“Aşıq Ədəbiyyatı” antologiyası - xalqın yaddaş kitabı - Fotolar
"Xalq Əmanəti” layihəsi çərçivəsində təqdim olunan
16-cı nəşr Azərbaycan xalqının mədəni irsinin sütunlarından biri olan aşıq
yaradıcılığına həsr olunub. Nəşr olunan "Aşıq Ədəbiyyatı Antologiyası” nüfuzlu
alimlərdən ibarət işçi qrupunun uzunmüddətli tədqiqat işinin nəticəsidir."Xalqın
zəngin mədəni irsi, mənəvi dəyərlərinin toplanması və gələcək nəsillərə
ötürülməsi ən ümdə məsələlərdən biri kimi elmi-mədəni mühiti həmişə düşündürüb.
Bu illər ərzində Xalq Bank-ın nəşr edib oxuculara hədiyyə etdiyi dəyərli kitab
və bədii albomlar sırasına üç cildlik "Aşıq Ədəbiyyatı” antologiyası - "Aşıq
poeziyası”, "Qəhrəmanlıq dastanları”, "Məhəbbət dastanları” da əlavə olundu və
şübhəsiz, bu toplunun yaranması xalqımızın milli-mənəvi mədəniyyətinə dərin
hörmət və sevginin ifadəsidir”.
Xalq Bankın "Xalq əmanəti” layihəsi çərçivəsində nəşr
etdirdiyi "Aşıq Ədəbiyyatı Antologiyası”nı vərəqlədikcə mədəniyyət və ədəbiyyatımızın
tarixinə hədiyyə olunan əvəzsiz töhfə ilə tanış olursan. Aşıq yaradıcılığı zəngin tarixi, böyük tarixi-mədəni əhəmiyyəti və
keçdiyi yolun keşməkeşləri ilə ciddi və həm də əsaslı bir mənzərəni sərgiləyir.
Burada xalqın zəngin mədəniyyət təsəvvürləri, əxlaq qaydaları, arzu və istəkləri,
qayğıları, qurub yaratmaq amalı, yaşam idealları və s. yaşam kateqoriyaları cəmlənir.
Təqdim olunan antologiyada ustadların yaradıcılığından verilmiş seçmələr xalqla
aşığın vəhdətini ehtiva edir, xalqın əvəzsiz, şəriksiz yaradıcılıq sahəsinin –
aşıq sənətinin fövqəladə əhəmiyyətini nümayiş etdirir. Azərbaycan xalqının bəşər
mədəniyyətində yerini, təmsil etdiyi dəyərləri, aşıladığı idealları göstərir.
Nəşrin tərtibçilərindən filologiya elmləri doktoru, professor Mahmud
Allahmanlı ilə "Aşıq
Ədəbiyyatı Antologiyası” haqqında söhbətləşərkən o, "Xalq
Əmanəti” layihəsi çərçivəsində Xalq Bankın son səkkiz ildə həyata keçirdiyi
möhtəşəm işləri tarixi ənənənin yaşarlılığının bariz nümunəsi kimi dəyərləndirdi:
"Xalq Əmanəti” layihəsi eyni
zamanda bir neçə nəcib məqsədə qulluq edir. Həm oxucuları milli mədəniyyətimizin
sütunlarından biri olan aşıq ədəbiyyatı ilə yaxından tanış edir, həm ölkədə
kitabçılıq mədəniyyətini inkişaf etdirir, həm də milli mədəniyyətimizin ən dəyərli
qatlarından birini yenilənmiş şəkildə xalqa təqdim edir, yaddaşları təzələyir.
Təsəvvür edin, nə qədər möhtəşəm sənət abidələrimiz vaxtında yazıya alınmadığı
səbəbindən yaddaşlardan silinmiş, günümüzə çatmamışdır”, - deyə professor qeyd
etdi: "Antologiyaya daxil edilən nümunələr müxtəlif mənbələrdən zərrə-zərrə
toplanaraq, dərindən tədqiq edilərək xalqımızın əmanəti şəklində yenidən xalqa
qaytarılır”.
Olduqca nəfis tərtibatda təqdim edilən antologiya
bir sıra özəlliklərə malikdir. İlk dəfə olaraq xalqımızın əsrlər boyu nəsillərdən-nəsillərə
ötürərək qoruduğu aşıq ədəbiyyatı nümunələri, eləcə də Dədə Qorquddan üzü bəri
böyük ustad-sənətkarlarımız nəşrdə bir toplu halında cəmlənir. Belə ki, "Aşıq ədəbiyyatı”
antologiyası məqsədyönlü, düşünülmüş fəaliyyətin nəticəsi olaraq yaranıb və
bütünlükdə xalq sevgisi ilə yoğurulub. Toplunu vərəqlədikcə zəngin təcrübə,
görülən gərəkli işlərin son olaraq orijinal, həm də daha mükəmməl bir nümunənin
ortaya çıxması ilə nəticələndiyinə əmin olmaq mümkündür. Antologiyanın dəyərini artıran maraqlı məqamlardan
biri müəllifi bilinməyən aşıq şeirlərinin nəşrdə özünə yer
almasıdır. "Məlumdur ki, müəllifsizlik amili şifahi xalq yaradıcılığının
xüsusiyyətlərindən biridir. Aşıq yaradıcılığında isə müəllifsizlik olduqca
maraqlı və nadir haldır. Ancaq ayrı-ayrı tədqiqatlar belə halların mövcudluğunu
təsdiqləyir. Bu baxımdan, müəllifi məlum olmayan şeirlərin bir başlıq altında
toplanaraq nəşrə salınması, həm də adları bizə məlum olmayan sənətkarların
ruhuna dərin sayğının ifadəsidir”, - deyə M.Allahmanlı söylədi.
Antologiyanın ikinci cildində qəhrəmanlıq, üçüncü
cildində isə məhəbbət dastanları toplanıb. Bu dastanlarda Azərbaycan xalqının mədəniyyəti,
tarixi, bədii-fəlsəfi düşüncəsinin bütün çalarları öz ifadəsini tapıb. M.Allahmanlı topluya daxil
edilən poetik nümunələr, məhəbbət və qəhrəmanlıq dastanlarının hər birinin öz məzmun
bitkinliyi, tərkib genişliyindən əlavə, həm də əsərlərin mövcud olan müxtəlif
versiyalarının tədqiqi, ilkin variantların bərpası, daha mükəmməl mətnlərin
seçilməsi ilə əhəmiyyətli olduğunu vurğuladı. Belə ki, nəşrin digər özəlliyi
antologiyada xalqın mənəvi yaddaşına
dastan qəhrəmanları kimi daxil olmuş sənətkarların, ustadların yaradıcılıq
nümunələrinin yer almasıdır. Məsələn, "Koroğlu” dastanından Koroğlunun,
Cünunun, "Əsli və Kərəm” dastanından Kərəmin, "Aşıq Qərib” dastanından Qəribin,
"Tahir və Zöhrə” dastanından Tahir Mirzənin və digərlərinin real sənətkar kimi
bədii məkana gətirilməsi məsuliyyətli və həm də əhəmiyyətli addımdır.
Antologiyanı forma nöqteyi-nəzərindən gözəlləşdirən,
onun bədii dəyərinə rəng qatan, zəngin məzmununu rəssamın nəfis zövqü və incə
fırçası ilə canlandıran illüstrasiyalar isə ayrıca bir tədqiqatın mövzusu ola
bilər.
Mənəvi
sərvətimiz
"Aşıq Ədəbiyyatı Antologiyası”nın Xalq Bankın əsas binasında yerləşən bədii
qalereyasında təqdimatı zamanı çıxış edənlər
də toplunun nəşrini xalqımızın mədəni irsinin zənginləşməsinə əvəzsiz töhfə
kimi dəyərləndirdilər. Milli Məclisin deputatı, akademik Nizami
Cəfərov antologiyanın təqdimatını
giriş sözü ilə açaraq «Xalq Əmanəti» layihəsi çərçivəsində nəşr olunan
işlərin özəl cəhətlərindən danışdı: " Hər şeydən əvvəl, seçim həddən artıq dəqiqdir.
Çap olunan əsərlərin həm intellektual, həm də mənəvi dəyərlər baxımından nəşrinə
ehtiyac var. Nəşrlərin hamısında akademik dəyər gözlənilir. Əsərlərdən mötəbər
mənbə kimi istifadə etmək olar. Nəşrlər həmçinin poliqrafik cəhətdən yüksəkdir,
beynəlxalq müqayisəyə layiqdir”. Antologiyanın görkəmli alimlər tərəfindən işləndiyini
deyən akademik nəşrdə Dədə Qorquddan başlayaraq müasir günümüzədək
yaşayıb-yaradan 168 aşığın əsərlərinin yer aldığını vurğuladı. Bu nəşr mənəvi sərvətimiz
olan aşıq sənətinin dərindən öyrənilməsinə kömək edəcək».
Aşıq
sənətinin gələcəyə daşınması
İlk dəfə olaraq "Kitabi-Dədə
Qorqud” dastanlarından bir sıra poetik parçaların seçilərək aşıq poeziyası
nümunələri kimi topluya daxil edildiyini qeyd edən Əməkdar
elm xadimi, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri Məhərrəm Qasımlı: «Toplunun birinci cildi ("Aşıq poeziyası”) Dədə Qorquddan bu yana
yaşayıb-yaradan ustadları əhatə etməklə zaman baxımından da xalqımızın sənət
haqda təsəvvürlərini əks etdirən əsaslı mənbə kimi mühüm əhəmiyyət kəsb
edir”-deyə bildirdi: "Antologiyanı çapa hazırlayarkən hər şeirin üzərində
aylarla çalışdıq. İlk dəfə Dədə Qorqud ədəbi şəxsiyyət kimi ortaya qoyuldu.
