“Çalışıram ki, gecə 1-dən sonra işləməyim” - Gör-götür
İşinin
fanatı olan adamdır, onun iş rejimi standart iş saatları ilə uyğunlaşmır. Onun
işi 6-ya deyil, bəzən gecə 3-ə qədər davam edir. Əgər özünə az işləməklə bağlı
limit qoysa da, bu, gecə 1-dən sonra işləməməklə bağlı olar. Bunu onun mətbuat
fəaliyyətini izləyənlər bilir. Çünki ortada nəticə varsa, deməli, əziyyət də
var. Müsahibimiz jurnalistikada daim qaynar mühitdə olan, sıfırdan başlamağı
sevən tanınmış jurnalist, fed.az
saytının baş redaktoru Əli Əhmədovdur.
- Rəqəm, yorucu statistika deyə adət edilən
iqtisadiyyat jurnalistikasına maraq gətirməyi bacaran adam deyə bilərik sizə.
Bu, necə baş verdi?
- İşə təzə
başlayanda rəqəmləri çox sevirdim. Çünki rəqəmlərlə danışmaq rahatdır, əlində
sübutun olur. Amma sonra gördüm ki, rəqəm onu oxuyan hər kəsin başa düşdüyü
halda yaxşıdır. Əgər oxucu o rəqəmi başa düşmürsə, onu vermək nəyə lazımdır?
Getdikcə jurnalist yox, oxucu tərəfdən baxmağa başladım və rəqəmləri maksimum dərəcədə
sadələşdirməyə çalışdım. Rəqəmdən fikrimi təsdiqləmək üçün istifadə etməyə və dərhal
da rəqəmin içindən çıxmağa çalışıram.
- Rəqəm çox olanda oxucunu yorur.
- Əlbəttə,
biz jurnalistlər mövzunun içində oluruq deyə, bəzən elə bilirik ki, hamı hər
şeyi bilir. Amma bu, belə deyil. Bizim günlərlə üzərində işlədiyimiz bir mövzu
onların bir neçə dəqiqəyə oxuyacağı materialdır. Ona görə, yazıları oxucunun
bir dəqiqədə mövzunu başa düşəcəyi şəkildə maksimum sadə etməliyik.
- Amma rəqəmi götürüb yazının içindən atmaqla da
olmur. İqtisadiyyat xəbərlərini sadə dildə olması üçün jurnalistlər nələri bilməlidir?
-
Mövzunu bilməli, prosesi izləməlidirlər. 10 ildir baş verən prosesi qəflətən
"hadisə” kimi təqdim etmək olmaz. Bir hadisəni tamamilə fərqli cəhətdən bir neçə
adamın maraqlarına uyğun yazmaq olar. Kim üçün yazırsansa, özünü onun yerinə
qoymalı, "Bu adam nəyi bilmək istəyir?” sualını özünə verməlisən. Onu biləndən
sonra necə yazacağını müəyyənləşdirmək asan olur.
Əslində
iqtisadi jurnalistika çətin bir şey yoxdur, hətta mən deyirdim adi
jurnalistikadan da asandır. Sadəcə, jurnalist məsələyə diqqətlə yanaşmağa
bacarmalı, faktlardan əlavə, özünə "Niyə?” sualını verməlidir. Məsələn, qiymətlər
artır. Niyə? Bu sual bir qapıdır, niyəsi ilə maraqlananda ortaya çox məsələlər
və mövzular çıxır.
Ümumiyyətlə,
mən deyərdim m ki, iqtisadi jurnalistika anlayışı yoxdur. Jurnalistika və
jurnalist var. Bəzən o, iqtisadiyyatdan yaza bilər, bəzən də sosialdan. Mən belə
ixtisaslaşmanın qəti əleyhinəyəm. Əsas olan lazımi məlumatları alıb oxucuya təqdim
etməkdir.
- Maraqlıdır, iqtisadiyyat jurnalistikası seçiminiz
məqsədli olub?
-
İqtisadiyyata gəlməyim ölkənin ilk iqtisadi qəzeti olan "Ekonomiks”də olub.
Sonra "525-ci qəzet”, ANS, İTV-yə keçdim. Hər birində işləyəndə başqa bölməyə,
məsələn siyasət şöbəsinə keçmək imkanım olub, amma getməmişəm. Bura mənim üçün
rahatdır, yazdığın hər bir şeyi sübut edə bilirsən.
