Ailə qurularkən valideynlərin maddi dəstəyi önəmlidirmi? - Diskussiya
"Qız beşikdə, cehiz eşikdə” atalar sözünü güman ki, çoxunuz
eşitmisiniz. Ailədə qızın özünü dərk etdiyi vaxtdan başlayaraq bir çox
valideynlər cehiz yığır. Elə valideynlər də var ki, bu işi son ana saxlayır, toy
qabağı borc-xərc edib qızını yola salır. Bəzilərinə görə belələri "fərasətsiz”dir...
Qarşı tərəfdən də oğlan evi qızıl, brilyant, ev məsələləri ilə bağlı təşvişə
düşür, bahalı zinət əşyaları aparmaq naminə bəzən borc-xərcə düşürlər. Bəzi hallarda
isə imkansızlıq səbəbindən neçə-neçə ailələr dağılır və ya heç qurulmur.
Bəs gənclər necə düşünür? Ailə qurarkən valideynin maddi dəstəyi önəmlidirmi?
Rəhimə Əkbərzadə:
- Cəmiyyətimizdə möhkəmlənmiş qanunlardan biri odur ki, ailə qurarkən
qız evi mütləq oğlan evinə nə isə aparmalıdır. Buna cehiz deyirik. Əslində
cehiz, qızıl cütlüyün arasında problem olmamalıdır. Son zamanlar məni sevindirən
odur ki, bu o qədər də çox önəm daşımır. Mən özüm də qızın cehiz aparmamasına
normal baxıram. Cehizlə xoşbəxtlik olmur.
Mirzaman Təhməzov:
- Cehiz məsələsi məncə, bizə xas adətdir. Avropa ölkələrinə nəzər
salsaq, görərik ki, ailə qurularkən belə qayda yoxdur ki, mütləq qız evi cehiz
aparmalıdır, oğlan evi də borca-xərcə girib qızıl almalıdır. Bunun müsbət tərəfləri
olduğu kimi, mənfi tərəfləri də var. Bəzən elə olur ki həqiqətən iki gənc
bir-birini sevir, sadəcə, qızın cehiz almağa imkanı olmadığı üçün ailə
qurmurlar. Və ya valideynlər borca girir ki, qızına cehiz versin. Məncə, bu adət
artıq yavaş-yavaş keçmişdə qalır. Görürük ki, bir oğlanla bir qız həyata
sıfırdan başlayıb, öz ehtiyaclarını özləri təmin edə bilirlər. Onlar hətta evi də
bir yerdə alırlar. Məncə, yaxın onillikdə Azərbaycanda belə adət qalmayacaq.
İsa Şirinov:
- Mirzamanın fikrinə qatılıram. Xüsusilə Qafqaza xas xüsusiyyətdir. Qərb
ölkələrində yalnız evlənmək barədə düşünürlər. Gerisi onlara xırdalıq kimi gəlir.
Bunun səbəbi odur ki, onlarda evlənmə yaşı bizdən çoxdur və evlənməyə qərar verə
bilən insanlar öz ayaqları üzərində dura bilirlər. Amma Azərbaycanda evlənmək
sıralamada 3-4-cü yerə düşür. "Toyu necə edək”, "yeməklər daha yaxşı olsun”,
"qız evi nə gətirəcək, oğlan evi nə alacaq” kimi fikirlərə çox diqqət yetirilir,
toy ikinci plana keçir. Öz evimizi misal çəkim, bizdə uşaqlıqdan təzə əşyalar
alırdılar ki, bu, qızımıza cehizdir. Qız hələ körpə olandan bizim ailədə onun
cehizləri yığılır.
Leyla Mahmudova:
- İndidən bizim ailələrdə bir otaq, yaxud şkaf cehiz üçün ayrılır.
Qızı olan analar mütləq körpəlikdən yığırlar. Amma ailə ilk olaraq qızın
cehizini yox, təhsilini fikirləşməlidir. Bir övladın ən böyük cehizi təhsildir.
Cehiz məsələsi bizim mentalitetimizdə var, onu dəyişdirmək çətin məsələdir.
Cahangir Cahangirli:
- Ailə müqəddəs qurum, kiçik dövlətdir. Mənim üçün bir gənc kimi
maraqlı olan qızın əxlaqi dəyərləridir. Onun cehizi, pulu mənə maraqlı deyil.
