“60 yaş... Nə olsun?”
"60 yaş... Mənim duyğularımda, həyata baxışımda heç
nə dəyişməyib. Adi bir iş günü kimi işə gəldim. İnsan özünü hansı yaşda hiss
edirsə, o yaşdadır”. Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlının həyat eşqində, işinə məhəbbətində
sürətlə artan illərin rolu olsa da, maneəsi yoxdur.Yubileyini qeyd edən aktyorun "Kaspi”yə müsahibəsi bütünlüklə sənət və həyat
barədədir.
Mənim həyatım...
- Hər gün məbəd
dediyiniz bu binaya daxil olanda nə düşünürsünüz? «Yaxşı ki mən bu sənəti
seçdim», «Nə yaxşı ki mən aktyoram”, ya bəlkə «Kaş ki bu sənətə gəlməzdim»
deyirsiniz?
- Bir az qarışıq hisslər olur. Bu, əhvaldan
asılıdır. Uğurlu bir iş olubsa, deyirsən ki, nə yaxşı bu sənəti seçmişəm. Əgər
hansısa bir işinin qarşısını kəsən maneə olubsa, «Nədən bu sənəti seçdim»,- deyə
düşünürsən. Ancaq nəticə etibarilə artıq sən bu peşəni seçmisən və bu işlə
yaşayırsan. Bu peşə artıq sənin ömrünün bir parçasına çevrilib. Necə ki, insan
nəfəs almasa yaşaya bilməz, eləcə də bu işsiz dayana bilməz. Xüsusi imkanlar və
bacarıqlar tələb edən sənətlərdə - musiqidə də, ədəbiyyatda da, rəssamlıqda da
bu, belədir.
- Bəzən
insanlar məşğul olduqları iş haqqında, məsələn, "Kino, teatr və yaxud
jurnalistika mənim həyatımdır” deyirlər. Bütün bunlar işdir. Axı bizim öz şəxsi
həyatımız var. Sizcə, bir az pafos kimi səslənmir?
- Mən deyə bilmərəm ki, bu, mənim həyatımdır. Bu, mənim
peşəmdir. Təhsil aldım, bu peşəni öyrəndim və bu işlə məşğulam. Mən bununla həyatımın
həm maddi, həm də mənəvi tərəfini ödəyirəm. Ancaq «Teatr mənim həyatımdır»
sözünü demərəm. Çünki mənim həyatım həm də mənim ailəmdir, övladlarımdır, mənsub
olduğum böyük ailədir, nəslimdir, oradakı ocaqlardır. Mənim həyatım ətrafımda
olan insanlardır, vətəndaşı olduğum, doğulduğum ölkədir. Bunların hamısı həyatımızın
ayrı-ayrı hissələridir. Ancaq demək ki, «Sənətim mənim həyatımdır», məncə, bu,
yanlış yanaşmadır.
- Belə bir
fikir var ki, kino kütləyə, teatr isə seçilmiş insanlara ünvanlanıb. Hansı
auditoriyanın qarşısında oynamaq daha rahatdır?
- Teatr daha çətindir. Düzdür, kinonun da öz çətinlikləri
var. Kino 3-5 aya və ya bir ilə çəkilir. Ssenarinin müxtəlif hissələrində çəkilirsən.
Bəzən bir dəqiqəlik kadra çəkilmək üçün bütöv günü sərf edirlər. Orada dubllar
var, alınmırsa, ikincini, üçüncünü edirlər. Ancaq teatrda aktyorun bu şansı
yoxdur. Saat 7-də tamaşa başlayır. 3 saat müddətində sən tamaşaçı ilə ünsiyyətdəsən.
Orada elə bir enerji, güc sərf etməli, elə bir oyun göstərməlisən ki, tamaşaçı
sonda durub səni alqışlasın, yarımçıq qalxıb getməsin. Bu mənada teatr çətin sahədir.
Bəzən ayda 10 və ya 20 tamaşa oynayırsan. Bunlar ayrı-ayrı tamaşalar, obrazlar
və talelərdir. Bütün bunlar bir ayın içərisində baş verir. Deyim ki, həm dünya,
həm keçmiş sovet, həm də Azərbaycan kinosunda ən uğurlu filmlər məhz teatr
aktyorlarının oynadığı filmlərdir. Çünki teatr aktyoru hər gün işləyir, məşq
edir, hər gün laboratoriyadadır, hər gün səhvləri və düzləri ilə başbaşadır.
Ancaq bir şey də var, teatrda bir tamaşada etdiyin səhvi gələn tamaşada düzəltmək
imkanın var. Kinoda isə bu imkan yoxdur, çünki film bir dəfə çəkilir.
- Gəncliyinizin
teatrıdır?