- Daim qaynar bir iş mühitində olmusunuz. Bu cür
rejimlə çalışmağı sevirsiniz, yoxsa işlər belə gətirib?
- Mən
ümumiyyətlə, narahat adamam. İndi sizə müsahibə verə-verə fikirləşirəm ki,
sayta iki məlumat yerləşdirməliyəm, fürsət olsaydı onu edərdim. Kompüterim də
yanımdadır (Gülür). Mənim iş rejimim belədir, vaxt limitlidir və ondan məhsuldar
istifadə etmək lazımdır. Çünki onlayn jurnalistikaya keçdik və tələb
operativlikdir. Əvvəl qəzet idi, axşam 7-də materialı təhvil verirdik, sabah da
qəzetdə yayımlanırdı. Onlayn jurnalistikada isə xəbəri 5 dəqiqə fərqi ilə
yayımlamaq rəqabəti var. Onlayn jurnalistika adamı kompüterə bağlayır. Mobil
telefonların insanların bu cür ayrılmaz hissəsinə çevrilməsi bizim işimizə də təsir
edib. Artıq iş 6-da bitmir, axşam 8-də ikinci növbə başlayır. Adamlar 6-da işdən
çıxıb evə gəlirlər, yeməklərini yeyib, 8-dən sonra telefona keçirlər, ona görə
biz də həmin vaxt onlayn olub, yeni xəbərləri verməliyik. Bir də işinin fanatı
olan adamam. Bəzən maşında da oturub işləmişəm.
- Rəhbər vəzifədə olan jurnalistlərin tədbirdə yazı
yazdığını nadir hallarda görə bilərik. Amma siz getdiyiniz tədbirlərdən
açıqlamaları özünüz yazırsınız.
- Baş
redaktor olmağım simvolikdir, əslində işçilərdən biriyəm. Baş redaktor kimi
mövzular və redaktə məsələlərinə baxıram, çatdırmayanda əsas istiqamətləri
deyirəm. Əsas istiqamətləri yazıbsa, bu, mənə kifayət edir. Hərf səhvləri kimi
mənasız məsələlərə fikir vermirəm. Məsələn, "novostroyka” yazılmağını çox böyük
problem hesab etmirəm. Oxucumun məni başa düşməsi daha önəmlidir.
- Bəs işçilərin yerinə özünüzü qoyursunuz? Sizinlə
işləmək çətindir?
- Mənim
menecerliyim zəifdir, hətta bəziləri məni çətin adam sayır. Ona görə, əvvəldən
hər şeyi izah edirəm, çərçivələri, qaydaları bildirirəm. Xüsusi sərt qaydalar
da yoxdur. Materialda filan şeylər olmalıdır tipli nüansları deyirəm. Mühüm bir
məsələ, «mən dedimsə belə olmalıdır» deyə prinsipim yoxdur, qarşımdakı daha
yaxşı variant təklif edirsə, onunla razılaşıram. Dəfələrlə olub ki, redaksiyada
az qala bir saat izah etdiyim mövqeyi, işçilərdən biri bircə arqumentlə
«sındırıb» və mən də dərhal onunla razılaşmışam ki, «uşaqlar bayaqdan dediklərimi
unudun, filankəs deyin kimi eləyək, o daha düz yol dedi». Bilirəm ki,
çalışdığım sahə bir biznesdir və işin getməyini istəyirsənsə, burada ən düzgün
seçimi etməlisən, fərqi yoxdur, o seçimi sən təklif etdin, ya da digər işçi.
- Yenilikləri xüsusi vurğulamaq lazımdır. Adətən,
gündəlik işə başı qarışan işçilərin yenilik etməyə vaxtı, ya da marağı olmur.
Yeniliklər günün tələblərinə görə yaranırdı, yoxsa Əli Əhmədov yenilik etməyə
çalışırdı?
- Mənim
yeniliklərə həvəsim də var, amma ən əsas məsələ odur ki, biz bunu etməyə məcburuq.