Hüseyn Cavidin şeirlərində də bildirilir ki, qızın ən böyük üstünlüyü zinəti
yox, əxlaqıdır. Qız bir ailəyə gəlin gəlirsə, onun mənəvi dəyərləri üstünlük təşkil
edir. Ailədə ortada sevgi olmasa belə, hörmət olmalıdır. Mənim üçün ikinci
vacib məsələ qızın ali təhsilinin olmasıdır. Uşağın tərbiyəsində, yetişməsində ən
önəmli şəxs anadır. Ana təhsilli olsa, gözəl də tərbiyə, doğru istiqamət,
dünyagörüşü verə bilər. Üçüncüsü isə, ailəyə gələn qızın maddiyyat baxımından
var olması deyil, özünün var olmasıdır. Yəni hər anında – pis-yaxşı günlərində
səninlə olmasıdır.
Şəfəq Həsənova:
- Mən düşünürəm ki, cehizin verilməsinin zəruri cəhətləri də var. Bəzi
məqamlarda cehiz mütləq verilməlidir. Leyla da vurğuladı ki, bəzi ailələr
qızlarına təhsil vermir və az yaşda ailə qururlar. Az yaşda ailə qurursa, deməli
işləmir. Bu zaman mütləq valideyn dəstəyi olmalıdır. Sevgi var deməklə, heç nə
düzəlmir. Bu zaman valideynlər onlara şərait qurmalıdır. Hər iki ailə büdcəsini
bir yerə qoyub ev, cehiz almalıdır ki, bu cavan ailə özünü dolandıra bilsin.
Amma əvvəlcə karyera qurub, 28-30 yaşında ailə quran insanlar öz ayaqlarının
üstündə durmağı bacarırlar. Bu zaman valideynlərin cehiz verməsinə ehtiyac
yoxdur. Düzdür, deyirik ki, hər ailə övladına diplom, təhsil verməlidir. Təhsilin
olması heç də hər şeyin həll olunması demək deyil. Mütləq dəstək lazımdır.
Diplomun olması əsas deyil ki, ailə ona cehiz verməsin.
İsa Şirinov:
- Hər nə qədər qızla oğlan cehiz və zinət əşyaları məsələsində
bir-biriylə razılaşsa da, ortada mentalitet var axı... Xalqımızın necə ki toy
kimi adəti var, onun arxasında duran məqamlar da əsil toydur. Sadəcə, cehizdə
israfçılığa yol verilməməlidir. Qız evi nə çatmırsa, onu gətirməlidir.
Mirzaman Təhməzov:
- Elə bir ailə tanıyıram ki, onlar üçün iki gəncin qovuşmasından,
sevgisindən daha önəmli şey bunların cehizi və oğlanın verdiyi zinət əşyalarıdır.
Şəxsən mən belə bir hadisəyə rast gəlmişəm ki, oğlan evinin cehizə ehtiyacı
olmayıb, amma qız evindən onun əvəzində pul istəyib. Bu o qədər geri düşüncə tərzidir
ki, oğlan evi mütləq pul almalıdır? Sanki aralarında alış-veriş edirlər.
Oğlanla qızı birləşdirən sevgi yox, alış-veriş olur. Oğlan qızıl alır, əvəzində
qız cehiz gətirir.
- Bəs qızlar oğlan evinin
qızıl gətirməməsini qəbul edərmi?
Rəhimə Əkbərzadə:
- Cehiz məsələsinə birtərəfli yanaşmaq lazım deyil. Burada ailələri
daha çox maraqlandıran ətrafın reaksiyası və nə deməsidir. Toydakı yeməklərdən
tutmuş, üst-başa taxılan zinət əşyalarına qədər hamısı göstərişdir. Bu məni şəxsən
maraqlandırmaz. Amma bu da həqiqətdir ki, oğlanı maraqlandırmasa da, ailəsini
maraqlandıracaq.
Şəfəq Həsənova:
- Biz özümüz üçün yaşamırıq. Başqaları üçün yaşayırıq. "Başqaları
bizim üçün nə fikirləşər” sualı bizim üçün çox maraqlıdır. Münasibətlər əvvəldən
normal qurulmur. İndi ailələrə "yox qızıl gətirməyin” və ya "mən cehiz gətirmirəm”
demək böyük söz-söhbətlərə səbəb olar.
İsa Şirinov:
- Həqiqətən ailələr arasında münaqişə olur. Bir müddət sonra hətta
başa qaxılır ki, siz qızıl gətirməmisiniz. Və ya siz nə cehiz verdiniz ki, biz
qızıl taxaq. Bunlar da bizim həqiqətlərimizdir.
Leyla Mahmudova:
- Bizdə şan-şöhrəti sevirlər. Kimlər bizim haqqımızda nə deyir - bizə
maraqlıdır. Biz özümüz sərhədlərimizi
yaradırıq. Bunun günahı oğlanla qızdadır. Qız və oğlan ətrafı nəzərə almamalı və
ailəsinə də bunu aşılamalıdır. İki gənc ailə qururlarsa, buna maddi cəhətdən
qarışmaq olmaz.