- Bəli, gəncliyimin teatrıdır. Mən 1978-ci ildə İncəsənət
Universitetinin dram-kino aktyorluğunu bitirdim. Sənət müəllimimiz böyük
rejissor və pedaqoq Adil İsgəndərov, səhnə danışığı müəllimimiz Əzizağa
Quliyev, Mikayıl Mirzə idi. O zaman təyinatla Akademik Dram Teatrına gəldim.
Teatrın baş rejissoru Tofiq Kazımov üçüncü kursda bizim işimizə baxmışdı və məni
teatra dəvət elədi. Təsəvvür edin, 21-22 yaşlı gənc üçün Akademik Milli Dram
Teatrına təyinat almaq yuxu kimi bir şey idi. Bu, müqəddəs arzunun gerçəkləşməsi
idi. Mənə ilk rol kimi Şekspirin «Heç nədən hay-küy» əsərində Don Xuan rolu
verildi. Oktyabr ayında hərbi xidmətə getdiyim üçün o tamaşanı oynamaq mənə
qismət olmadı. Hərbi xidmətdən qayıdandan sonra may ayında Tofiq Kazımovla
görüşdüm. «Sənlə bağlı yaxşı planlarım var» dedi. Avqust ayında isə Tofiq Kazımovun qəzaya düşüb həyatını dəyişdiyini
eşitdim. Onunla birbaşa işləmək mənə qismət olmadı. Ancaq taleyə bax ki, bu
teatrda mənim ilk rolum məhz Tofiq Kazımovun quruluş verdiyi, İlyas Əfəndiyevin
«Unuda bilmirəm» tamaşasındakı Kamran obrazı oldu. O zaman tamaşanı bərpa etmək
Xalq artisti Məmmədrza Şeyxzamanova həvalə olundu. Kamran rolu məni
tamaşaçılara aktyor kimi tanıtdıran və sevdirən vəsiqəm oldu. Həmin tamaşanı
565 dəfədən çox oynadım. Azərbaycanda elə bir rayon, kənd, qəsəbə olmadı ki,
biz o tamaşanı oynamayaq. Amaliya Pənahova, Muxtar Avşarov, Sofiya Bəsirzadə, Rəfail
Dadaşov, İlham Əhmədovla bu tamaşa ilə ölkəni qarış-qarış gəzdik. Həmçinin bu
tamaşa ilə bir ay boyunca Gürcüstana qastrol səfərində olduq. Mənim aktyor
taleyimi həmin rol həll etdi.
Qızıl ortanı
tapmaq
- Siz həm təhsil
illərində, həm də çalışdığınız dövrdə görkəmli sənətkarların əhatəsində
olmusunuz. Bəzən mən hansısa tamaşaya gəlmək istəyəndə «İndi filan aktyorlar
yoxdur» - deyə ölçüb-biçirəm. Əgər desəm ki, bəzən teatr mənə bir az
darıxdırıcı da görünür, xətrinizə dəyməz ki?
- Qətiyyən... Bu, sadəcə, nəsillərin dəyişməsidir.
Bu, həmişə ağrılı prosesdir. 30, 40 və ya 50-ci illərin teatrlarından ciddi sənət
nümunəsi kimi danışmaq düzgün olmazdı. Suflyor teatrına ciddi sənət kimi baxmaq
olardımı? Ancaq o dövrün insanları üçün bu, sehirli bir dünya idi. Çünki onu əvəz
edəcək başqa bir əyləncə yeri yox idi. Bugünkü Azərbaycan tamaşaçısı ilə o
zamankı Azərbaycan tamaşaçısının təhsil, savadlılıq faizini nəzərə almaq
lazımdır. Bizim elə böyük sənətkarlarımız olub ki, onlara qulaq asanda bəzən
sözləri doğru ifadə etmədiklərini görürsən. Amma o zaman teatra böyük eşq var
idi. Onlar dəlicəsinə bu sənətin vurğunu idilər. Təsəvvür edin, onlar teatra
küçədə gəzdikləri ayaqqabı ilə daxil olmurdular. Ona görə teatra məbəd, müqəddəs
bir yer kimi baxırdılar. Teatra vurğunluq, hər şeyi qurban vermək bacarığı
ancaq onlara məxsus idi. Onların böyük olmalarının bir tərəfi də budur. Sonra
zaman dəyişdi, dünya teatrında başqa proseslər yer aldı, ayrı cərəyanlar
yarandı. Bu toqquşmalarda tamamilə yeni bir xətt ortaya çıxdı. Bilirsinizmi,
keçmiş həmişə maraqlıdır və ona qarşı hər zaman bir həsrət var. Çünki o, bir də
olmayacaq. Ancaq dünəni unudarsansa, bu günü qura bilməyəcəksən. Bu günü qura
bilməsən, sabahın da olmayacaq. Azərbaycan milli teatrının çox dərin kökləri
var. Bizə gərəkli olan şeyləri oradan götürüb istifadə edəcəyik. Biz də öyrəndiklərimizi özümüzdən sonrakılara ötürəcəyik.
