“Ankaradakı olay Türkiyə və Rusiyaya qarşı törədilən terror aktıdır”
Bir neçə gün bundan öncə Ankaradakı Müasir İncəsənət
Mərkəzində keçirilən "Rusiya türklərin gözü ilə” sərgisində terror aktı törədilib.
Sərgidə çıxış edən Rusiyanın Türkiyədəki səfiri Andrey Karlov tapançadan açılan
atəş nəticəsində qətlə yetirilib. Hadisəni törədən polis əməkdaşı Mert Altıntaş
təhlükəsizlik əməkdaşlarının davamlı xəbərdarlığına əhəmiyyət vermədiyinə, həmçinin
yaralı halda belə silahlı müqavimət göstərdiyinə görə məhv edilib. Səfirin
öldürülməsi, bu olaydan sonra ortaya atılan mülahizələr və sair məsələlərlə
bağlı "Kaspi”nin suallarını Türkiyədə
yaşayan politoloq Toğrul İsmayılcavablandırır.
- Toğrul bəy,
rusiyalı səfirin Ankarada qətlə yetirilməsindən sonra proseslər nə yerdədir?
Hüquq-mühafizə orqanlarının araşdırması və bundan irəli gələrək hər hansı qiymətləndirmələr
varmı?
- Bu xoşagəlməz hadisədən dərhal sonra Türkiyədəki
bütün diplomatik korpusların mühafizəsinin daha da gücləndirilməsi məsələsi
gündəmə gətirilib. Çünki hadisə böyük narahatlıq doğurub. Bu səbəbdən təhlükəsizlik
məsələsi müzakirə mövzusudur. Baş vermiş hadisə təkcə Rusiyaya qarşı deyil,
eynilə Türkiyəyə qarşı törədilmiş terror aktıdır. Hadisə bu cür dəyərləndirilir.
Hər iki ölkə Suriyada terrora qarşı bir mücadilə aparmaqdadır. Belə bir zamanda
sadəcə Türkiyədə deyil, eləcə də Rusiyada, ümumilikdə isə dünyanın hər yerində
diplomatik korpusların mühafizəsi daha da gücləndirilməlidir. Hadisənin
araşdırılmasına gəlincə, hər iki dövlətin razılaşması ilə həm Türkiyə, həm də
Rusiya mütəxəssislərindən ibarət ortaq bir komissiya yaradılıb, istintaq gedir.
Araşdırma nəticəsində hər hansı dəqiqləşdirilmiş məlumat ortaya çıxdığı zaman
ictimaiyyətə də açıqlanacağına əminəm. Fikrimcə, rəsmi açıqlama olmadan qətlin
törədilməsi və ya sifarişçinin kim olması barədə konkret mövqe bildirmək doğru
olmaz. Yalnız mülahizələr söyləmək, ehtimallar irəli sürmək olar. Bunlar isə
tamamilə doğru olmaz. Çünki, ola bilər o fikir və mülahizələr qəsdən ortaya
atılıb, istintaqı çaşdırmağa, iz azdırmağa hesablanıb, təxribat niyyəti güdülür
və sair. Ona görə də səbirlə birgə komissiyanın gəldiyi qənaəti, rəsmi
açıqlamanı gözləmək lazımdır.
- Sizcə, bu
terror aktı nə üçün törədilib, hədəf nədir?
- Heç şübhəsiz ki, rusiyalı səfirin qətlə yetirilməsi
hər iki ölkəyə qarşı törədilmiş terror aktıdır. Bu, birmənalıdır. Çünki, 22
yaşlı gənc, 1-2 il iş təcrübəsi olan polis işçisinin soyuqqanlı şəkildə, təkbaşına
belə bir hadisəni törətməsi qeyri-mümkündür. Bu addımın atılması son dərəcə
informasiya dəstəyi, məlumat, bilgi tələb edir. Ən əhəmiyyətlisi, bu terror
aktında əsas hədəf Rusiyanın Türkiyədəki səfiri Andrey Karlov idi, başqası
deyildi. Əgər bu, spantan bir hadisə olsaydı, o zaman Müasir İncəsənət Mərkəzinə
daxil olan qatil içəridə sağa-sola atəş açar, daha sonra qaçardı. Yaxud, ətrafdakılara
atəş açdıqdan sonra bir neçə şüar səsləndirər, çağırışlar edər, ardınca polisə
təslim olardı. Bununla o, özünü bəlli kəsimlərə "qəhrəman” kimi təqdim etmiş
olardı. Ancaq qatil birbaşa səfiri öldürməyə gəlmişdi və bu əməli də törətdi.
Bundan sonra ölümə gedərək, izi itirməyə çalışıb. Düzdür, qatil səfiri qətlə yetirəndən sonra müəyyən
şüarlar səsləndirib. Amma bu, daha çox yanlış təsəvvür yaratmağa hesablanıb məncə.
Bu, onu göstərir ki, işin içində iş var.
- Bir sıra
güclərin bu terror aktını planlaşdırması kimi ehtimallarla yanaşı, həm də iddia
olunur ki, qatil Mert Altıntaş qatı dindar
olub və Hələbdə müsəlmanlara qarşı törədilənlərdən təsirlənərək belə bir addım
atıb. Bu bir ehtimal da olsa belə, nə dərəcədə əsaslı sayıla bilər?
