Bakı 13°C
Arxiv sənədlərinə həyat verən tədqiqatçı
Tahirə xanımla tanışlığım 1998-ci ildə mənə
bağışladığı "Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqində əlyazma kolleksiyalarının əhəmiyyəti”
adlı ilk kitabından başladı. Kitaba
yazdığı avtoqrafında, bu xanımın mənə qarşı ürəyində bir doğmalıq olduğunu hiss
etmişdim. Vaxtaşırı Tahirə xanımla görüşür, onun dəyərli məsləhətlərini dinləyirdim.
O, hər yeni çapdan çıxan kitablarını
avtoqrafla mənə bağışlayırdı. AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda işləməyə
başladığı ilk illərdən Tahirə xanım kim idi? Nurəliyeva Tahirə Nurulla qızı
1942-ci ildə Bakıda anadan olmuşdu. 208 saylı orta məktəbi bitirdikdən sonra,
1959-cu ildə ADU-nun filologiya fakültəsinə (indiki BDU) daxil olmuş, 1965-ci
ildə həmin fakültəni bitirmişdi. Ali məktəbdə oxuduğu vaxtdan - 1963-cü ildən əmək
fəaliyyətinə başlamışdı. 1965-1967-ci illərdə Azərbaycan Pedaqoji Dillər İnstitutunun
nəzdində 2 illik fars dili kursunu bitirmişdi. Tahirə xanım bütün əlyazmalara
kontrol kartateka tərtib etmiş, arxiv sənədləri ilə məşğul olmuşdur. Mədəniyyət
tariximizin mühüm sahəsi olan əlyazma kolleksiyaları, sfraqistika – möhürlərin
tədqiqini araşdırmışdır. Əsasən əlyazmaları araşdıraraq, şəxsi qeyd, möhür və
avtoqraflar vasitəsilə əlyazmaların kimlərin
kitabxanasından gəldiyini müəyyən etmişdir. Uzun müddət "Farsdilli əlyazmaların
tədqiqi” şöbəsinin elmi işçisi vəzifəsində çalışmış, 9 kitab və 72 məqaləsi nəşr
olunmuşdu.
1986-cı ildə "Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqində
əlyazma kolleksiyaları” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edərək,
elmlər namizədi alimlik dərəcəsi adına layiq görülmüşdü. 1998-ci ildə "Azərbaycan
ədəbiyyatının tədqiqində əlyazma kolleksiyalarının əhəmiyyəti” adlı
monoqrafiyası işıq üzü görmüşdü. Onun gərgin əməyinin nəticəsi olaraq, uzun illər
üzərində çalışdığı "Vəqf olunmuş əlyazmalar kataloqu”
adlı kitabları 2009-cu (I) və 2012-ci (II) illərdə nəşr olunmuşdu. Bu əsərlər
Tahirə xanımım gərgin əməyinin bəhrəsidir.
Tahirə xanım bu kitablarında vəqf olunmuş əlyazmaları
ayırmaq üçün bütün formatlarda olan abidələri bir-bir nəzərdən keçirmiş, vəqf
edən şəxsin möhürünü, eləcə də şəxsi qeydini
müəyyənləşdirmiş, 500-dən artıq əsəri qeydə almışdır.
Mirzə İsmayıl Qasirin "Seçilmiş əsərləri”, "Şəxsi və rəsmi möhürlər” , "Füzuli qəzəllərinə təxmislər” ,
"Cənnət Nağıyevanın biblioqrafiyası”, "Novbəri
Divan”ı da onun ərsəyə gətirdiyi kitablar arasındadır.
Tahirə xanımın son işlərindən biri də,
uzun illər üzərində çalışdığı "Novbəri Divanı” idi. XIX əsrin sonları XX əsrin
birinci yarısında Şuşa şəhərində yaşamış, "Novbəri” təxəllüslü şair Kərbəlayi Qara
Məşədi Süleyman oğlu Əliyevin lirik şeirlər toplusu olan
"Divan”ını müasir əlifbaya
transfoneliterasiya etmiş, ön söz yazaraq nəşr etdirmişdi. İnstitutun əməkdaşı,
uzun illər Tahirə xanımla bir şöbədə çalışmış Mustafa Mailoğlunun redaktoru
olduğu bu kitabda ərəb-fars sözlərinin lüğəti də yer almışdır. Kitab "Elm” nəşriyyatında
çap edilmişdir. Bu, Tahirə xanımın sonuncu kitabı oldu. O, 3 may 2017-ci ildə
qəfildən dünyasını dəyişdi.
AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun
Farsdilli əlyazmaların tədqiqi şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, gözəl insan, təvazökar alim, zəhmətkeş tədqiqatçı, filologiya
üzrə fəlsəfə doktoru T.N.Nurəliyevanın əziz xatirəsi
onu sevənlərin qəlbində daima yaşayacaqdır.
Rübabə Şirinova
AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun
əməkdaşı, Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru
