5,3 milyon avroluq qrant udan azərbaycanlı həkim - Gör-götür
Məsud
Aşina: "Gələcəkdə baş ağrılarına qarşı yeni bir dərman da hazırlaya bilərik”
23 yaşı
olanda Danimarkada tibb sahəsində çalışmaq qərarı verir. Bu ölkədə tanışı, heç
bir əlaqəsi olmasa da, gedir. Hətta 16 yaşlı qardaşını da özüylə aparmaq məsuliyyətini
üzərinə götürür… Həmin vaxtdan artıq 30 il keçir. Bu müddətdə o istədiyini əldə
edə bilir.
Söhbət
Danimarkanın Lundbek Fondu tərəfindən 5,3 milyon avroluq qrant udması məsələsi
ilə bu günlərdə gündəmə gələn azərbaycanlı həkim, Beynəlxalq Baş Ağrıları Cəmiyyətinin
prezidenti Məsud Aşinadan gedir.
Qeyd edək
ki, Məsud Aşina 1965-ci ildə Bakıda anadan olub. 20 saylı məktəbdə oxuyub.
1988-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunda təhsil alıb. Hazırda Danimarkada
yaşayır və Kopenhagen Universitetinin nevrologiya üzrə professoru və baş məsləhətçisidir.
Danimarka Başağrısı və Nevrologiya Mərkəzinin və İnsan Migren Araşdırmaları Mərkəzinin
rəhbəridir.
- Universiteti bitirəndən sonra Təcili Tibbi Yardım
xidmətində internatura keçmisiniz. Azərbaycanda çalışdığınız yeganə iş yeri bu
olub?
- Təcili
Tibbi Yardımda internatura dövründə çalışmışam. Tibb Universitetini bitirəndən
sonra bir il işləməliydik. Mən də internaturanı Təcili Tibbi Yardım sahəsində
keçirdim. Sonra Danimarkaya köçdüm.
- Təcili Tibbi Yardım xidmətində çalışdığınız o bir
il yadınızda necə qalıb?
- Həmin
iş mənim üçün yeni bir şey olmasa da, maraqlı idi. Ona görə yeni deyildi ki, mən
təxminən 3-cü kursdan sonra gecələr Respublika Toksikologiya Mərkəzində tibb
işçisi kimi işləyirdim. Hər gün deyil, həftədə bir neçə dəfə orda çalışırdım. Həmin
iş yeri mənə çox yaxşı təcrübə qazandırdı. Orda Təcili Tibbi Yardım xidməti də var idi. Ona görə, bu sahədə müəyyən qədər
təcrübəm formalaşmışdı. Amma internatura dövründə işlədiyim təcili tibbi yardım
işinin özünəməxsus spesifik tərəfləri var idi. Məsələn, yardım üçün
çağırırdılar, gedirdik. Hansı problem olduğunu bilmirsən və qəfil təcili bir məsələ
ortaya çıxır ki, sən bunu həll etməlisən. İnternatura zamanı tibbi yardım çağırılanda,
tək də gedirdim. Amma ciddi bir xəstəlik olanda – ürəklə bağlı məsələlərdə təcrübəli
həkimlə bir yerdə gedirdik. Bir illik müddət olsa da, orda çox şey öyrəndim.
- 23 yaşlı bir gəncin o vaxt Danimarkaya köçmək qərarı
verməyinin səbəbi nə idi?
- Mənim
həm tibb sahəsində çalışmaq, həm də elmi istiqamətdə fəaliyyət göstərmək, bu
sahədə bir yerlərə gəlmək kimi istəyim var idi. O vaxt sovet hökumətinin tərkibində
idik və heç kim inanmırdı ki, bu boyda dövlət dağılacaq. Və mən bir gənc kimi
sovet hökumətində perspektiv görmürdüm. Bu səbəbdən peşəkar karyeramı inkişaf
etdirmək üçün ölkə xaricinə çıxmaq fikrinə gəlmişdim. Qərar verdim ki, ya
Avropaya, ya da Amerikaya miqrasiya edim, orda yaşayım, işləyim.
- O vaxt bu qərarı verəndə, ətrafınızda ölkə
xaricinə çalışmaq üçün gedənlər var idi?