Onun söylədiyi ozan şeirləri nəşrdə yer aldı”. Nəşrin üstünlüyündən danışarkən
M.Qasımlı kitabda sovet dönəmində çıxdaş olunan sənətkarların şeirlərinin yer
aldığını diqqətə çatdırdı: "Antologiyanın həm tarixi, həm də bədii əhəmiyyətini
artıran əsas amillərdən biri də sovet senzurasının "redaktəsinə” məruz qalmış
müxtəlif epizod və hadisələrin, əhvalatların bərpa olunmasıdır. Eyni zamanda,
xalqımızın dini təsəvvürlərini əks etdirən mətn və şeirlər sovet redaktəsindən
azad edilərək ilkin, əsas versiyalarında kitaba daxil edilib. Antologiyanın dəyərini
artıran maraqlı məqamlardan biri müəllifi bilinməyən aşıq şeirlərinin nəşrdə özünə yer
almasıdır. Bu baxımdan, antologiyanın aşıq sənətinin bundan sonrakı inkişafında
böyük əhəmiyyəti olacaq. Bu nəşr aşıq sənətinin gələcəyə daşınmasında rol
oynayacaq. "Aşıq Ədəbiyyatı” antologiyası xalqın yaddaş kitabı kimi əvəzsizdir”.
Yazılı ədəbiyyatla
şifahi ədəbiyyatımızın həmişə çulğalaşaraq inkişaf etdiyini deyən professor Qəzənfər Paşayev aşıq ədəbiyyatının dilimizin inkişafında böyük rol
oynadığını qeyd etdi: "Dilimizin inkişafında aşıqların ədəbiyyatı sevməsinin
böyük xidməti olub. Aşıqlar el içində olduğundan onların poeziyası sevilib. O
şairlər ki, bu amilləri gözləyiblər onların şeirləri xalqın dilinin əzbəri
olub”.
Əsl
Xalq Əmanəti
Tənqidçi,
ədəbiyyatşünas Şirindil Alışanlı "Xalq Əmanəti” layihəsi çərçivəsində
nəşr olunan üçcildliyi düşünülmüş
fəaliyyətin nəticəsi kimi qiymətləndirdi: "Toplu gələcək nəsillər üçün ən gözəl
xəzinədir”.
Antologiyanın bədii tərtibatçısı, Xalq rəssamı Arif
Hüseynov «Aşıq ədəbiyyatı
antologiyası» üzərində işləməsindən qürur duyduğunu söylədi: «Bu, mənim ikinci
layihəmdir. Əvvəl Sabirin «Hophopnamə»si üzərində işləmişəm. Özümü xoşbəxt
hesab edirəm ki, yaşımın bu çağında belə nəşrlər üzərində işləmək mənə qismət
oldu”.
Əməkdar İncəsənət xadimi Aşıq Ulduz antologiyanı
yüksək dəyərləndirərək: «Bu
kitab milli sərvətimizdir»- dedi: "Son
zamanlar aşıq sənətinə diqqət artıb. Dövlət səviyyəsində bu istiqamətdə bir
sıra işlər görülüb. Mən xoşbəxtəm ki, bu tarixdə yaşayıb yaradıram və bütün bu
inkişafı görürəm”.
Aşıq Əhliman isə sazı aşığın silahdaşı adlandırdı: "Aşıq ədəbiyyatı antologiyası” toplusunun nəşrində
zəhmət çəkənlərin hər birinə minnətdarlıq edirəm. Çünki bu sənəti qoruyub gələcək
nəsillərə çatdırmaqda əvəzsiz iş görülüb”.
Tədbirdə iştirak edən
qonaqlar "Xalq Əmanəti” layihəsinin əhəmiyyətindən danışdılar, təqdim edilən
antologiyanı Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinə töhfə verəcək hadisə
adlandırdılar: "Xalq Əmanəti” layihəsinin xalqımıza bəxş
etdiyi "Aşıq Ədəbiyyatı” antologiyası nəsillərin, əsrlərin nəhəng təcrübəsinin,
qədim ənənələrinin və saf arzularının sənət qatında bir-birinə qovuşaraq yaranan
bir abidədir. Böyük oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuş bu abidə xalqımıza bir ərməğandır,
əsl Xalq Əmanətidir!”
Xalq
Bankın layihə çərçivəsində gördüyü işlər, layihənin davamlı olaraq həyata
keçirilməsi, eyni zamanda xalqımızın mədəni irsinin zənginliyi bu sahədə
görüləsi işlərin çox, "Xalq Əmanəti” layihəsinin isə ömrünün uzun olacağını
qeyd etməyə əsas verir.
Təqdimatda
iştirak etdi
Təranə
Məhərrəmova