Alman faşizmindən də betər faşizm
Və ya Qubadlıda sonuncu
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Oleq Babakı vəhşicəsinə qətlə yetirən ermənilərin xisləti
2021-ci ildə faşist Almaniyası üzərində qələbənin
76 illiyi bir çox ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da böyük hörmət və
ehtiramla qeyd ediləcək. Faşizm üzərində qələbənin qazanılmasında Azərbaycan
xalqının istər ön cəbhədə - döyüş meydanında, istərsə də arxa cəbhədə müstəsna
xidmətləri olmuşdur. Keçmiş
Sovet İttifaqı və bütün Avropanın alman
faşizmi üzərində qələbə qazanmasında Azərbaycan
neftçilərinin xüsusi rolu və xidməti olmuşdur.1941-1945-ci illərin müharibəsində
Azərbaycan neftçilərinin arxa cəbhədə nümayiş etdirdikləri fədakar əmək, danılmaz
qəhrəmanlıq nümunəsidir və bu, sonrakı nəsillər
tərəfindən həmişə, o cümlədən bu gün də böyük hörmət və ehtiram, minnətdarlıqla yad
edilir və yüksək qiymətləndirilir.
1941-1945-ci
illərdə baş vermiş Böyük Vətən Müharibəsində Azərbaycan Respublikasının paytaxtı Bakı şəhəri keçmiş
Sovetlər İttifaqının bütün cəbhələrinin
yanacağa olan ehtiyacının 80 faizindən çoxunu ödəyən nadir sənaye şəhərinə
çevrilmişdir. Bakı, faşizm üzərində qələbənin əldə edilməsi və dünyanın faşizmdən azad edilməsi uğrunda gedən amansız
müharibədə misli görünməyən fədakarlıq
nümayış etdirmiş qəhrəman bir şəhərdir.
Həmin müharibə illərində rəşadətli Azərbaycan
neftçilərinin son dərəcə ağır əməyi sayəsində
Bakı nefti çıxarılır, sonra emal edilərək benzin, yanacaq, müxtəlif sürtkü yağları qismində konteyner və sisternlərlə
müxtəlif yollarla - dəmir yolu və Xəzər
dənizi vasitəsilə cəbhəyə göndərilir və bununla da döyüşən bütün cəbhələrin yanacağa və neft məhsullarına olan təlabatları ödənilirdi.
Müharibə illərində Bakı ölkəyə tələb
olunan neftin 70-75 faizini, benzinin isə 85-90 faizini verirdi. Sovet
İttifaqının müharibədə iştirak edən bütün motorlu hərbi texnikası, əsasən
Bakının istehsal etdiyi yanacaqla işləyirdi. O dövrün müharibə tarixində misli
görünməmiş sayda motorların və
texnikanın cəlb edildiyi bu müharibədə keçmiş Sovet İttifaqının əsas duru yanacaq-neft bazası
olan Bakının rolu əvəzedilməz olmuşdur.
Bakı nefti hərbi strategi əhəmiyyə malik məhsul kimi həyatı əhəmiyyət kəsb edirdi. Bakının nefti və neftayırma
zavodları, Azərbaycanın fədakar, qəhrəman
neftçiləri olmasaydı, bəlkə də keçmiş Sovet İttifaqı və bununla yanaşı bütün Avropa ölkələri saz vəziyyətdə
olan alman hərbi maşınının, faşizmin qarşısında dayana bilməzdi. Amansız
müharibədə qəhrəman Azərbaycan neftçiləri müharibə dövrünün bütün çətinliklərinə
mərdliklə sinə gərərək axıra kimi dayandılar və qalib gəldilər!
Bununla yanaşı, qeyd edək ki, müharibə illərində Azərbaycanın təkcə neft
sənayesi deyil, onun iqtisadiyyatının
bütün sahələri müharibə tələblərinə uyğun qurulmuşdu. Azərbaycan və Bakı döyüşən Sovet Ordusunun əsas cəbhəxanalarından birinə
çevrilmişdir. Bakıda neft istehsalı və emalı ilə yanaşı «Katyuşa» raketi,
«Şpakin pulemyotu» istehsal edilir, «YAK-3» qırıcı təyyarəsi yığılırdı. Müharibə
illərində Bakıda 130-dan çox silah və onun hissələri hazırlanırdı.
