Bakı 19°C
40 yaşını ötmüş insanlar əsasən lirik musiqiləri xoşlayırlar
Musiqi istənilən yaşda, istənilən məqamda hər kəs
üçün mənəvi qidadır. Ancaq hər bir nemətin istifadə qaydası olduğu kimi,
musiqinin də öz yeri, öz dəyəri və necə deyərlər, istifadə qaydaları var. Humel Psixologiya Mərkəzinin ailə psixoloqu
Taryel Faziloğlu ilə söhbətimiz də bu barədə oldu.
–
Musiqinin dinləyicilərin yaşı ilə bağlı təsnifata ayrılması düzgündürmü?
– Əlbəttə. 8 yaşa qədər olan uşaqlar üçün uşaq
mahnılarının səsləndirilməsi lazımdır. Belə olduqda, uşaqlar daha çox pozitiv əhvala
malik olurlar. 8 yaşdan yeniyetməlik böhran dövrünə qədər olan dönəmdə isə
uşaqlar üçün ən çox qəhrəmanlıq mahnılarını dinləmək önəmlidir. Bu cür musiqilər
hansısa bir əsərə yazılmış və ya simfonik janrda olan musiqilər ola bilər. Amma
bu dövrdə uşaqların özləri adrenalini yüksəldən musiqilərə meyilli olurlar.
Çünki emosional yüklənmə, adrenalinin, testosteronun yüksək olması onlarda daha
çox enerji partlayışı yaradır və həmin musiqilərin sədaları altında onlar istənilən
hər şeyi etmək qabiliyyətinə malik olurlar.
– Bəs
böhran dönəmini adladıqdan sonra necə?
– 18-25 yaş mərhələsində insanların həyatında daha
həzin musiqilər yer tutur.
– Yəqin
ki, bunun da öz səbəbi var...
– Elədir. Bu, sevgi dönəmidir, maksimum dərəcədə
sevib-sevilmək ehtiyacı duyurlar. O baxımdan, gənclər daha çox romantik
mahnılara qulaq asmağı üstün tuturlar. Ayrılıqlar, üzüntülü hallar, vüsala
yetişmək istəyi kimi dərd-qəm onları çulğadığından bu hisslər əlbəttə, təbiidir.
– Həyatı
müəyyən mənada daha dolğun dərk etməyə başlayan gənclər bu əhvaldan təxminən
neçə yaşda ayrılmağa başlayırlar?
– 26 yaşı ötəndən sonra karyera yüksəlişi başlayır.
25-40 yaş arası insanların musiqi dinləməsində eniqma, yəni təbiət səslərinin
musiqi ilə harmoniyası, sintezi üzərində olan musiqilər üstünlük təşkil edir.
Meditasiya xarakterli və ya hər hansı bir hadisəyə bağlı olan, yəni hansısa bir
obrazı canlandıran, xatırladan musiqi onlar üçün xoş olur. Bu da özlüyündə
sakitləşdirici effekt daşıyır.Artıq 40 yaşını ötmüş insanlar axıcı musiqiləri
xoşlayırlar. Lirik musiqilər onların zövqünü daha çox oxşayır.Yaşı 50-ni ötənlər daha sakit musiqiləri üstün
tuturlar. Muğamı dinləmək onlar üçün xoşdur. Musiqinin ağır tonu – segah
onlarda rahatladıcı, duyğusallıq yaradır.
–
Xarakterlərə görə musiqi duyumunda bölgülər necədir?
– Qırmızı – liderlik xarakteri olanlar daha templi
mahnılara qulaq asırlar.
– Burada
yaş rol oynamırmı?
– Xeyr, bu, artıq yaşdan asılı olmur. Ümumi olaraq belədir.
