ABŞ yenə də neftin qiymətini ucuzlaşdırır
Martın 9-dan etibarən neftin qiyməti yenidən gündəmin əsas mövzusuna
çevrilib. Hər kəsin qiymətlərin artım tendensiyasının davam edəcəyini gözlədiyi
bir vaxtda proseslər tamamilə əksinə çevrildi. Belə ki, qiymətlərdə kəskin
ucuzlaşma prosesi gedir. Bir az dəqiq olsaq
deyə bilərik ki, ICE London qitələrarası birjasında Brent markalı neftin 1
barelinin dəyəri isə 53,52 dollardır. ABŞ Enerji İnformasiya İdarəsi (EIA)
ölkədə kommersiya xam neft ehtiyatlarının ötən həftə 8,2 milyon barel (1,6
faiz) artımla 528,4 milyon barelə çataraq rekord səviyyəyə çıxıb.
"Marja" xəbər verir ki, bazar gözləntisi ehtiyatların 2 milyon barel
yüksəlməsi istiqamətində idi. Bir əvvəlki həftə isə ABŞ xam neft ehtiyatları
1,5 milyon barel artım göstərmişdi. ABŞ-da strateji neft ehtiyatları isə 0,3
milyon barel azalaraq sözügedən həftədə 694,8 milyon barelə enib. Bu dövrdə
ABŞ-ın xam neft istehsalı bir əvvəlki həftəyə nisbətən gündəlik orta hesabla 56
min barel artımla 9,1 milyon barelə yüksəlib. Ölkənin xam neft idxalı da
sözügedən həftə, əvvəlki həftəyə nisbətən gündəlik orta hesabla 561 min barel
artımla 8,15 milyon barelə çatıb. Həftəlik xam neft ehtiyatlarının
gözləntilərin üstündə artım göstərməsi və ABŞ-da hasilatın artması ilə qlobal
bazarlarda neftin qiymətləri kəskin düşüb. Qərbi Texas nefti (WTI) Nymex
birjasında 2.86 dollar və ya 5.4 faiz düşərək bareli 50.28 dolları, Brent nefti
isə Londonda ICE Futures Europe birjasında 2.89 dollar düşərək 53.03 dolları
görüb.
Qeyd edək ki, həftənin əvvəlində Brent nefti 56 dollardan yüksək
qiymətlərə satılırdı. Bəs görəsən qiymətlərin azalması tendensiya nə qədər
davam edə bilər?
Neft Araşdırmaları
Mərkəzinin rəhbəri İlham Şabandeyir
ki, qiymətlərinin azalmasında əsas
rol oynayan amil ABŞ-ın enerji agentliyinin çərşənbə günü açıqladığı
hesabatdır: "Hesabata əsasən, Amerikada hasilat 9 milyon bareli keçdi. ABŞ-ın həm xam neft ehtiyatı,
həm də benzin ehtiyatı artıb. Nəticə etibarilə bu hesabat dünyada neftin
qiymətinə təsir göstərir. Proqnozlara görə, bu artım oktyabr ayından başlayıb.
Bu da şist neft yataqlarındakı quyuların çoxalması ilə bağlıdır. Qeyd edim ki,
cari ilin sonuna kimi ABŞ-da gündəlik hasilatın 400 min barel də artacağı
ehtimal edilir. Aydındır ki, belə olan təqdirdə Amerika bazarına idxal nefti az
daxil olur. Bu da neftin başqa bazarlara yönəlməsi ilə nəticələnir. Beləcə
neftin müxtəlif bazarlarda rəqabəti
artır. Rəqabətin artması isə son məqamda qiymətlərin düşməsinə gətirib
çıxarır”.
Ekspertin
fikrincə, bu tendensiyanın nə qədər davam edəcəyi neftə olan tələbatdan asılıdır:
"Qiymətlərdəki dəyişmə OPEC ölkələrinin özünün hasilatla bağlı növbəti
qərarından da asılı olacaq. Qeyd edim
ki, yaxın günlər ərzində fevral ayı ilə bağlı OPEC-in hesabatı açıqlanacaq.
Bundan sonra isə beynəlxalq enerji agentliyi fevral ayı üzrə hasilatla bağlı hesabatını ictimaiyyətə
təqdim edəcək. Məhz bu hesabatlar neftin yaxın gələcək ərzində qiymətlərinə
təsir edəcək faktlardandır. Hesab edirəm ki, qiymətlərdə müəyyən korreksiya
ediləcəyi də istisna deyil. OPEC ölkələrinin öhdəlikləri uzadıb-uzatmayacağı
məsələsinə gəlincə, bu, may ayında keçiriləcək müzakirələrdən asılı olacaq. Müzakirələrin
nəticəsi iyun ayında keçiriləcək növbəti konfransda bəlli olacaq. Hesab edirəm
ki, əgər öhdəliklərin müddəti uzadılmasa, bazarda neft təklifi kəskin şəkildə
artacaq və nəticə etibarilə bu, qiymətin bir az da ucuzlaşmasına gətirib çıxaracaq”.
Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin
üzvü, millət vəkili Vahid Əhmədovqəzetimizə açıqlamasında bildirdi
ki, hələlik qiymətlərin yaxın dövr ərzində necə dəyişəcəyini müəyyən etmək
çətindir: "Qiymətlərin aşağı düşməsinin əsas
səbəbi Amerikada neft ehtiyatlarının kəskin artması ilə bağlıdır. ABŞ-ın prezidenti
hələ seçkiqabağı marafonda qeyd etmişdi ki, neft ixracını artıracaqlar. İndi
biz bunun reallaşdığını görürük. Nəticədə qiymətlər aşağı düşür. Hesab edirəm
ki, proses hələ bir müddət davam edəcək. Çünki ABŞ-ın neft hasilatı
səviyyəsinin yüksək olması və kifayət qədər neft ehtiyatının olması dünya neft
bazarına təsirini göstərəcək. Məhz buna görə də qiymətlərin yaxın zaman ərzində
necə dəyişəcəyini proqnoz etmək çətindir. Faktiki olaraq bu gün neftin
qiymətinin necə dəyişəcəyi heç kimə məlum deyil”.
Millət
vəkili bu proseslərin Azərbaycana da mənfi təsir edəcəyini vurğuladı: "OPEC
ölkələri neft ixrac edən ölkələrlə birgə müəyyən edilən kvotanı hələlik
saxlayırlar. Amma əgər ABŞ neft ixracını artırmaqda davam edərsə və İran da
müdaxilə etməyərək neftin ixracını artıracaqsa, qiymətlərdə yenidən kəskin
ucuzlaşma baş verə bilər. İstənilən halda, bu tendensiya Azərbaycana da öz
mənfi təsirini göstərir. Bizim gəlirlərimizin əsas hissəsi neftdən gəlir.
Düzdür, ölkəmizdə indi qeyri-neft sektorunun inkişafına start verilsə də, bu
sahədən böyük miqdarda gəlir əldə etmək vaxt tələb edir. Bu baxımdan, neftin
qiymətinin ucuzlaşması prosesi digər neft ölkələri kimi bizə də təsirsiz
ötüşməyəcək”.
Şəbnəm Mehdizadə