Çünki dediyim kimi, bu, bir biznesdir və bizim rəqiblərimiz var. İqtisadiyyat
saytlarının çoxu bu gün özünü dolandırmağa çalışır, iqtisadi müstəqil olmaq
üçün biz özümüzü dolandırmalıyıq. Məsələn, biz canlı efirlər edirik - bu
yaxınlarda "Dəmir Bank” bağlananda ora gedib, canlı yayım etdik. Yaxud, Daşınar
Əmlakın Yüklülüyü haqqında reyester yaradıldı, ora gedib, insanların rahat başa
düşəcəyi formada bir canlı yayımla sadə suallarla onlara müraciət etdik. Ola
bilər bu ANS-dən gələn bir şeydir. Amma həm də günün tələbidir. Adamlara məsələni
sadə dildə izah etməlisən, yoxsa izləməyəcəklər.
Üstəlik,
indi sosial şəbəkələr də var. Bu şəbəkələr oxucularımızla interaktiv əlaqədə
olmağa imkan verir. Əvvəllər belə idi, biz televiziyada danışıb çıxıb gedirdik,
oxucunun səsini eşitmirdik. Ola bilər ki, kimsə bizimlə razı idi və ya əksinə,
amma biz onu görə bilmirdik. İndi isə vəziyyət dəyişib, yazıb paylaşdığımız məlumatın
altında, «Əli müəllim, düz demirsiniz» yaza bilən minlərlə adam var. Bunu görməmək
üçün daha məsuliyyətli və obyektiv olmalıyıq.
Bu
interaktivlik bizə prosesin nəbzini tutmağa şərait yaradır. Bir sözlə, biz rəqabətdəyik
və buna görə təzə nəsə tapmalıyıq. Etməsək, geri qalarıq.
- Restoranlarda xəngəlin qiymətini yazmaq da
yenilik idi?
- O xəbəri
hazırlayanda irad tutdular ki, sizə yaraşmaz. Əlbəttə, bu, yenilik deyildi,
amma lazımlı idi. Çünki biznesdə təkcə qazanmaq yox, həm də xərcləmək haqqında
xəbərlər olmalıdır. Adamlar həm qazanmaq, həm də xərcləmək üsullarını bilmək
istəyirlər. Pulu qazanan adam həm də yemək istəyir. Ona görə də restoranlarda
hansısa təamın qiymətini yazmaqda bir problem görmürəm.
Ümumiyyətlə
isə, bizim məqsədimiz faydalı məlumatlar verməkdir. Biz qarşımıza ən populyar və
ən maraqlı sayt olmaq məqsədi qoymamışıq. Məqsədimiz ən faydalı məlumat mənbəyi
olmaqdır.
- İqtisadiyyat jurnalistikası bu gün öz gəlirli
olmağa başlayıb. Bəs jurnalistikanın digər bölmələrində də bunu formalaşdırmaq
olar?
- Mətbuat
iqtisadiyyatın güzgüsüdür. Mətbuat özünü dolandıra bilər, hətta gəlirlə işləyə
bilər. Ümumiyyətlə, bütün bizneslərin uğurlu olub-olmadığının bir göstəricisi
var - özünü dolandıra bilir, yoxsa yox.
- Qəzet, televiziya, radioda fəaliyyətiniz var idi.
Elektron media aktuallaşmağa başlayanda bu sferaya keçid etdiniz. Qeyd etdiyim
mətbuat növlərində uzun müddət çalışanlar sonradan onlayn mediaya keçməkdən bəzən
çəkinirlər. Keçid sizin üçün çətin olmadı ki?
- Yox,
çünki çap mediasından 2001-ci ildə ayrılıb TV-yə gəlmişdim. TV elektron media
kimidir, bütün gün canlı xəbər verilməlidir. ANS-də gərgin rejimdə işləyirdik,
təsəvvür edin, gecə saat 2-də harasa gedib saatlarla gözləyirdik ki, kimsə gələcək
və mən müsahibə alacam. Orda işləyənlərin çoxu bu rejimlə çalışırdı. Bizi heç
kim göndərmirdi, özümüzdə həvəs var idi, ANS-dəki mühit bizi motivasiya edirdi.
Sonra İTV, APA-da işlədim. ANS-də iqtisadiyyat xəbərlərinin, sonra ümumi xəbərlər
departamentinin rəhbəri oldum, İTV-də xəbərlər departamentində rəhbər idim,
APA-ya isə müxbir gəldim, heç bir problemsiz. Belə kompleksim yoxdur, əsas odur
ki, işimi rahat görə biləcəyim yer olsun.
