyaldan əl çəkib, gerçəyi görməlisən...”
"Naturalizm, realizm – bunlar ədəbiyyat dərsliklərində qaldı, –
dedim, – atacan. Bu anlayışlar hamısı artıq ölüb-gedib. İndi postmodern dövrdəyik.
Nə xəyal, nə gerçək? Daha bunları bir-birindən ayırmırıq. Xəyalımız gerçəkdir,
gerçəyimizsə xəyal...
"Beşincisiii...”
Anam qayıtdı atama ki, qoy beşincisini mən deyim: "Oğlum, gəl sən
özünə yeni bir dil tap-düzəlt...”
"Atam-anam, bəs mən neyləyirdim ki? Mən də elə siz deyən işlə məşğul
idim də. Amma gəldiniz, dilimə kilid vurdunuz. Biz – yazıçılar, şairlər əslində
yeni bir dil yaratmağa çalışırıq, başqa heç bir şey. Eşq, sadəcə, bəhanədir
bizdən ötrü. Təbiət, cəmiyyət, fərd, duyğu, düşüncə – hamısı bəhanədir.
İşimiz-gücümüz bir dil yaratmaqdır, amma siz o dilə yox, onunla təsvir edilən mənzərəyə
fikir verirsiniz. Sonra da "Anlaşılmazdır” deyirsiniz. "Eyhamlar uğursuzdur”
deyirsiniz. "Arqodur, jarqondur” deyirsiniz. "Məcaz” axtarırsınız, amma dilin
özünü görmürsünüz.
Axırda durdum ayağa. "Atam, – dedim, – anam, – dedim, – gəlin o istədiklərinizi
özünüz düzüb-qoşun, – dedim. – Yumurtasız qayğanaq bişirin. Siz yazın, yəni. Mən
yazmaqdan vaz keçdim daha...”
Yaxşımı elədim – bilmirəm. Amma yazıçılığımı ata-anama qurban verdim.
Əmdiyi süd burnundan tökülən, övladlıqdan silinən bir adam olmaqdansa, ədəbiyyatdan
aralanmağı üstün tutdum. Kaş ki, atamla anam bu dediklərini vəsiyyətə çevirib
notariusda təsdiqlətməyələr. Ümidim var ki, bəlkə onlar haqqa qovuşandan sonra
yazı-pozuya qayıdam.
Oxuculardan xahişim budur ki, həm məndən, həm də özlərindən ötrü dua
eləsinlər.
Məndən ötrü dua eləsinlər ki, ya atamla anam daha işimə
qarışmasınlar, ya da dediyim o vəsiyyət məsələsi ağıllarına gəlməsin.
Özlərindən ötrü də dua eləsinlər ki, mənim yazacaqlarımı oxumadan əcəl
onları yaxalamasın.
Kamil Yaşıl
Tərcümə edən: Seyfəddin Hüseynli