1941-ci ilin məlumatlarına görə, Azərbaycanda yaşayan əhalinin sayı 3.4 milyon nəfər olmuşdur ki, onun da 681 min
nəfəri ön cəbhədə döyüşürdü və onlardan da 300 min nəfər döyüş meydanında qəhrəmancasına
həlak olmuşdur. 128 nəfər Azərbaycan vətəndaşı cəbhədə göstərdiyi qəhrəmanlıqlara
görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layıq görülmüşdülər. Tank qoşunlarının
qvardiya general mayoru Həzi Aslanov hətta iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhramanı
adına layıq görülmüşdür. Stalinqraddan Baltik sahillərinədək döyüş yolu keçən
Həzi Aslanov 24 yanvar 1945-ci ildə Latviyanın Liepaya rayonunda alman faşistləri
ilə döyüşdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur.
Sovet İttifaqı
marşalı F.İ.Tolbuxinin 1945-ci ilin aprelin 28-də «Бакинский рабочий» qəzetində dərc edilmiş "Azərbaycan
xalqına eşq olsun” başlıqlı məqaləsində
qeyd edilirdi : "İndiki müharibə - hərb tarixində indiyə qədər görünməyən həddindən artıq tədbiq olunmuş
motor və texnikaların müharibəsidir. Motorlarn fasiləsiz olaraq işləməsini təmin
etməkdən ötrü neft və neft məhsulları
müstəsna əhəmiyyət kəsb edir... Qırmızı Ordu əldə etdiyi bir çox qələbələrinə
görə Azərbaycan xalqına, hücumda olan hərbi hissələri vaxtlı-vaxtında əla yanacaqla təmin
edən qəhrəman Bakı neftçilərinə borcludurlar. Stalinqrad ətrafinda, Donda və
Donbasda, Dneprdə və Dnestrin o tayında, Belqradda, Budapeşt və Vyana ətrafında
bizim cəbhənin döyüşçüləri - təyyarəçilər, tank və özüyeriyən top avtomobillərinin
sürücüləri Azərbaycan neftçilərini minnətdarlıqla
yad edir, neft şəhəri olan Bakının qəhrəman zəhmətkeşlərini tərif edirlər...Bütün qüvvə və bacarığını, təcrübəsini
yüksək keyfiyyətli yanacağın istehsal
edilməsinə sərf edən Bakı qəhrəmanlarına
eşq olsun!”
Lakin tarixi ədalət
naminə onu da qeyd etməliyik ki, müharibə, faşizm üzərində tarixi Qələbənin çalınması ilə başa
çatdıqdan sonra qələbənin
əldə edilməsində Bakının
rolu və xidməti,
təəssüflər olsun ki, layiqincə
qiymətləndirilmədi. Bakıya layiq olduğu qəhrəman şəhər adı verilmədi.
Dünyada alman faşizmi üzərində qələbənin 76 illiyi qeyd edildiyi bir
vaxtda, Azərbaycan Ordusu daha qəddar, daha iyrənc bir faşiszmə də qalib gəldi.
