Ankara Trampın bəyanatından narazıdır
Gözlənildiyi kimi, Birləşmiş Ştatların prezidenti Donald Tramp da
özündən əvvəlki sələfləri kimi ermənilərin qondarma soyqırımı günü "soyqırımı”
sözünü dilinə gətirmədi. D.Tramp eks-prezident Barak Obama kimi 1915-ci il
hadisələrini sadəcə olaraq "böyük fəlakət” adlandırmaqla kifayətləndi. Qeyd
edək ki, 24 apreldən öncə ABŞ Nümayəndələr Palatasının 83 üzvü D.Trampa məktub
ünvanlayaraq 1915-ci il hadisələrini "erməni soyqırımı” kimi tanımasını
istəmişdi. Məktubda ABŞ prezidenti Ronald Reyqanın 1981-ci ildə "erməni
soyqırımı” ifadəsini işlətdiyi xatırladılıb. Məktubu imzalayanlar arasında
Respublikaçılar Partiyasından olanların sayı 10-dan az olub. Düzdür,
ermənilərin Trampın "soyqırımı”nı tanıyacağına ümidləri yox idi. Lakin nəzərə
alaq ki, Tramp qeyri-adekvat bəyanatları və fikirləri ilə tanınır. Erməni
lobbisi də ümid edirdi ki, Tramp Reyqan kimi "erməni genosidi” sözünü dilə gətirə
bilər.
ABŞ erməniləri Trampın "soyqırımı” ifadəsini işlətməməsindən təəssüf
hissi keçirdiklərini bildiriblər. Amerika Erməni Milli Komitəsinin direktoru
Aram Ambaryan bununla bağlı yaydığı bəyanatda bildirib ki, Trampın ermənilərin
saxta soyqırımını tanımadığı barədə bəyanatı Ankaranı daha da arxayın etmiş
olacaq. Onun sözlərinə görə, "soyqırımı” qurbanlarının xatirəsini qeyd
etməməklə Traçp faktiki olaraq Ərdoğanın yürütdüyü siyasəti müdafiə etmiş olub.
Ağ evin mətbuat katibi Şon Spayser də Trampın "soyqırımı” ifadəsini
işlətməməsini şərh edib. Onun sözlərinə görə, Ağ evin rəhbəri əvvəlki
administrasiyaların bəyanatlarını təkrarlayıb: "Siz Buş və Obama dövründə
səslənən bəyanatlara nəzər salsanız görərsiniz ki, prezident Tramp bu məsələdə
onların bəyanatlarını təkrarlayıb”.
Öz növbəsində ermənipərəst konqresmen Adam Şiff Trampın məlum
bəyanatından təəssüf hisi keçirdiyini bəyan edib. "Tramp Türkiyə ilə münaqişəyə
girmək istəməyən həm demokrat, həm də respublikaçı prezidentlərdən ibarət
siyahıya qoşuldu və ABŞ-ı inkar etmə kampaniyasının bir hissəsinə çevirdi”, -
deyə konqresmen Los-Ancelesdə türk konsulluğu qarşısında keçirilən aksiyada
bildirib.
Trampın baş verənləri "böyük
fəlakət” adlandırması rəsmi Ankaranın narazılığına səbəb olub. Ankara ABŞ prezidentinin
bəyanatına reaksiya verib. "Donald Trampın qondarma "erməni soyqırımı”ı ilə
bağlı bəyanatı dezinformasiyaya əsaslanıb” – deyə Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyi
bəyan edib. "Hesab edirik ki, prezident Trampın yazılı bəyanatında yer alan
dezinformasiya və uydurma anlayışlar illərlə erməni dairələrinin təbliğat
metodlarının yaydıqları yalan məlumatların nəticəsidir. Biz gözləyirik
ki, ABŞ-ın yeni administrasiyası nifrət yaymağa meylli dairələrin tarixi
birtərəfli qaydada izah etməsinin tərəfdarı olmayacaq və bütün tərəflərin
kədərini nəzərə alan yanaşmanı üstün tutacaq”, - deyə məlumatda deyilir.
Türkiyə ABŞ rəhbərliyini erməni diasporunun nifrət ritorikalarına
qarşı diqqətli olmağa çağırıb.
