“3+2” formatlı görüş nə vəd edir?
Xarici
işlər naziri Elmar Məmmədyarovun Fransaya işgüzar səfəri çərçivəsində 17 noyabr
2016-cı il tarixində Fransanın xarici işlər və beynəlxalq inkişaf naziri
Jan-Mark Eyro ilə görüşdüyü barədə məlumat vermişdik. Görüş zamanı tərəflər Azərbaycan
və Fransa arasında siyasi, iqtisadi, mədəniyyət və təhsil sahələrdə ikitərəfli əlaqələrin
indiki durumu və perspektivləri, o cümlədən son zamanlar sürətlə inkişaf edən
regionlararası əməkdaşlıq məsələlərini müzakirə etmişdilər. Bundan əlavə, Ermənistan-Azərbaycan
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli və danışıqlar prosesinin perspektivləri ətrafında
fikir mübadiləsi aparılıb. Bu xüsusda, nazirElmar Məmmədyarovfransalı
həmkarı tərəfindən irəli sürülmüş dekabrın 8-də Hamburqda keçiriləcəkATƏT-in
nazirlər toplantısı çərçivəsində xarici işlər nazirləri səviyyəsində
"3+2" formatında görüşün keçirilməsi təklifini qəbul etdiyini
bildirib.
"Mən
Fransada olarkən Fransa tərəfindən təklif oldu ki, 2 münaqişə tərəfi və həmsədrlər
tərəfdən də nazirlər olmaqla 2+3 formatında görüş olsun”. Bu sözləri isə E.MəmmədyarovCənubi
Afrika Respublikasından olan həmkarı Maite Nikoana Maşabane ilə görüşündən
sonra keçirilən mətbuat konfransında deyib. İki həmsədrin dəyişməsi məsələsinə
də toxunan nazir bildirib ki, həmsədrlərin dəyişməsinin danışıqlar prosesinə hansısa
təsirinin olacağına inanmır: "Yeni fransalı həmsədr regionla tanışdır, təcrübəli
diplomatdır. Tarixə baxsanız, Münhendə Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin
görüşü Fransanın Baş Konsulluğunda baş tutmuşdu və konsul həmin adam idi. O, yəqin
ki, məsələ ilə ciddi və dərindən məşğul olacaq. Ceyms Uorliklə isə Hamburqda
sonuncu görüşümüzü keçirəcəyik. Onun yerinə kimin olması məsələsi isə Dövlət
Departamentindən asılıdır. Yeni amerikalı həmsədrin kim olacağını yeni administrasiya
formalaşandan sonra biləcəyik”.
Baş
tutacaq görüş haqda fikirlərini öyrəndiyimiz politoloqlar isə elə də ümidli
deyillər və demək olar, görüşdən nəticə gözləmirlər. Politoloq Qabil Hüseynlinin fikrincə, Ermənistan Hamburq görüşündə də
əvvəlki mövqeyini nümayiş etdirsə, danışıqların nəticəsiz bitəcəyi şübhəsizdir:
"Ermənistana təzyiq olarsa, vəziyyət dəyişər, yeni addımlar atıla bilər. Dalana
dirənmiş danışıqlar prosesi yeni impuls alar, canlanma olar. Hələ ki, bunu
müşahidə etmirik. Hər şey ermənilərdən və onların qəyyumları olan ruslardan
asılıdır. Onların tutacaqları konstruktiv mövqe ciddi nəticələrə gətirib çıxara
bilər”.
Politoloq İlqar Vəlizadə də Hamburq görüşündən nəticə gözləmir: "Son aylarda
tərəflər tutduqları mövqelərdən geri çəkilmirlər. Ermənistan son danışıqların
ilkin mərhələsindən uzaqlaşıb. Yəni Vyana və Sankt-Peterburqda əldə olunmuş
razılığa əsasən, bir neçə rayonun boşaldılması məsələsi gündəmdə idi. Ciddi şəkildə
müzakirələr gedirdi. 5 rayonun qaytarılması ilə bağlı addımlar olmalı idi. Son
aylar ərzində isə daha çox təhlükəsizlik məsələlərinin müzakirəsi önə çəkildi.