44 günlük Vətən Müharibəsindən sonra erməni faşizmi məğlub edildi. Azərbaycan
Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyev dediyi kimi, erməni faşizmi ən iyrənc,
ən qəddar faşizmdir. Bu qəddarlığı, iyrəncliyi sübut edəcək bir faktı
xatırlayaq: 1941-1945-ci illər Böyük Vətən Müharibəsindən 46 il keçdikdən sonra
keçmiş SSRİ-də Daxili Qoşunlar sırasında ilk dəfə olaraq Sovet İttifaqı Qəhrəmanı
adına SSRİ DİN-nin daxili qoşunlarının sofrin
briqadasında xidmət etmiş rota komandirinin siyasi işlər üzrə müavini-
leytenant Oleq Babak layiq görülmüşdür. Oleq Babak Azərbaycan Respublikasının Qubadlı
rayonunun Yuxarı Cibikli kəndində hərbi borcunu yerinə yetirərkən göstərdiyi mərdlik
və fədakarlığına görə SSRİ Prezidentinin 17 sentyabr 1991-ci il tarixli UP-2574
saylı Fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. Oleq
Yakovleviç Babak 1991-ci ilin martından etibarən SSRİ DİN-nin daxili
qoşunlarının xüsusi təyinatlı hissəsinin 21-ci briqadasının tərkibində Azərbaycanın
Qubadlı rayonunda ictimai qaydanın qorunub saxlanılması üzrə vəzifələri yerinə
yetirirdi. Oleq Babak1991-ci
ildə keçmiş SSRİ-nin Daxili Qoşunlarının qaynar nöqtələrə göndərilən
qüvvələrinin tərkibində qulluq edirdi. Həmin dövrdə Qubadlının Yuxarı
Cibikli kəndimütəmadi olaraq Ermənistanın Qafan və Qoris
rayonları tərəfindən ermənilərin hücumlarına
məruz qalırdı. Erməni quldurları çalışırdılar ki, qəfil hücumlar təşkil
etməklə yerli sakinləri qorxudaraq onları doğmayurdlarından didərgin
salsınlar. Oleq Babakın komandanlığında olan rota dinc sakinləri müdafiə
etdərək silahlı toqquşmanın qarşısını almağa çalışırdı. 1991-ci ilin aprelində
Ermənilərin növbəti təxribatı nəticəsində Yuxarı Cibikli kəndində sakinlərindən
iki nəfəri yoxa çıxmışdır.Yoxa çıxan mülki şəxslərdən biri meşəbəyi olmuşdu.
Sakinlər iki nəfərin yoxa şıxması haqqında məlumatı Oleq Babakın komandanlıq
etdiyi rotaya çatdırmışdılar. Leytenant Oleq Babak vəziyyətlə tanış olmaq və
erməni yaraqlılarının hücümunun qarşısını almaq məqsədilə kəndə gəlmişdi. Bəlli
olmuşdu ki, meşəbəyi öldürülüb, digər
sakin isə yoxa çıxıb. Həmin vaxt erməni quldurları növbəti dəfə hücuma keçərək
kəndi və Sovet əsgərlərini atəşə tutmuşdular.
Yeri
gəlmişkən, qeyd edək ki, həmin vaxt pravoslav xristianlarının Pasxa və Müqəddəs
Müjdə bayramları bir günə təsadüf etmişdi. Bu, çox nadir hallarda belə olur.
Görünür ki, leytenant Babakın taleyinə də, son döyüşə həmin gün çıxmaq
yazılıbmış. Oleq Babak döyüş yoldaşları ilə birlikdə kəndi qorumağa
başlayırlar. Yerli sakinlərdən sahə müvəkkili də onlara birgə olmuşdur. Oleq
Babakın tabeçiliyində iki serjant - Loginov və Boçkov var idi. Erməni
quldurlarının açdığı atəş nəticəsində serjantlardan biri və yerli sakinlərdən
isə sahə müvəkkili və meşəbəyinin axtarışına çıxmış nişanlısı Gülnarə adlı
xanım yaralanırlar. Erməni yaraqlıları meşəbəyinin axtarışına çıxmış azərbaycanlıları
pusquya salaraq atəşə tutmuşdular. Yerli sakinlər arasında yaralananların sayı
artmağa başlayırdı. Erməni yaraqlılarına kömək üçün əlavə qüvvələr gətirildiyini
və atışmanın daha da intensivləşdiyini görən Oleq Babak yaralıları və yerli
sakinləri döyüş meydanından çıxarmaq qərarına gəlir. Serjantlara əmr verir ki,
yaralıları maşınla xəstəxanaya çatdırsınlar. Beləliklə, Oleq döyüş meydanında tək
qalaraq iki saata yaxın erməni terrorçularına qarşı şiddətli döyüş aparır.
Geriyə göndərilən Cibikli kənd sakinlərinə döyüş meydanından uzaqlaşmağa imkan
yaratmaq üçün Oleq Babak ermənilərə müraciət edərək sovet zabiti olduğunu deyir
və atəşi dayandırmağa çağırır. Lakin erməni yaraqlıları atəşi saxlamırlar və yüzə yaxın erməni millətçiləri Oleq Babakı
mühasirəyə alır. Bu zaman Babak onların arasında Sovet Ordusu sıralarında birgə
qulluq etdiyi keçmiş döyüşçü yoldaşını görür. Babak ondan soruşur ki, məni
xilas edəcəksənmi? Erməni də cavab verir ki, sən mənim millətimin nümayəndələrini
öldürmüsən, səni necə diri saxlamaq olar? Müxtəlif mənbələrə görə, Oleq Babak
qeyri-bərabər döyüşdə təkbaşına 30-a yaxın erməni quldurunu zərərsizləşdirmişdi.