- Sizin vaxtın və ondan əvvəlin jurnalistləri
tez-tez deyirlər ki, biz çöllərdə olurduq, gecə 3-də evə gedirdik. Həmin rejim
o dövrün tələbi idi, yoxsa indiki gənc jurnalistlər buna meyilli deyillər?
- Deyəsən,
mən də elə dedim (Gülür). Birincisi, mətbuatda o vaxtkı rəqabət yoxdur. O vaxt
çəkilişə gedən bütün jurnalistlər özünə fərqli müsahib tapıb danışdırırdı və dərhal
onu vermək üçün ofisə tələsirdi. Amma indi düşünürük ki, gecə saat 2-də gedib
açıqlama almaqdansa, sabah adamın özünün keçirəcəyi mətbuat konfransına gedərik.
Bəzi redaksiyalarda tələbkarlıq o qədər yoxdur. Bizdə indi də o tələbkarlıq
var. Düzdür, gecə müxbirləri harasa göndərmirik, amma gündəmi əhatə etməyə
çalışırıq. Mən jurnalisti gecə harasa göndərə bilmərəm, uzaqbaşı özüm gedərəm.
- Yaş artdıqca zamanın tələblərinə cavab vermək, gənclərlə
rəqabət aparmaq çətin olmur ki?
- Gənclərin
bizi üstələməsini arzulayıram. Biz günün trendlərini tutmağa çalışırıq. Telefon
çıxdı, onun imkanlarından istifadə edirik. Dünən bir tədbirdə idik, mən
telefonla onu çəkdim və sayta qoyduq. Amma gənclər telefon əllərində anadan
olublar və onlar da həvəslidir. Belə bir problem görmürəm, biz özümüz də
ora-bura qaçır, formada olmağa çalışırıq. İşçi kimi qocalmıram, işləməliyik.
- Sizin işsiz qalacağınızı düşünmək olmaz. Bəs işləməkdən
yorulduğunuz olur?
- Mən
minimum büdcə və adamlarla, ən zəif imkanlarla işə başlamağa öyrəşmişəm.
Sıfırdan qalxmaq xoşuma gəlir. Çünki orda qaydaları özümüz qoyuruq, hər şey mənə
aydın olur. Əvvəlki saytımızı da iki nəfərlə başlamışdıq, mən və bir xanım.
Sıfırdan qurduq, özünü doğrultdu. Fed-az-da da minimum imkanlarla maksimum nəticəyə
çalışırıq.
Bezib
yorulduğum vaxt olmur, fiziki cəhətdən yoruluramsa, işi dayandırıram. Amma
imkan varsa, işləyirəm. Bu həyat tərzi xoşuma gəlir, işləməkdən ləzzət alıram.
Problem ailəyə vaxt ayıra bilməməyimdədir. İşsiz qalmağı təsəvvür etmirəm,
pulsuz da olsa işləyəcəm.
- Bu rejiminizlə bağlı evdə şikayətlər olur?
-
Balansı qorumağa çalışıram. İşdən sonra evdə işləyirəm. Bəzən gecə 3-ə kimi işləyirəm.
Buna görə uşaqlara vaxt ayıra bilmirəm. Balaca oğlum birinci sinifdə oxuyur,
ilk dəfə saat 6-da evə gəldim ki, onu velosiped sürməyə aparacam. Böyük uşaqlar
məndən incidilər ki, heç vaxt onları gəzməyə aparmaq üçün o vaxt evə getməmişəm.
Uşaqların məktəbdə olan tədbirlərində də, demək olar ki, iştirak edə bilməmişəm.
Buna görə özümü çox qınayıram, çalışıram ki, balaca ilə belə olmasın, amma həmişə
də alınmır.
- İndi bir qisim iş adamları saat 6-dan sonra işi
dayandırmaq məsələsini özlərində tətbiq edirlər...
- İş
adamları ilə bizim fərqimiz var. İş adamı işi kimlərləsə görür, onlar isə 6-dan
sonra işləmir. Bank bağlanır, qurumlar işləmir. Onlar 6-dan sonra fəaliyyət
göstərə bilmirlər, yalnız müzakirə edə bilərlər. Jurnalistin 6-dan sonra görəcəyi
iş çoxdur. Heç kimdən asılı deyilik. Çalışıram ki, gecə 1-dən sonra işləməyim,
heç buna da həmişə əməl edə bilmirəm.
Aygün
Asimqızı