- Bir qədər əvvəlki
sualınıza cavabımda da söylədiyim kimi, dini fanatik birinin bu qədər
hazırlıqlı, soyuqqanlı, planlı şəkildə belə bir hadisəni törətməsi
qeyri-mümkündür. İndiyə qədər fanatiklər tərəfindən törədilən hər hansı terror
aktında bu olaydakı qədər soyuqqanlılıq müşahidə edilməyib. Misal üçün, dini
fanatiklər ya üzərlərinə bomba bağlayıb özünü kütlənin arasına soxar, yaxud da
bomba yüklü nəqliyyat vasitəsini avtobusa çırpar partladarlar. Amma bu hadisədə
qatil əvvəlcədən məlumatlandırılıb, plan qurulub, sistemli şəkildə terror törədib.
Onun geyiminə, vəsiqəsinə qədər hazırlanıb. Səfirin harada, saat neçədə
olacağı, harada dayanıb çıxış edəcəyi və sair məlumatlar verilib. Ən əsası, bu
adam ölümə gedib, ölümə gedərkən də yalnız səfiri öldürməyi planlaşdırıb. Əgər
bu adam dini fanatik olsaydı bombanı üzərinə bağlayıb içəri girər və partladar,
daha çox insanın ölməsini istəyərdi. Lakin məlum hadisədə yalnız səfir
öldürüldü, ardınca da polisə müqavimət göstərən qatil bu yolla intihar etdi. Hər
kəsə aydındır ki, polislə silahlı atışmaya getmək intihar etmək deməkdir.
Bundan başqa, qətlin törədilməsi üçün yerin seçilməsi də önəmlidir. Həmin gün
orada bütün diplomatik korpusların nümayəndələri, atteşelər, jurnalistlər və
sair olublar. Belə bir məkanda qətlin törədilməsi həmin an xəbərin, görüntülərin
bütün dünyaya yayılmasına hesablanmışdı. O baxımdan, bu olay bir mesaj idi.
Gerçəkdən sadəcə səfiri öldürmək istəyən fanatik bir adam küçənin ortasında da
onu öldürə bilərdi. Onsuz da səfir cangüdənsiz gəzirdi və həmin qatilin bu
zaman səfiri öldürməsi çətin olmayacaqdı.
- Qatilin yaralı olaraq ələ keçirilməməsi, məhv edilməsi də suallar
doğurmaqdadır. Doğurdanmı Türkiyə təhlükəsizlik əməkdaşları terrorçu
M.Altıntaşı yaralı da olsa diri ələ keçirməyi planlaşdırmayıblar?
- Hadisələr kənardan
baxıldığı kimi deyil. Bu terrorçunun, qatilin təhlükəsizlik əməkdaşları ilə
dialoqu var. Təhlükəsizlik əməkdaşı onu silahı yerə atmağa çağırır və deyir ki,
belə etsən yaşayarsan. Qatil isə cavabında deyir ki, mən bura ölməyə gəldim.
Bir daha qeyd edirəm ki, qatil törətdiyi əməli əvvəlcədən planlaşdıran, nəyin
necə olacağını bilən adam olub. Təbii ki, polis bu terrorçunu diri olaraq ələ
keçirməyə çalışıb. Amma qatil təhlükəsizlik əməkdaşları, polis ilə atışmağa
başlayıb, silahlı müqavimət göstərib, bu zaman da məhv edilib. Dediyim kimi,
qatil oraya polisə təslim olmağa gəlməmişdi. Hətta polis onu öldürməsəydi belə,
intihara əl atacaqdı. Təslim olmaq istəsəydi səfiri öldürəndən sonra bir-iki
çağırış edər, şüar səsləndirər, silahını atıb təslim olar, bununla da bəlli kəsim
üçün "qəhrəman”a çevrilər, məhkəmə prosesində sensasiya yaradardı.
- Qeyd edirsiniz ki, hər iki ölkəyə qarşı törədilən bu təxribat eyni
zamanda bir mesajdır. Nədən ibarətdir bu mesaj?
- Bu terror aktı ilə Türkiyə
və Rusiya hədəfə alınıb. Rusiyalı səfirin Türkiyənin paytaxtı Ankarada, özü də
arxadan vurulması təsadüfi deyil mənə görə. Burada bir simvolizm axtarmağa dəyər.
Xatırlayırsınızsa, təyyarə insidentindən sonra Rusiya prezidenti Vladimir Putin
bəyan etmişdi ki, Türkiyə bu addımı ilə bizi arxamızdan vurdu. Bu bəyanat
davamlı şəkildə media üzərindən o zaman ictimailəşdirilməkdəydi. Verilən mesaja
gəlincə, bu, Suriya prosesləri ilə əlaqədardır. Bu ölkədə baş verənlər
kontekstində Rusiya ilə Türkiyənin siyasi yaxınlaşmasına verilən cavab, mesaj
idi bu terror aktı. Görünür ki, Türkiyə-Rusiya yaxınlaşması, bu istiqamətdə həyata
keçirilən siyasi kurs birilərinin xoşuna gəlmir. Fikirləşin, Rusiya-Türkiyə-İran
öz aralarında razılığa gələrlərsə, Suriya üzərində nəzarəti ələ keçirərlər və
bu ölkədə başqa güclərin avtoriteti dərhal düşər. Beləliklə də hər üç ölkədən
başqa digər güclərin oradakı varlığı sıfıra enəcək. Bu, indiyə qədər tarixdə
görünməmiş hadisədir ki, üç fərqli yanaşması olan ölkə Suriya məsələsində ortaq
mövqeyə gəlir, bölgədəki problemi kənar müdaxilə olmadan həll etməyə
çalışırlar. Bununla da ABŞ, Avropa İttifaqı ölkələri bu regionda nəzarəti
itirirlər. Hadisələrə bu yöndən baxmaq gərəkdir.
Rufik İSMAYILOV