Öz növbəsində Türkiyə prezidenti Rәcәb Tayyib Әrdoğan 1915-ci il
olayları və Türkiyədəki ermənilərin dini rəhbərinin seçilməsi ilə
bağlıİstanbuldakı erməni dini liderAram Ateşyana məktub ünvanlayıb:
"Birinci Dünya Müharibəsinin çətin şərtlərində həyatını itirən Osmanlı
ermənilərini bu il də hörmətlə anır, nəvələrinə başsağlığı
verirəm.Bölgənin iki qədim toplumu olaraq,türklər vəermənilər
min ildir çiyin-çiyinə yaşadıqları bu coğrafiyadaortaqbir
tarixvə mədəniyyəti paylaşıbdır. Erməni toplumu istərOsmanlı
dövründə, istərsə dəcümhuriyyətimizin yüz ilə yaxınlaşan keçmişində çox
qiymətli övladlar yetişdirərək, ölkəmizin inkişafına böyük
dəstəkveriblər.Dünən olduğu kimi,bu gün dəermənilər
ölkəmizin bərabər və azad vətəndaşları olaraq, sosial, siyasi və ticarət
həyatımızın hər sahəsində önəmli rollar almaqdadırlar. Yüz
illərləsevincvə kədərdə ortaq olan iki xalqın keçmişin yaralarını
sarması və insani bağlarını daha da qüvvətləndirməsi hamımızın ortaq məqsədidir.Bu
istiqamətdə 14 ildə bir çox addım atdıq, tarixiislahatlar həyata
keçirdik. Osmanlı ermənilərinin xatirəsinə və erməni mədəni mirasına sahib
çıxmaya yönəlik çalışmalarımızıönümüzdəki zamanda da artırmaqla, davam
etdirəcəyik. Bu məqsədlə xüsusi bəyan edirəm:ölkəmizdəki erməni
camaatının rahatlığı, təhlükəsizliyi və xoşbəxtliyi bizim üçün xüsusi önəm
daşıyır. Tək bir erməni vətəndaşımızın özgələşdirilməsinə, kənarlaşdırılmasına,
özünü 2-ci sinif hiss etməsinə səbrimiz yoxdur”.
Yeri gəlmişkən, Türkiyə polisi qondarma soyqırımıyla bağlı
tədbirlərin keçirilməsinə qadağa qoysa da, kürdlərin Xalqların Demokratik
Partiyası (HDP) ermənilərlə həmrəylik nümayiş etdirərək İstanbulda tədbir
keçirib. Aksiya zamanı saxta soyqırımıyla bağlı şüarlar da səslənib.
Rəsmi olmayan rəqəmlərə əsasən, təkcə İstanbulda ermənilərin sayı
40-45 min civarındadır. Ötən il Türkiyə lideri Rəcəb Tayyip Ərdoğan ölkədə 100
minə yaxın erməni yaşadığını və onlardan yalnız yarısının Türkiyə vətəndaşı
olduğunu bildirib. Sayları 50 minə belə çatmasa da, ermənilər son iki dönəm
Türkiyə parlamentində üç deputatla təmsil olunmağı bacarıblar. Markar Eseyan
hakim Ədalət və İnkişaf Partiyası (AKP), Selin Doğan əsas müxalifət partiyası
olan Respublika Xalq Partiyası (CHP), Qaro Paylan isə kürdpərəst HDP-ni Türkiyə
Böyük Millət Məclisində təmsil edirlər.
Qondarma soyqırımı günü İranda yaşayan ermənilər də Tehranda mitinq
keçiriblər. Mitinq Türkiyənin İrandakı səfirliyi qarşısında baş tutub. Ermənilər
Sərkis kilsəsindən Türkiyə səfirliyinə qədər yürüş təşkil ediblər. Aksiyaya
İran təhlükəsizlik qüvvələri heç bir müdaxilə etməyib. "GAMAC.info” saytı bu
aksiyada iştirak edənlərin əsasən ASALA və Daşnaksütyun ideologiyasının
tərəfdarları olduğunu bildirib. Məşhur iranlı politoloq Sadiq Zibakəlam də "Qanun”
qəzetində yazdığı məqalədə ermənilərin Türkiyə səfirliyi qarşısında keçirdiyi
aksiyaya toxunub: "Tehranda keçirilən yığıncaq ermənilərə yardım və ya humanist
mülahizələrə görə deyil. Bu, Tehranla Ankaranın arasında mövcud olan kin və
nifrətlə bağlıdır”. Qeyd edək ki, dünən azərbaycanlı fəallar bəyanat yayaraq,
İran hökumətindən aksiyanın qarşısını almasını istəmişdi. Azərbaycanlılar
Qarabağ, Xoy, Salmas və Urmiyada ermənilərin törətdikləri cinayətlərin hələ də
unudulmadığını və aksiyanın keçirilməsinin milyonlarla türkə təhqir olduğunu
açıqlamışdılar. Onlar bu aksiyanın keçiriləcəyi təqdirdə İran hakimiyyəti üçün
Azərbaycan vilayətlərində baş ağrısının yaradılacağını bildirmişdilər.
Azər NURİYEV