- Yox, o
qərarı özüm vermişdim. O vaxt ölkə xaricində çalışmaq üçün gedən azərbaycanlıların
sayı az idi. Sovet hökuməti dağılandan sonra azərbaycanlılar Türkiyəyə, Avropa
ölkələrinə, Amerikaya daha çox getməyə başladılar. Mən gedən zamanlarda tək-tük
insanlar bu addımı atırdılar. O vaxt ölkə xaricinə getmək böyük addım idi. Orda
kiminləsə əlaqəm yox idi. Buna baxmayaraq, mən o qərarı verdim və həyata
keçirdim. Amma türklər demiş, o qədər də kolay olmadı.
- Adətən, ölkə xaricində işləmək fikri olanlar təhsil
üçün gedirlər ki, öyrəşsinlər, zamanla iş mühitinin içinə düşsünlər.
- Mən təhsil
üçün getmədim, məqsədim iş mühitinə düşmək idi. Fikirləşirdim ki, orda işləməyə
nə qədər tez başlasam, daha tez irəli gedə bilərəm. Nə qədər gec olsa, mənim
üçün mənfi tərəfləri ortaya çıxa bilər. İşləmək üçün getdim və karyeramla bağlı
hər şeyi Danimarkada qurdum.
- Niyə Danimarkaya getdiniz?
- İstəyirdim
ki, getdiyim ölkədə mənim işləməyim, özümü inkişaf etdirməyim üçün imkanlar
olsun. O zaman daha çox Amerikaya getməyi düşünürdük. Çünki Amerika imiqrantlar
ölkəsidir. Orda imiqrantlar üçün mühit başqa yerlərə nisbətən daha yaxşıdır.
Amma Skandinaviya mənim çox xoşuma gəldi. Oranın həyata bir humanist yanaşması
var. Mənim fəlsəfəmə, həyatıma uyğundur, oranı çox sevirəm.
- Siz getdiyinizdə 16 yaşlı qardaşınızı da özünüzlə
aparmısınız. Belə məsuliyyətli məqamda adam tək gedir, çünki hələ bilmir nə
olacaq.
-
Qardaşımın 16 yaşı var idi və anam onu o vaxt hələ də uşaq hesab edirdi. Ona
görə, mən qardaşımı aparmaq qərarı verəndə, anam çox narahat oldu. Dedim ki,
narahat olma, qardaşım üçün hər şeyi edəcəm ki, orda müvəffəqiyyətli olsun. Bir
növ qardaşımın da məsuliyyətini üzərimə götürdüm. O da mənimlə getdi, orda
lisey kimi iki illik kurslar var idi, orda oxudu. Sonra Kopenhagen
Universitetində tibb sahəsi üzrə təhsil aldı. İndi də Boston və Harvard kimi
universitetlərində işləyir.
- İki qardaş getmisiniz. Maliyyə cəhətdən valideynləriniz
sizə dəstək olurdu?
- Hər
şeyi özümüz edirdik. Valideynlərin siz fikirləşən o maliyyə dəstəkləri yox idi.
Atam da, anam da sovet vaxtı maaşla dolanan ziyalılardan idilər. Aclıq çəkmirdik,
amma bizi xaricdə hər şeylə təmin edəcək qədər maliyyəyə də sahib deyildilər.
Ancaq elmi istiqamətdə ailəmizin yaxşı əlaqələri var idi. Ailəmiz, xüsusilə
anam tərəf ziyalılardır. Qohum-əqrəbanın çoxu akademiyada işləyir,
institutlarda dərs deyirdilər. Biz qardaşımla çıxanda, nə atamızdan, nə
anamızdan asılı deyildik.
-Dediyiniz ki, çətin oldu. Çətin olan nə idi?
- Dil.
İngilis dilini bilirdim, başqa ölkəyə getmək üçün əslində, bu, kifayət idi.
Amma işləmək və inteqrasiya etmək üçün Danimarkanın dilini də bilməliydik.
Çünki cəmiyyətin açarı dildədir. Danimarka dilini öyrənməyim təxminən bir il çəkdi.
O dildə mükəmməl yox, rahat danışmaq, başa düşmək hardasa iki il vaxtımı
apardı. Halbuki, mən bir ildən sonra dillə bağlı birinci imtahanımı verdim.
Qardaşım məndən daha gənc idi, ona görə o yarım ilə o imtahanı vermişdi. Mən 6
ay dil oxuduqdan sonra könüllü kimi bir xəstəxanaya getdim, başqa həkimlərlə
ünsiyyətdə oldum. Orda dilim daha da açıldı və dildən birinci imtahanımı
verdim. Sonra yavaş-yavaş davam etdik.
- Artıq 30 ildir ki, Danimarkada fəaliyyət göstərirsiniz.