Nəsillər arasındakı bu proses ağrılıdır. Ancaq bəzən kimlərsə bunu «Biz də
varıq» anlayışı ilə düşünülmüş şəkildə daha da ağırlaşdırırlar. Mənə elə gəlir
ki, sənətə münasibətdə qrup və ya sekta anlayışı ilə yanaşmaq olmaz. Biz teatr
aləmində bütün xətləri, cərəyanları öyrənirik, ancaq o qızıl ortanı tapmaq
lazımdır ki, uğura aparsın. Əslində teatr aləmindəki çalxantılar o qızıl ortanı
tapmaq üçün vacib olan proseslərdir. Ancaq bu proseslər yaradıcı insanları
bir-birinə qarşı qoymamalıdır. Hər kəs ruhuna, düşüncəsinə, savadına,
dünyagörüşünə görə öz istiqamətini seçir və o yolla gedir. Biz dünənki tearı –
sizin və ya başqalarının sevdiyi teatrı inkar edə bilmərik. Biz də bu teatr sənətinin
yolçularıyıq. Bu yoldur – hər kəsin gücünə, intellektinə, yolu necə və ya
haraya qədər gedə bilmək qabiliyyətinə bağlı məsələdir.
- Necə etmək
olar ki, insanlar əvvəlki illərdə olduğu kimi teatrın kassası qabağında növbəyə
dayansınlar?
- Sizin də dediyiniz kimi, teatr sənəti seçilmiş sənətlərdəndir.
Teatr sənəti xüsusi adamlara hesablanmış sənətdir. Yaşam tərzləri dəyişdikcə,
zaman keçdikcə teatr ətrafında baş verən proseslər onun özünəməxsus mühitini
dağtmağa nail ola bildi. Nəticədə teatr o sirrini və sehrini itirdi. Yoxsa
aktyor ustalığı nöqteyi-nəzərdən bugünkü aktyorlar heç bir halda dünənki sənətçilərimizdən
geri qalmırlar. Həqiqəti demək dünənə sayğısızlıq göstərmək deyil. Bu gün tamam
başqa zaman gəlib: indi kompyuter, internet dövrünün adamlarıdır. Texnologiya
insanları tənhalığa, tərki-dünyalığa sövq edir. Virtual dünya insanları
aldatmaqla məşğuldur. İnsanların başı bu aləmə qarışıb. Bu gün internet
insanını özünə baxmağa cəlb eləmək, onu 3 saat salonda saxlamaq daha böyük güc,
enerji və cazibə tələb edir. Ona görə mən zamanların arasında bəzən düşünərəkdən
ziddiyyətlər yaradılmasını qəbul etmirəm. Hər zamanın öz tələbi, oyun
qaydaları, repertuarı, mövzuları var. Tutaq ki, 30-40 il bundan əvvəl teatrın səhnəsində
sevgidən, saf və doğru olmaqdan bəhs edən pyeslər vardı. Baxın, bu gün hansı
teatrın səhnəsində saf sevgidən, duyğulardan, sədaqətdən, dostluqdan bəhs edən əsərlər
var? Onda biz niyə şikayət etməyə başlayırıq ki, mediada, televiziya
kanallarında kriminal xəbərlər baş alıb gedir? İnsanlar vəhşiləşməyə doğrumu
gedir? Bu mənada nəsə boşluq yaranıb. O boş yeri çox fəsadlı şeylər doldurur.
Yadımdadır, «Pəncərədə işıq» televiziya tamaşasında oynamışdım. Səhəri gün artıq
bütün Azərbaycanda məşhur idim. Bir ayda televiziyanın redaksiyasına 2700 məktub
gəlmişdi. Dağılmaq ərəfəsində olan və ya dağılan ailələr var idi ki, o
tamaşadan sonra birləşmişdilər. İnsanlar mənə yazır və tamaşaya görə təşəkkür
edirdilər. Amma indi qəzet, televiziya, seriallar və müəyyən tamaşalarımızda cəmiyyətə
nə deyirik? «Teatr məktəbdir» - deyirlər, ancaq həm də məktəb deyil. Teatr əslində
yaşadığımız cəmiyyətin mikromühitidir – cəmiyyətdə nə baş versə, burada baş
verir. Biz müəyyən mənada əlaqəni itirdik. O seçilmişlər çəkildilər, bir az
boşluq yarandı. Teatr bəzən onu tanımayan adamların ixtiyarına verildi. O
adamlar teatrı döydülər, söydülər, sındırdılar. Bir şeyə əminəm ki, Azərbaycan
teatrı öz yolunu tapmaqdadır. Bu gün milli teatrın tamaşaçı problemi yoxdur,
biz tamaşaçılarımızı geri qaytarırıq.