Danışıqlar prosesində yalnız bu məsələlər gündəmdədir. Azərbaycan tərəfinə bu
cür gündəlik maraqsızdır. Bizim istəyimiz Vyana və Peterburq görüşündə
qaldırılan məsələlərin yenidən gündəmə gəlməsidir. Almaniyada keçiriləcək görüşə
gəlincə, o, formal xarakter daşıyır. Bilirik ki, hər ilin sonunda ATƏT-in
toplantısı olur. Xatırlayırsınızsa, 2010-cu ildə Astanada xarici işlər nazirləri
ilə yanaşı, prezidentlər də görüşdə iştirak edirdilər. Minsk qrupunun özündə isə
son vaxtlar ciddi kadr dəyişiklikləri baş verir, 3 həmsədrdən 2-si dəyişir”.
Politoloqun
fikrincə, hazırda qurumda keçid dövrü yaşandığını söyləmək olar. Bu da,
danışıqlar prosesinə müəyyən əngəllər yaradır. Çünki ABŞ-da prezident seçkiləri
keçirilib. Köhnə administrasiya yenisi ilə əvəzlənməlidir. Bu proses isə gələn
ilin yanvarından sonra başlayacaq. Ona qədər amerikalıların hansı mövqe
tutacaqlarını demək mümkün deyil. Bunu gələn ilin may-iyun aylarından sonra bilə
bilərik: "Ən tezi, apreldə məlum ola bilər. Ondan tez mümkün deyil. Belə bir vəziyyətdə
Ermənistanın əlinə şans düşüb ki, yenə də vaxt udsun. Bundan məharətlə istifadə
edirlər. Ermənistanın özündə də keçid dövrüdür. Sentyabr-oktyabr aylarında yeni
hökumət formalaşıb. Buna keçid hökuməti də demək olar. Çünki əsas hədəf
parlament seçkiləridir. Seçkilərdən sonra orda yeni hakimiyyət formalaşacaq.
Ermənistandakı siyasi elitaya xarici siyasətdə, xüsusən də Qarabağ məsələsində sakitlik
lazımdır. Bu prosesdə real dəyişiklik gözləyən yeganə tərəf Azərbaycandır.
Obyektiv və subyektiv səbəblərdən danışıqlar prosesində heç bir dəyişiklik
yoxdur. Obyektivlik odur ki, ABŞ-da seçkilər oldu, yeni gələnlər hələ işə
başlamayıblar. Subyektiv isə odur ki, Azərbaycandan başqa hamı elə bir vəziyyət
gözləyirlər ki, qəti addım atmasınlar, gözləməyə imkan olsun. Gec-tez ABŞ-da
yeni hökumət qurulacaq, yeni həmsədr təyin olunacaq, Ermənistanda seçkilər baş
tutacaq və s. Yəni vəziyyət belə qala bilməz. Cəbhə xəttində proses gedir. Real
proseslər danışıqlar masasında deyil, cəbhədə baş verir. Tərəflər fəal şəkildə
silahlanıb müharibəyə hazırlaşırlar. Aprel döyüşləri göstərdi ki, Ermənistan
müharibəni təkbaşına uda bilməz. Ona görə də istəyirlər ki, KTMT ölkələrini öz
tərəflərinə çəksinlər. Bu cəhdləri iflasa uğrayıb. Lukaşenkonun Azərbaycana səfəri
göstərir ki, həmin təşkilatın üzvləri Ermənistana hərbi yardım etməyəcəklər.
Aprel döyüşlərində Rusiya bir qədər kənarda dayanmışdı. Ermənistan istəyir ki,
üzümüzə gələn aylarda müharibə olsa, Rusiya onların tərəfində dursun. Ona görə
də hərbi ittifaqın yaradılması planını hazırladılar. Bu məsələdə yenə də Rusiya
ilə maraqları üst-üstə düşmür. Rusiya regionda olan hədəfləri dəf etmək üçün
silahlı bölmələrini Ermənistanda yerləşdirir. Ermənistan isə istəyir ki, hərbi ittifaqla
bağlı əsasnamədə bəndlərlə göstərilsin ki, Qarabağda müharibə baş versə, Rusiya
Ermənistana kömək edəcək. Rusiya bunu istəmir. Çünki Ermənistanın yükünü boynuna
götürmək sərfəli deyil. Belə olarsa, Rusiya həm Azərbaycan, həm də Türkiyə ilə
üz-üzə qalacaq. Qısası, tərəflər müharibəyə hazırlaşırlar. Vəziyyət belə qalsa,
aprel hadisələri başqa formada təkrarlana bilər”.
Şəfa
Tapdıq