Bu müddətdə karyerada irəliləmə prosesinin sürəti sizə görə necə gedib?
- Mənə
görə normal tempdə gedib. Bu irəliləmə üçün isə mən çox oxuyurdum, öz üzərimdə
işləyirdim. Akademik karyerada irəliləmək bəzən illər aparır. Bəziləri üçün çox
müddət lazım olur. Mən bütün normal mərhələlərin hamısını bu müddətdə keçdim.
Fikrimcə, irəliləmək cəhətdən mənim üçün orda hər hansı baryer olmayıb.
- Siz getdiyiniz dövrdə Danimarkada Azərbaycandan
olan həkimlər var idi?
- Tibb
sahəsində azərbaycanlılara rast gəlməmişdim. Çünki gedən də yox idi. Son
vaxtlar orda tibb sahəsində çalışan bir neçə azərbaycanlı ilə tanış olmuşam. Hətta
bir-iki nəfər var ki, nevrologiya sahəsindədirlər. O vaxt ümumiyyətlə,
Danimarkada çalışan xarici həkimlər çox az idi. O vaxt xəstələr mənə ekzotik
bir adam kimi baxırdılar.
- Həm klinik sahədəsiniz, həm də elmi. Hazırda fəaliyyətinizdə
hansı istiqamət daha çox üstünlük təşkil edir?
- Xəstələrə
də baxıram, amma daha çox elmi fəaliyyətlə məşğulam. Xəstələrə baxmaq üçün
hardasa həftədə bir dəfə vaxtım olur. Amma böyük qrupum var, elmi işlərim çox
intensiv gedir. Bu, çox vaxt aparan işdir. Eyni zamanda, başqa ölkələrə səfərlər
edirəm, mühazirələr deyirəm. Bunlar da vaxtımı alır. Ona görə klinik istiqamətə
çox vaxt ayıra bilmirəm.
- Bəs sizin üçün hansı istiqamət daha maraqlıdır?
- Mən xəstələrə
baxmağı da sevirəm, elmi işlə məşğul olmağı da. Ona görə bu iki işi kombinasiya
etmək şansı hər adama qismət olmur. Mənim elə bir şansım var. Bu şansımdan
maksimal şəkildə istifadə edirəm.
- Beynəlxalq Baş Ağrıları Cəmiyyətinin
prezidentisiniz. Bu cəmiyyətin Azərbaycanla bağlı fəaliyyəti varmı?
- Bu,
beynəlxalq təşkilatdır. Təşkilata hər kəs fərdi şəkildə üzv olur. Yəni Azərbaycandan
olan istənilən həkim, hansı ki tibbin baş ağrıları sahəsinə marağı var, bu sahə
ilə məşğul olur, həmin assosiasiyanın üzvü ola bilər. Üzv olanlar bu istiqamətdə
olan jurnalları alırlar, kurslar, konqreslər, sipmozumlar və s işlərimizdə
iştirak hüququ qazanırlar. Təşkilata üzv olan azərbaycanlılar da var. Üstəlik,
mən Bakıya gəldiyimdə, tək özümü deyil, həm də təşkilatı təmsil edirəm. Baş
ağrı mövzusunda mühazirələrim o işimə bağlıdır. Bu, mənim işimdir və bir növ
bizim borcumuzdur.
-5,3 milyon avroməbləğində mükafata
layiq görülmüsünüz. Bu məbləğ nə qədər müddətlik layihə üçün nəzərdə tutulub?
- Bu məbləğ
6 illik qrant layihə üçün ayrılıb. Mən elmi istiqamətdə - miqrenin bəzi məsələləri
ilə bağlı tədqiqat planı tərtib etmişdim. Gələcəkdə yeni bir dərman da
hazırlaya bilərik. Bu qrantları almaq üçün 53 namizəd müraciət etmişdi,
onlardan 16-sı müsahibəyə getdi. Mükafat isə 6 nəfərə verildi. 6 nəfərdən biri
də mən oldum.
- Əvvəllər elmi işlərinizlə bağlı bu kimi məbləğdə
maliyyə aldığınız olub?
- 1-2
milyon avroluq qrantlar almışam, amma bu miqdarda hələ olmamışdı. Bir qrupa və
bir xəstəliyə bu qədər məbləğdə maliyyə hələ verilməmişdi. Yalnız mənim üçün
deyil, mənim qrupum, mənim sahəm, kolleqalarım, bizim mərkəz üçün çox pozitiv
bir nailiyyət oldu.
Aygün Asimqızı