- Siz müxtəlif
tamaşalarda fərqli-fərqli qadınları sevirsiniz. Maraqlıdır, sonra o sevgi həyata
sirayət edirmi?
- Sən səhnədə təksən, amma səni sevənlər çoxdur. Əgər
sən onlara o hissləri yaşada bilirsənsə, bu, böyük işdir. Çünki əsl mənada
sevgini yaşayan insanlar əclaf ola bilmirlər. Onlar pis adam ola bilməzlər.
Sevgi Allahın işığıdır: kimin içindən keçirsə, onu müəyyən mənada təmizləyir.
Ola bilməz ki, sən sevgi kimi gözəl bir hissi yaşayasan və o, beynində və ya ürəyində
qalmasın. Sevgi xeyirxahlıq və başqasına dəyər verməkdir. Bu hissləri yaşayan
adam bunu yaşamamışlar qədər əclaf ola bilməz. Müxtəlif güllər içindən sən bir
gülü seçirsən. Yəni səni sevənlər içindən yol yoldaşı seçirsən. Amma
başqalarında sevgi duyğularını oyatmaq ayrı şeydir. Çünki o, səhnədəki Kamranı
sevir. Bəzən belə şeylər olurdu və onlara hər şeyi izah edirdik. İnandrıram
sizi, onların 99 faizi ilə dost kimi ayrılırdıq. O zamanın tamaşaçıları var ki,
bu gün də mənə böyük sevgi və diqqətlə yanaşır, bəzən bunu mənə sosial şəbəkələrdə
də xatırladırlar. Mən demirəm ki, bütün insanları səhnədən deyilən sözlərlə dəyişmək
olar, ancaq buna cəhd eləmək lazımdır. Sən yüz insandan onuna bu işdə yardımçı
ola bilmisənsə, bu, az şey deyil. Sənətin gərəkliliyi ondadır ki, o, insanlara
fayda verir.
60 yaş... Nə
olsun?
- «Ad günü kədərli
bayramdır» - bir rus mahnısında belə deyilir. Əgər insan 60 yaşına çatıbsa…
- 60 yaş... Nə olsun? Mənim duyğularımda, həyata
baxışımda heç nə dəyişməyib. Adi bir iş günü kimi işə gəldim. İnsan özünü hansı
yaşda hiss edirsə, o yaşdadır. Sadəcə, doğum tarixi bir sənədə yazılır. İnsan
var 25-30 yaşındadır, artıq sönüb, qurtarıb. İnsan var 100 yaşı var, gözündə
eşq var. Bu, Allahın sənə verdiyi əmanətdən sevərək və qoruyaraq istifadə etmək
bacarığıdır. Sağlamlığım, qolumun gücü yerindədir. Əgər bir gündə 3-4 tamaşada
oynaya bilirəmsə, onda problem yoxdur. Sadəcə, həmişə Allahdan bir arzum olub
ki, hansı gün qələmimi sındıracaqsa, o günə qədər ağlım, şüurum, gücüm yerində
olsun. Və sonuncu günə qədər yaşadığım cəmiyyətə, Vətənimə, ailəmə faydalı ola
bilim.
- Sizinlə həm
də Beynəlxalq Təbəssüm Günündə görüşdük. Necə edək ki, üzümüzdən təbəssüm əskik
olmasın?
- Çinlilərdə belə bir adət var: səhər tezdən
qarşılarına çıxan digər çinliyə təbəssüm göstərirlər. Həmin insanın həyatı həmin
gün o təbəssümlə yaşayır. Yaponlar bir-birlərinə gülüb baş əyə-əyə bütün
dünyanı özlərinə baş əydirdilər. Sən əgər bir insanı bir anlıq da olsa sevindirə
bilirsənsə, dünyanın və Allahın ən çox sevdiyi bəndəsən. Sən o təbəssümü göstər
ki, sənin də ona ehtiyacın olacaq. Qoy ehtiyacın olanda onu sənə sevərək
bağışlasınlar. Ona görə bir-birinizə təbəssüm göstərin. Çünki indiyə qədər
bir-birinə səmimi qəlbdən gülən insanlar heç biri fəlakət yaşamayıblar.
Bir-birimizə gülək, təbəssüm göstərək ki, bir olaq...
Söhbətləşdi:Təranə Məhərrəmova