Çünki söylədiyim mərhələlərə paralel olaraq bu bölgü aparılır. Adrenalini yüksəldən
mahnılar bu cür xarakterli insanları cəlb edir. Sarı – yəni zarafatcıl,
deyib-gülməyi xoşlayan, hər şeydə bir yumor axtaran insanlar şən, yumoristik
mahnıları seçirlər. Ağır musiqilər onları bezdirir. "Yaşıllar” – yəni
melanxolik insanlar daha çox lirik, romantik musiqiləri sevirlər. Onlar ruh
düşkünlüyünə meyilli olduqlarından,
pessimist xarakterə malikdirlər və belə musiqilər onlara rahatlıq gətirir.
"Mavilər” – xırdaçıllığı sevənlər adrenalini yüksəldən musiqilərə qulaq
asırlar. Simfonik musiqilərdəki dəyişkən
çalarları dinləmək onlar üçün xoşdur.
–
"Ara mahnıları” dinləyici zövqünü necə korlayır?
– "Ara mahnıları” əsasən, 2 tonlu musiqilərdir. Bu
cür musiqilər beyinə 1 mərhələli sinus dalğaları fonunda daxil olduqlarına görə,
şüuru keyləşdirici təsirə malik olurlar. Belə musiqilər standart olaraq, 1-2;
1-2 sistemilə qavranılırlar. Yəni sabit sistemli olurlar. Belə keyləşdirici
notlu musiqilər dinləyicidə keylik, zehni yorğunluq yaradır. Ciddi şəkildə
beyni korşaldır. Belə musiqiləri davamlı dinləyən insanların düşünmə qabiliyyəti
tədricən itir. Belə mahnılar insanı aqressivləşdirə bilir. Çünki belə musiqi səsi
beyni keyləşdirib süstləşdirir. 2 tonlu musiqilər daha çox cinayət aləminə yönəlik
musiqilərdir. Burada oğru dünyasına bağlı motivlər var. "Ara mahnıları”nda
cinayətə çağırış elementləri olur. Onlarda cinayətə təşviq yüksək səviyyədədir.
–
Musiqi alətlərinin bir neçəsinin ayrı-ayrılıqda təsir effektləri haqda bəzi məqamlar
da maraqlı olardı.
– Hər alətin öz funksiyası var. Zərb musiqi alətlərinin
səs tembri ilə adrenalini yüksəldən və insanı döyüşə ruhlandırma funksiyası
var. Kamança - hüzn verici, sakitləşdirici effektə malikdir. Tarda onların hər
ikisini bağlayacaq neytrallaşdırıcı bir
səs tonu var. Tarın pozitiv səs tembri olur. Bas səsli nağaralar isə
aqressiyanı yüksəldir və adrenalini artırır. Hər bir musiqi aləti özünəməxsus
emosiyanı tətikləyir. Musiqi alətləri bir növ insanın emosiyalarına hesablanıb.
–
Sazın özünəməxsusluğu nədədir?
– Saz universal bir alətdir. Azərbaycan sazının həm
cəngisi, həm də ruhanisi var. Ruhani insanı sakitləşdirirsə, cəngi döyüşə
hazırlayır. Sazın sinir sisteminə çox güclü müsbət təsiri var.
– Bəs
pianonun rolu necədir?
– Piano özlüyündə sakitləşdirici effektə malikdir.
Bu musiqi alətinin səsi insanda pozitiv bir əhval yaradır. Normalda endorfin
hormonuna, xoşbəxtlik hormonuna hesablanmış bir alətdir.
–
Orqan musiqisinin zərəri nədədir?
– Bu alətdə səslənən musiqi şüuraltına birbaşa
neqativ enerji və neqativ siqnal ötürür. Onda ifa edilən musiqi səsin uzanması
ilə təsirlidir. İnsan beyninin səsi qəbul etmə mexanizmi sinus dalğaları şəklindədir.
Musiqi uzananda sinus dalğaları bu səsi qəbul edərkən, öz səviyyəsindən həddindən
artıq yüksəyə çıxır və bu, şüuraltıda ciddi gərilmələrə səbəb olur. Sinus
dalğalarının bəlli bir limiti var; aşağı və yuxarı limiti. Orqan musiqisi bu
aşağı və yuxarı limiti aşır. Bu hal isə psixikada ciddi pozuntular əmələ gətirə
bilir.
Zeynəb Əliqızı