Erməni millətçilərindən biri arxadan yaxınlaşaraq "obrezi” Babakın zirehli gödəkcəsinin
altına yönəldərək atəş açır. Beləliklə, erməni quldurları Oleq Babakı xaincəsinə,
arxadan vurub öldürürlər. Sovet qoşunları hadisə yerinə gələndə görüblər ki,
Babakın meyiti yerdədir, amma silahı və zirehli gödəkcəsi yoxdur. Baxış zamanı
görüblər ki, onurğa sütunundan atəş açılıb. Bundan sonra danışıqlar nəticəsində
onun şəxsi silahını ermənilərdən almaq mümkün olub. Həmin döyüş
vaxtı Oleq Babakın 24 yaşı vardi. Bir ay sonra onun xidmət vaxtı sona çatacaqdı
və o, doğma yurduna dönərək nişanlısıilətoy etməyi planlaşdırırdı.
Lakin erməni xəyanəti buna imkan vermədi və o, ermənilər tərəfindən xaincəsinə
öldürüldü. Sonuncü Sovet İttifaqı qəhrəmanı Oleq Babak keçmiş hərbi kursant
yoldaşı - milliyyətcə erməni olan şəxs tərəfindən xaincəsinə qətlə yetirildi. Ölümündən sonra Oleq Babak hərbi borcunu yerinə yetirərkən
göstərdiyi mərdlik və fədakarlığına görə SSRİ Prezidentinin 17 sentyabr 1991-ci
il tarixli UP-2574 saylı fərmanı ilə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq
görülmüş, ailəsinə Lenin ordeni və 1161 saylı "Qızıl Ulduz” medalı təqdim
edilmişdir.
Bu hadisə ermənilərin xəyanətkar təbiətini bir daha
üzə çıxartdı. Yeri gəlmişkən, qeyd edək
ki, bəzi mənbələrdə qeyd edildiyinə görə,
bəzi erməni hərbçiləri Böyük Vətən Müharibəsi illərində də xəyanətkarlıq
etmişdilər. Məsələn, yaralanmış görkəmli
azərbaycanlı qəhrəman Həzi Aslanov da erməni xəyanətinin qurbanı
olmuşdur. StalinqraddanBaltik sahillərinədək döyüş
yolu keçmiş Həzi Aslanov24 yanvar1945-ci ildə döyüş meydanından kənarda,
komandirlərin döyüşü müşahidə məntəqəsinin yaxınlığında, 15 nəfərə yaxın iri
rütbəli zabitin əhatəsində müəmmalı şəkildə uzaqdan açılan zenit qurğusunun atəşi
ilə yaralanmış, 23 saat sağ qalmış, onu Moskvaya müalicəyə aparmaq üçün təyyarə
göndərilsə də, həmin vaxt cəbhənin komandanı olmuş erməni Baqramyanın əmri ilə
təyyarə işə salınmamış və Həzi Aslanov vəfat etmişdir. Müasir dövrdə xəyanətkar
erməni millətçi qüvvələri Azərbaycan torpaqlarını 30 ilə yaxın müddət ərzində
işğal altında saxlayaraq həmin şəhər və rayonları xarabalığa çevirmişdilər.
Nəhayət Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə sentyabrın
27-dən başlanan Vətən müharibəsi şanlı qələbə ilə sona çatdı, 44 gün davam edən
hərbi əməliyyatlar çərçivəsində Azərbaycan Ordusu işğalçı Ermənistanın 30 il ərzində
qurduğu silahlı qüvvələrini darmadağın edərək, böyük zəfərə imza atdı. İşğal
altında olan torpaqlar erməni əsarətindən azad edildi. (Fotolar Azərbaycan
Respublikası Dövlət Kino-Foto Sənədlər Arxivindən əldə edilmişdir).
Rafiq Səfərov,
Azərbaycan Respublikası Milli Arxiv İdarəsinin
Baş məsləhətçisi