Cahangir Cahangirli:
- Maddiyyat önəmlidir. İki insan ailə quracaqsa, ikisinin də işi
olmalıdır. İki insan evlənirsə, bunlar danışıb hər şeyi planlayırlar. Cəmiyyətin
baxmağına qalanda, öz yolumuzu müəyyənləşdirməliyik. Bu yol kələ-kötürlü olur.
O kələ-kötürlərdən biri də cəmiyyətin münasibətidir. Biz bunu aşa biliriksə, sərhədləri
qırırıqsa, bu bizim uğurumuzdur. Öz qaydalarımızı özümüz yazmalıyıq. Cəmiyyətin
bizə deyəcəklərinə görə həyatımızı qurmamalıyıq.
- Ailə qurarkən ev tələb
edən qızlara münasibətiniz necədir?
Mirzaman:
- Ailə başdan necə qurularsa, elə də davam edəcək. Əgər bir ailə
maddiyyat üzərində qurulursa, mən onun gələcəyini 5, ya 6 il görürəm. Burada
sevgiylə bərabər, digər keyfiyyətlər yoxdursa, bunların ailə qurması düzgün
deyil. Bu gün pulun, evin var, sabah olmaya bilər. Onda belə çıxır ki, evin
olmayanda qız səni qoyub gedəcək? Ailə maddiyyat üzərində yox, sevgi üzərində
qurulmalıdır.
İsa:
- Mənimlə evimə görə evlənmək istəyən heç evlənməsin. Ömrümün axırına
kimi tək yaşayaram, amma elə birisi ilə evlənmək istəmərəm. Çünki Mirzamanın
dediyi kimi sabah əmək fəaliyyətimi itirə, işləməyə bilərəm. Bir yandan həyatın
zərbəsinin, digər yandan da həyat yoldaşımın məni atıb getməsinin dərdini çəkməkdənsə,
ailə qurmaram.
Cahangir:
- Yoldaşlarımla razıyam. Pul bu gün var, sabah yoxdur. Amma mənəviyyat
həmişə var. Mənim anam həyatımda birinci xanımdır və gələcəkdə istəyərəm ki, həyat
yoldaşım anam kimi olsun. Çünki biz Bakıya köçəndə, heç nəyimiz yox idi. Atam 9
ay işsiz qaldı. Amma anam heç bir problem yaratmadı, yenə də evdə can deyib,
can eşidirdilər.
Rəhimə Əkbərzadə:
- Mənim üçün oğlanın evi oldu-olmadı, önəmi yoxdur. Ailə maddiyyat üzərində
yox, sevgi və hörmət üzərində qurulmalıdır. Əgər maddiyyat bitəndə münasibət də
bitirsə, o evlilik əvvəlcədən olmamalıdır.
Leyla Mahmudova:
- Evlilikdə nə qız qızıl, ev, nə də oğlan cehiz istəməməlidir. İki cütlük
arasında sevgi və hörmət varsa, zamanla hər şey qurular. Amma maddiyyat üzərində
qurulduğu zaman o evlilik çox getmir.
Cahangir:
- Ortada mənfəət yox, mənəviyyat olmalıdır. Qızın oğlandan gözləməli
olduğu birinci şey onun sevgisi, hörməti olmalıdır. Ən böyük problem isə budur
ki, qız oğlan evinə gedəndə birinci sualı belə olur ki, sənin ata, anana
baxacam? Qulluqçuyam mən?
Rəhimə:
- Bir çox hallarda şahidi olmuşam: əgər bir insana dəyər verirsənsə,
ailə sənin üçün əziz olur. Bəzən qızlar deyir ki, mən qaynana, baldız istəmirəm.
Tanımadan-bilmədən əvvəldən davanın çıxacağını göstərirlər. Qaynana deyəndə də,
ancaq oğlan anası yada düşür, qızın anası yada düşmür. Çünki qadınlarda
paylaşmaq problemi var. Nə ana oğlunu, nə də qız həyat yoldaşını paylaşa bilir.
Problemlər yaranır. Qarşılıqlı sevgi olanda, qaynana ilə qalmaq problem deyil.
Leyla:
- İki gənc evləndiyi zaman onların ailələri də evlənir. Səni böyüdüb
başa çatdıran ailəni tərk etmək olmaz. İstər qız, istərsə də oğlan ailəni tərk
etməməlidir.
İsa:
- Düzdür, heç bir kişi öz sevdiyi qadını qulluqçu kimi gətirmir. Amma
bu o demək də deyil ki, anama çay verməyəcək. Bu, qulluqçuluq deyil. Öz ata-anana
ki çay verirsən...
Aygün ƏZİZ